M. L. Tursunxodjayev Toshkent davlat texnika universiteti «Menejment» kafedrasi professori, iqtisod fanlari doktori

I «iHUlIktiH» liiM HoiiiiiiiiiK niqohalb]ir(loshUgiiii oshiruvchi 
omit
flliillilii v4MHli njM’.iikiiiiiri}^, iii(|()l);ilbiirdoshlikning o m ili
‘iil.iiiilii l i» 'iih I lii<|ili'.lii ’.liii sohiulii ijiibiil (lilin a y o tg an q a r o rla r, 
iiiiili Milni 
,iiii liil.iii iti'.liiiili)'.MM luydii}’,;! k o 'i 's a l a d i g a n t a ’siri 
iiinii.iM 
11
(
1
,'.Hill.Ill li.ihuluii'.lil /iiiu ilij'in i ki>‘/.d;i lu la d i, S h u n i n g
n< Ihiii Inj-i-.iik.iiii knisiHi.i r.hininp, iisosiy ic|tis(Hliy va moUyaviy 
l'.n'i'.,iikit‘lil,H I'lkiM l'M)''hi|lij',iiii ilk;, c l l i n i v c h i k o ‘rs a tk ic h la rin i 
>|I(IiiinIi in.i'.iil.iM yii/iii’;i ki'ladi.

---

Logistikaning maqsadlarî. Logistika bosh maqsadiga erishish 
vositalari bo‘hb ikkinchi darajah m aqsadlar hisoblanadi va asosiy 
maqsadlarga xizmat qiladi; ularni logistika sohasidagi korxonaning 
faoliyati aniqlab beradi (2.1-jadval).
2. l-jadval
Logistikaning maqsadiari
FaoKyat
sohasi
Logistikaning asosiy 
maqsadlari
Logistika maqsadkrinti amalga 
oshirish bo‘yicha ishlar yo‘»alisht
1
2
3
Materiai- 
larni xarid 
qilish
— minimal narxlar 
bo'yicha xarid qilishni 
amalga oshirish;
— kelib tushishning 
ishonchliligini oshirish;
” materiallarning kelib 
tushishi va qayta ishlash 
jarayonlarining sinxronligini 
ta’minlash
— materialiarga buyurtmalarni 
shakllantirish;
— yetkazib beruvchilarni tanlash;
“ materiallarning kelib tushish 
grafigini ishlab chiqish;
“ ishlab chiqarishning moddiy va 
texnik ta’minodda qatnashuvcbi 
bo‘linmaIar faoiiyatini tashkii etish 
va loyihalashtirish
Mahsulot
ishlab
chiqarish
— ishJab chiqarish jarayo­
nining uzluksizligini ta’min­
lash;
— olingan buyurtmalarni 
tuzilishi va sifati bo‘yicha 
bajarish;
— ishlab chiqarishga ketadi­
gan xarajatlarni kamaytirish. 
ïshiab chiqarishni o'zgarib 
turuvchi taîablarga 
moslashtirisl\;
— tayyor mabsulo(;ning zaxirî 
darajasini kamaytirish
— ishlab chiqarish jarayonida 
materialîarni tashish isMarini tashkil 
etish;
— ish joylariga materialîarni 
yetkazib berishni ta’ininlash;
— ishiab chiqarishda raoddiy oqimni 
boshqarish;
— ishlab chiqarishda materiallar 
zaxirasini boshqarish
Tayyor
mahsulotni
sotish
— iste’molchilar talabini qo­
niqtirish
— mahsulot iste’molchilari bilan 
to‘g‘ri aloqalarning o'matilishi, 
buyurtmalar porlfelining 
shakllanishi

---

2.1-jadvalnmg davomi
—
buyuitina va sharíJioma-, 
lai^a asosan mahsuiol; 
yetkazib berish;
“ yetkazib benivchi tizim 
tayyorligining yiiqori 
darajadaiigini ta’ininlash
iste’molchilarga mahsulot yetkazib 
berishni tashkil. etish;
- iste'molchilarga servis xizmat 
ko‘rsatishni tiishkil etish;
- tayyor mahsulotni omborga joy­
lashtirishni taslîlâi etish;
~ tayyor malisulot zaxirasini 
boshqarish
1-m isol
Sotishni tashkil etishda asosiy muammo b o‘lib buyurtm a oHsh 
hisobianadi. Bu m uam m o iste’molchilar bilan aloqalam i o‘matlsh 
va qidirish, ularga servis (xizmat) ko'rsatishni taslîkü etish orqali 
hal etiladi. Asosiy e’tibor quyidagi savollarga qaratiladi: korxonada 
ishlab chiqarilgan mahsulot ustidan nazorat qilish; sotib ohngan 
texnikani uning kafolatlangan xizmat ko‘rsatish muddatiga mos 
holda ishlatish va sozlash. Bu sohadagi ishlarning asosiy yo‘na- 
hshlari bo ‘lib quyidagiiar hisoblanadi: xizmat ko‘rsatish uslublarini 
takomülashtirish; mahsulot sifatini o‘rganish va aniqlash; sozlash 
bo ‘linmalarining ehtiyot qismlari bilan markazlashgan ta ’m inotini
K o'rsatilgan maqsadlami amalga oshirishning tashkihy mexa­
nizmi logistika tizimi sifatida keltirilishi mumkin.
Logistika tizimlari.
I.x)gistika tizimi — bu moddiy oqimlarni 
boshqarish va tashkii etishning shakllari, uslublari va qoidalarining 
yig'indisidir.
Logistika tizimi tarkibida tizimostilarning uçhta darajasi aj- 
ratñadi:
“ elementli;
— funksionai;
~ tashkiliy.
B irinchi darajah tizim ostilar (elementli) logistik zanjirning 
asosiy b o ‘g‘inlari samarah ishlashini va o'zaro kehshilganligini 
ta ’m inlashga qaratilgan faoiiyat turlarini belgilab beradi, Ular 
qatoriga quyidagi tizim ostilar kiradi: logistika bolinm aiarining 
faoliyatini tashJdl etish, om borlar va transport ishini tashkil etish.

---

Logisiik tizim ning funksional darajasi tuzilishi jib a tid a n , 
m oddiy oqim larni boshqarish ushiblari va tam oyillari jihatidan 
tu rii x il b o ‘igan ja ra y o n la r g u ru h in i tasn iflab b e ra d i. Bu 
tizim ostilar guruhi quyidagilardan iborat: ishlab chiqarishda 
moddiy oqim larni tashkil etish, xaridlarni boshqarish, logistika 
qaro rlarin in g huq u q iy va axborot ia ’m in o tin i tashkil etish, 
m ahsulot sotishni tashkil etish.
Tashkiliy daraja
jarayonlarning ham m a guruhiarini bir butun 
jarayonga yig‘uvchi tizimostilarni o‘z ichiga oladi. Bu tizimostilar: 
buyurtmalarni boshqarish. va ish.],ab chiqarishda moddiy oqimJarni 
boshqarishni tashkil etish. K o‘rsatib o ‘tilgan tizimostilarning har 
biri o ‘ziga tegishli masalalarni hal qiladi.
2-misoi,
Logistik zanjir elem entJarining o ‘zaro ta ’siri va ishlashini 
ta'm inlab beruvchi tizimostilarda hal qilinadigan muammolar.
Omborlar ishini tashkil etish tizimostisi oraborJar soni va tuzi- 
üshini, ular bajaradigan ishlami aniqlab berish, materiallar hisobi 
va nazorati bo^yicha m uam m olam j hal qiiadi. Transport ishini 
tashkil etish tizimostisi transport vositalarining iuri va miqdori, 
transport yo'nalishlari va harakatlanish chizm alarini o'rnatish, 
yuk oqim larini o p tim allashtirish b o ‘yicha m uam m olarni h al 
qilishga qaratilgan. Logistika bo ‘linmalarining faoiiyatini tashkii 
etuvchi tizimosti 
u
bajaradigan ishlar, logistika jarayonini kadriar 
büan ta ’minlash b o ‘yicha m uam m olarni hal qilish uchun xizmat 
qiladi.