M orta arnawli bilimlendiriw ministrligi berdaq atinda ġ I qaraqalpaq mámleketlik universiteti

24 
2.3. Reley nızamıniń klassifikaciyasi………………………………………….. 
27 
Juwmaqlaw
……………………………………………………………………. 
29 
Paydalanilǵan ádebiyatlar
………………………………………………… 
30 
 
 

---

3 
KIRISIW 
Bul kurslıq jumısta, eki bir tekli ortalıq arasındaǵı shegaradaǵı jaqtılıqtıń 
shaǵılısıwı haqqında qisqasha aytıp ótiledi [1].
Optika – fizikaniń bir bólimi bolıp, jaqtılıqtıń tarqaliwin hám qásiyetlerin, 
sonday-aq onıń materiya menen óz-ara tásirin úyrenetuǵın bólim. Optika bólimi 
ádetde, ultrafiolet hám infraqızıl nurlanıwdıń fizikasin túsindiredi [1].
Optikalıq izertlewler júrgiziwdiń eń dáslepki dáwirlerinde-aq optikalıq 
qubılıslardıń tómendegidey tiykarǵı tórt nızamı ashılǵan edi: 

Jaqtılıqtıń tuwrı sızıqlı tarqalıw nızamı. 

Jaqtılıq dásteleriniń bir birinen ǵárezsizlik nızamı. 

Aynalıq betten jaqtılıqtıń shaǵılısıw nızamı. 

Eki móldir ortalıqtıń shegarasındaǵı jaqtılıqtıń sınıw nızamı [1]. 
Jaqtılıq ortalıqtıń fizikalıq qásiyetlerine baylanıslı tarqalıwı,jutılıwı hám sınıwi 
múmkin[1].
Eki móldir hám birtekli dielektrik ortalıq shegarasına tegis tolqın tu’ssin.
Ortalıqlardıń jaqtılıqtı absolyut sındırıw kórsetkishleri, yamasa qısqasha 
awtqanda sınıw kórsetkishleri hám bolsın. SHegara tegislik kórinisine iye
hám jaqtılıqtı jutpawdı dep esaplawıq. i mu’weshin jasap shegaraǵa tu’sken 
tolqın (nur i) eki tolqınǵa bólinedi: 

ekinshi ortalıqqa ótken nur; 

shaǵılısıp qawtqan nur . 
Shaǵılısıw nızamınıń vektorlıq formasın sınıw nızamı sıyaqlı keltirip shıǵarıwǵa 
boladı [1].
Shaǵılısıw nızamın sınıw nızamınıń ń= −n jaǵdaydaǵı dara kórinisi depte 
qarawǵa boladı (sınıw kórsetkishiniń teris mánisi hesh qanday fizikalıq mánige iye 
emes, ol tek nur baǵıtın anıqlawda geometriyalıq optikada qollanılıwı mu’mkin[1].

---

4 
Bul kurslıq jumısta optika bóliminiń tiykarǵı waziypalarınnan baslap eki bir 
tekli ortalıq arasındaǵı shegaradaǵı jaqtılıqtıń shaǵılısıwı haqqında gáp etiledi.