520
burada, M
i
- i çirkləndirici maddəsinin (ton) yol verilən atılmadan az
olan faktiki qiyməti; N
yvh
-
tullantının yol verilən həddini keçməyən çirklən-
dirici maddəyə görə ödəmə (manat); F- çay və bulaqların hövzələrinin eko-
loji əhəmiyyətlilik əmsalı.
Müəyyən olunmuş limit həddində çirkləndirici madddənin atılmasına
görə ödəmə:
F
N
M
M
P
n
i
n
i
n
1
1
(7.10)
formulu ilə təyin olunur
Burada, M
i
- i çirkləndirici maddəsinin faktiki tullantısı (ton); M
n
–
çirkləndirici maddənin yol verilən tullantısı (t); N
l
- müəyyən olunmuş limit
həddində çirkləndirici maddənin atılmasına görə ödəmə normativi (manat).
Su hövzələrinə çirkləndirici maddələrin limitdən yüksək atılmasına
görə ödəmə
F
N
M
M
P
n
i
i
lyh
1
1
1
5
(7.11)
burada, M
l
- i çirkləndirici maddəsinin müəyyən olunmuş limit həd-
dində atılması (ton)
Su mənbələrinin çirklənməsinə görə ümumi ödəmə bu ifadə ilə təyin
olunur:
P
ü
= P
nor
+ P
l
+ P
sl
(7.12)
Misal: Qaya çirkləndirici maddəsinin atılmasına görə ödəməni təyin
etmək tələb olunur
Verilənlər: Müəssisə hər il 7.5 cədvəlində verilən həcmdə çirkləndirici
maddə atır. Ekoloji faktorları nəzərə alan əmsal F =1,14.
Cədvəl 7.5
Çaylara çirkləndirici maddənin atılma həddi (qiyməti)
Çirkləndirici maddə
Çirkləndirici maddənin miqdarı,ton
Atılmaya görə ödəmə
normativi (manat /ton)
Yol
verilən
Limit
həddi
Limitdən
yüksək
Yol verilən
Limit
həddi
Xrom
3+
4
3
1
1377,5
6887,5
Kalium
15
10
5
0,155
0,775
Xrom boyası qara
2
2
1
229,575
1147,875
Neft məhsulları
6
5
1
137,750
688,750
Asılı maddələr
5
4
2
9,150
45,750
521
Həlli:
1. Çirkləndrici maddənin YVA-na görə müəssiənin ödəməsi (7.9)
formulu ilə hesablanır:
P
1
= 4
.
1377,5
.
1,14 = 6281,4 manat (xrom);
P
2
= 15
.
0,155
.
1,14 = 2,650 manat (kalium);
P
3
= 2
.
229,575
.
1,14 = 523,425manat (xrom boyası);
P
4
= 6
.
137,750
.
1,14 = 942,21 manat (neft məhsulları);
P
5
= 5
.
9,150
.
1,14 = 52,155 manat (asılı maddələr).
Cəmi 7801,840 manat.
2. Müəssisənin çirkləndirici maddəni limlt həddində atılmasına görə
ödəməsi (7.10) formulu ilə hesablanır:
P
1
= 3
.
6887,5
.
1,14 = 31407 manat (xrom);
P
2
= 10
.
0,775
.
1,14 = 8,835 (kalium);
P
3
= 2
.
1147,875
.
1,14 =2617,155 manat (xrom boyası) ;
P
4
= 5
.
688,750
.
1,14 =3925,875 manat (neft məhsulları);
P
5
= 4
.
45,750
.
1,14 =208,62 manat (asılı maddələr) .
Cəmi: 38 167,485 manat.
3. Müəssisənin çirkləndirici maddənin limitdən yüksək atılmalarına
görə ödəməsi (7.11) formulu ilə hesablanır:
P
1
= 5
.
1
.
6887,5
.
1,14 = 39258 manat (xrom);
P
2
= 5
.
5
.
0,775 .1,14 = 22,088 manat (kalium);
P
3
= 5
.
1
.
1147,875
.
1,14 =6542,888 manat (xrom boyası);
P
4
= 5
.
1
.
688,750
.
1,14 = 3925,875 manat (neft məhsulları);
P
5
= 5
.
2
.
45,750
.
1,14 = 521,550 manat (asılı maddılər).
Cəmi: 50 270,401 manat.
4.Müəssənin beş çirkləndirici maddəni çaya atmasına görə ümumi
ödəməsi (7.12) formulu ilə hesablanır və 96 239, 726 manat.
7.4.
Sənaye çirkab suları ilə çirkləndirici maddələrin atılmasına
görə ödəmənin hesablanması
Ətraf mühitə sənaye çirkab suları ilə çirkləndirici maddənin atılmasına
görə ödəmənin ölçüsü (asılı maddələr, neft məhsulları, üzvi maddələr) P
i
(manat/il) hər bir inqridientə görə aşağıdakı formula ilə təyin edilir:
P
i
= M
xw
. H
i
(7.13)
burada, M
xw
- müəssisənin ərazasindən çıxan
atmosfer və suvarma
sularının tərkibində çirkləndirici maddənin kütləsi, ton/il. M
xw
göstəricisi