106
BİRİNCİ KİTAB
Aman - 1. aman (isim) (bağışlamaq, rəhm etmək); 2. ağrıdan
çıxarılan səs (nida); 3. amma (qoşma)
A rif - 1. tez başa düşən (isim); 2. kişi adı (xüsusi isim)
Aş - 1. plov (isim); 2. dərini aşılamaq, tükünü təmizləmək
Aşuq - 1. qabaq ayağının dizindəki sümük (isim); 2. el xanən
dəsi, ümumiyyətlə, xanəndə mənasında (isim)
Baba - 1. ata və ananm atası (isim); 2. kişi adı (xüsusi isim)
Qaz - 1. ev quşlarından biri (isim); 2. uçmaq və yanmaq qabi
liyyəti olan fiziki maddə (isim)
Qala - 1. xüsusi tikilmiş istehkam, qala (isim); 2. kənd adı.
Qala Quba şəhərinin qədim adı
Qədim - 1. qədim (isim); 2. kişi adı (xüsusi isim)
Qələm - 1. qədim (isim); 2. calaq edilmiş ağac (isim)
Dəm - 1. bir an (isim); 2. plovu buğa qoymaq (isim)
Dəstə - 1. bir toplu adam və ya şey (isim); 2. əl tutan yer
(isim)
Duvan - 1. məhkəmə, divan (isim); 2. yumşaq taxt, divan
(isim)
Zuhun - 1. ağızda olan ət - dil (isim); 2. sözlərdən ibarət ün
siyyət vasitəsi - dil (isim); 3. Qapıda açar yeri (isim)
Şahad - 1. məhkəmədə şahidlik verən şəxs, şahid (isim); 2.
Dəyirmanda alınan donluq
Dövlət - 1. ölkə, dövlət (isim); 2. var, dövlət (isim)
Dükmə - 1. paltarda bağlamaq vasitəsi, düymə (isim); 2.
Nərddə oyun adı düymə (isim)
Var - 1. külək (isim); 2. yel xəstəliyi (isim)
Əqrəb -1 . sürünən həşəratlardan bir növü; 2. saatın əqrəbi
(isim)
Əziz - 1. sevimli, əziz (sifət); 2. kişi adı (xüsusi isim)
Əməl - 1. hərəkət, iş, davranış (isim); 2. ifrazatın çıxış nöqtə
sindən mədəni təmizləmə.
Zaman - 1. vaxt, müddət (isim); 2. kişi adı (xüsusi isim)
Zər - 1. qızıl, zər (isim); 2. nərddə bir cüt oyun daşı, zər
(isim)
AZƏRBAYCAN TATLARININ DİLİ
107
Kar - 1. iş, fəaliyyət (isim); 2. qulağı eşitməyən, kar (isim)
Kürə - 1. dəmirçi od yandırdığı yer, kürə (isim); 2. qulağı kə
silmiş qoyun (sifət)
Kük - 1. nəsil, xanədan, əcdad (isim); 2. kök, yağlı (sifət); 3.
insanda yüksək əhval-ruhiyyə, kefi kök (sifət); 4. sözün canı əsl
mətləb (isim)
Küt - 1. kəsəri olmayan alət, ağzı küt dəmir parça (sifət); 2.
küldə basdırılaraq bişirilən xüsusi qalın çörək (isim); 3. bacarıqsız,
əlindən bir iş gəlməyən
Korə -1 . göy-göyərti (isim); 2. göy rəng (sifət)
Ləpə - 1. qoz və ya fındıq içi (isim); 2. kiçik dalğa (isim)
Lamad - 1. palçıq (isim); 2. şirələmək üçün yerdən təbii çıxan
göy rəngli torpaq (isim)
Mal - 1. əmlak, varidat (isim); 2. satılmaq üçün bazara çıxarı
lan şey (isim); 3. iri buynuzlu mal-qara; 4. qanmaz, maymaq, fərsiz
(sifət)
Murad - 1. arzu, istək (isim); 2. kişi oğlan (oğlan)
Nişan -1 . güllə atmaq üçün qoyulan nişan, əlamət (isim); 2.
qız adaxlanan da aparıla əşya (isim); 3. əlamət, görünüş, görkəm (si
fət); 4. döşdən asılan medal (isim)
Toy - 1. ocaq, evdə qalanan yer (isim); 2. aldatmaq, yoldan
çıxarmaq (fel)
Para - 1. tikə, parça (isim); 2. yarmaq, parçalamaq (fel); 3. ya
maq (isim)
Pul - 1. pul, mübadilədə işlənən kağız (isim); 2. balığın belin
dəki pul (isim); 3. qıpqırmızı qızarmaq, utanmaq (fel)
Rast - 1. (isim) - biri ilə üz-üzə gəlmək, təsadüf etmək; 2.
(isim) - sağ tərəf; 3. (sifət) - düz getmək, yolundan dinmədən get
mək; 4. (sifət) - doğru danışmaq, doğruçuluq; 5. (isim) - musiqidə
şərq havalarından biri
Səbəh - 1. (isim) - sabah, yəni bu gün səhər; 2. (zərf) - sa
bah, yəni bu gün yox, sabah səhər; 3. (zərf) - səhər tezdən, o baş
dan, ertədən
108
BİRİNCİ KİTAB
Tən - 1. (zərf) - yanına, olan yerə; 2.(isim) - bədən; 3. (zərf)
- bərabər
Tar - 1. (sifət) - yaş; nəm, sulu; 2. (isim) - çalğı aləti
Ərəq - 1. (isim) - içki növü, araq; 2. (isim) - tər, yəni bədən
dən çıxan su
Tup - 1. (isim) - silah növü, top; 2. (isim) - ayaq və ya əldə
oynamaq üçün oyuncaq, top; 3. (sifət) - kök, dolu; 4. (isim) - parça
bükməsi, top parça
Fal - 1. (isim) - toyuğun altına qoyulan yumurta; 2. (isim)
tale haqqında xəbər vermək, fala baxdırmaq; 3. (isim) - maya qoy
maq, pul xərcləmək
Hava - 1. (isim) - tənəffüs etdiyimiz hava; 2. (isim) - ümu
miyyətlə musiqi səsi; 3. (isim) - dəli olmaq, başına hava gəlmək; 4.
(isim) - göy, səma, asiman
Hal - 1. (isim) - vəziyyət, xəstənin halı; 2. (isim) - qazanc,
dolanacaq; 3. (isim) - guya zahı qadını ölümə sürükləyən xəyali
mövhumati bir çin adı (tatlarda)
Həlim - 1. (sifət) - xoş xasiyyət, xoş əxlaq adam; 2. (isim) -
düyü suyu; 3. (xüsusi isim) - kişi adı; 4. (sifət) - əl vuran kimi
əzilmə dərəcəsinə qədər bişmiş xörək (ət, noxud və s.)
Həl - 1. (isim) - nəticə (un karə həl səxti - o işin nəticəsi nə
oldu?); 2. (sifət) - əzgin, əldən düşmüş, yorğun
Çağ - 1. (isim) - zaman, vaxt (tü əmarən çağ - sən gələn za
manda); 2. (sifət) - yaxşı əhval-ruhiyyə (ürə kefü çağü - onun kefi
yaxşıdır); 3. (sifət) - kökəlmək, ətə-cana dolma (mən imsal yə xeyli
çağ biram - mən bu il xeyli kökəlmişəm).
Çəxmaq - 1. (isim) - tüfəngin hissəsi, çaxmaq; 2. (isim) - qo
vu alışdırmaq üçün işlədilmiş xüsusi daş növü); 3. (məs.) - vurmaq,
məs, pazı ağac çaxmaq.
Çin - 1. (isim) - taxıl və ya ot biçmək üçün ola alət oraq; 2.
(isim) - vəzifə, rütbə; 3. (qoşma) - elə ki, belə ki; 4. (xüsusi isim) -
ölkə adı
Çüp - 1. (isim) - çox kiçik ağac parçası, çöp; 2. (isim) - püşk
AZƏRBAYCAN TATLARININ DİLİ
109
Can -1 . (isim) - həyat, varlıq; 2. (isim) - sevgili, sevimli; 3.
(isim) - güc, qüvvət, taqət; 4. (isim) - bədən, vücud; 5. (nida) -
nəvaziş, həzz, ləzzət bildirir
Cüft - 1. (isim) - öküzlərin boynuna salınan qoşqu vasitəsi,
boyunduruq; 2. (isim) - birgə, ikili, cüt; 3. (isim) - heyvanlarda cin
si əlaqə, cütləşmə
Şit - 1. (sifət) - duzsuz, duzu az olan xörək; 2. (sifət) - yün
gül (adam), mənasız (hərəkət), qeyri-münasib (zarafat), az. sözüdür
Şiş - 1. (fel) - basmaq, yıxmaq (adamı yerə, alta salmaq); 2.
(isim) - ucu iti nazik mil, təqribən kabab şişinə bənzəyir, az. sözü
dür; 3. (isim) - bədəndə yara, şiş; 4. (fel) - doldurmaq, basa-basa
ağzına qədər doldurmaq (kisəni, qabı və s.); 5. (fel) - acgözlüklə ye
mək, qannqululuq.
Şur - 1. (sifət) - duzu çox olan şor; 2. (isim) - süd məhsulu,
şor; 3. (fel) - yumaq, suya çəkmək (paltarı və s.)
Əngül - 1. (isim) - yumru sarılmış ip, sap; 2. (isim) - boxça;
3. (isim) - düyüm
Hami - 1. (isim) - yay (fəsil); 2. (isim) - havadar, əhatəsinə
götürə; 3. (xüs. isim) - kişi adı
Yal - 1. (isim) - atın boynundan sallanan tüklər, az. sözüdür;
2. (isim) - it üçün hazırlanan yemək
Yaylüm - 1. (isim) - gecə heyvan otarılan yer, örüş; 2. (sifət)
- komanda ilə atılan birgə atəş, az. sözüdür
Yatəq - 1. (isim) - heyvan saxlanan yer, “yataq” az. sözüdür;
2. (isim) - mədən, qazıntı yeri, “yataq” az. sözüdür; 3. (isim) -
yorğan-döşək, az. dilində eyni mənalı “yataq” sözüdür
Omonimləri biz tat dilinin müxtəlif nitq hissələrinə aid olub
fonetik cəhətdən eyni olan bu dilin öz kök sözlərinin aşağıdakı nü
munələrində də görə bilərik:
Var - 1. külək; 2. revmatizm
Tuq - 1. ayran; 2. damcı
Düşirə - 1. qaynamış (xörək); 2. sağılmış (inək)
Kəf - 1. ovucun içi; 2. köpük
Xarə - 1. güvə; 2. yemək, xörək
Dostları ilə paylaş: |