boyitdi. Bobokalonlarimiz Imom Abu Mansur al-Moturidiy, shayxulislom Burhoniddin al-
Marg’inoniy, Bahouddin Naqshband, Imom at-Termiziy, Xo’ja Ahmad Yassaviylar insonni
ma‘naviy yetuklikka chorlovchi diniy, axloqiy va huquqiy hikmatlarning ijodkoridirlar.
Qaramlik davrida tahqirlangan diniy qadriyatlarimiz mustaqillik nuri bilan qayta tiklandi,
islomshunos allomalarimizning ulug’ nomi o’z o’rniga qo’yildi.
1993-yil 16-sentabrda Buxoroda mashhur shayx Bahouddin Naqshband tavalludining 675
yilligi tantanalari bo’lib o’tdi. Yubiley munosabati bilan Buxorodagi Naqshband nomi bilan
bog’liq bo’lgan tarixiy yodgorliklar qaytadan tiklandi, uning ijodiga bag’ishlangan qator risolalar
chop etildi.
1998-yil 23-oktabrda Samarqandda buyuk mutafakkir Imom al-Buxoriy tavalludining hijriy-
qamariy taqvim bo’yicha 1225 yilligi nishonlandi. Shu kuni Xartang qishlog’ida Imom al-Buxoriy
yodgorlik majmuyi ochildi. Yubiley munosabati bilan Abu Abdulloh Muhammad ibn Ismoil al-
Buxoriyning 4 jildlik A1-Jomi‘ as-Sahih kitobining ko’p ming nusxadagi nashri o’zbek
kitobxonlariga taqdim etildi.
2000-yil 16-17-noyabr kunlari Marg’ilonda islom huquqining
asoschilaridan biri
Burhoniddin al-Marg’inoniy tavalludining 910 yilligi, Samarqandda islomshunos olim Imom Abu
Mansur al-Moturidiy tavalludining 1130 yilligi nishonlandi va ular xotirasiga bag’ishlab barpo
etilgan yodgorlik majmualari ochildi. Burhoniddin al-Marg’nonyning islom huquqiga
bag’ishlangan “Hidoya” kitobi nashr etildi. Shuningdek, islom olamining taniqli allomalari Imom
Abu Iso at-Termiziyning 1200 yilligi, Mahmud az-Zamaxshariyning 920 yilligi, Abduxoliq
G’ijduvoniyning 900 yilligi, Najmiddin Kuhroning 850 yilligi, Xoja Ahrori Yaliy tavalludining
600 yilligi keng ko’lamda nishonlandi.
O‘zbekiston Prezidentining 1992-yil 27-martdagi farmoni bilan Ro’za-Ramazon hayitining
birinchi kuni dam olish kuni deb e‘lon qilindi. Respublika musulmonlarining istak va xohishlariga
ko’ra Qurbon hayiti ham tiklandi, dam olish, bayram kuni bo’lib qoldi. O‘zbekiston Prezidentining
1990-yil 2-iyundagi Musulmonlarning Saudiya Arabistoniga Haj qilish to’g’risidagi Farmoniga
binoan O‘zbekiston xalqi tarixida birinchi marta bevosita hukumat homiyligida har yili Haj va
Umra amallarini ado etish imkoniyatlariga ega bo’ldilar. Mustaqillik yillarida 50 mingdan
o’zbekistonliklar Makka va Madinada Haj safarida bo’ldilar. Yuzlab masjidlar musulmonlarga
qaytarildi, yangilari barpo etildi. Islom nuri” gazetasi chiqmoqda. Qur‘oni Karim sakkiz marta 1
mln nusxada nashr etildi. Bu tadbirlar faqat dindorlar uchun qilingan marhamatgina emas, ular
aslida xalqimizning qadirniy
rasm-rusum va udumlarining, qadriyatlarining tiklanishi, ajdodlar
ruhining qayta uyg’onishidir.
Prezidentning 1992-yil 7-martdagi farmoni bilan islom dini omilidan, uning ma‘naviy
imkoniyatlaridan keng foydalanish maqsadida Respublika Vazirlar Mahkamasi huzurida Din
ishlari bo’yicha qo’mita taslikil etildi. Uning tasarrufida Xalqaro islom-tadqiqot instituti va 10 ta
madrasa faoliyat ko’rsatmoqda. Ularda 1000 dan ortiq talaba-yoshlar ta‘lim olmoqdalar. 1999-
yilda tashkil etilgan Toshkent Islom universitetida (2018-yil 16-apreldan Xalqaro Islom
Akademiyasi) minglab talaba o’qimoqda. O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida va
1998-yil 30-aprelda yangi tahrirda qabul qilingan “Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar
to’g’risida”gi Qonunda davlatning din va dindorlar vakillariga munosabati huquqiy jihatdan aniq
belgilab berildi.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev davrida ham malakatimizda vijdon erkinligining
kafolatlanishi va diniy konfessiya vakillarining hamjihatlikda faoliyat ko’rsatishlariga xizmat
qiluvchi qator islohotlar davom ettirildi.
2017 yil 17 fevralda Prezident SH.Mirziyoyev Farmoni bilan
Termiz shahrida Imom at-
Termiziy nomidagi Xalqaro Islom tadqiqot markazi tashkil etildi.
2017 yil 23 iyunda O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzurida Islom
madaniyati markazini tashkil etish chora-tadbirlari to’g’risida O’zbekiston Respublikasi
Prezidentining Qarori (PQ-3080) qabul qilindi.
2018 yil 16 aprelda esa Diniy-ma‘rifiy soha faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-
tadbirlari to’g’risidagi Prezident Farmoni e‘lon qilinib, unga ko’ra Toshkent Xalqaro Islom
Akademiyasi va uning tarkibida Qoraqalpog’iston Respublikasi, Samarqand, Namangan va
Surxondaryo mintaqaviy filiallari tashkil etildi.
Tarixiy xotiraning tiklanishi. Jamiyat ma‘naviyatini yuksaltirishda tarixiy xotira, ajdodlar
tarixini bilishning, milliy-axloqiy qadriyat hamda an‘analarning, o’rni va ahamiyati katta. Biron-
bir xalq o’z
tarixini bilmay, asrlar osha yaratilgan ma‘naviy merosga tayanmay va uni yanada
rivojlantirmay turib o’z kelajagini tasavvur eta olmaydi. Shu boisdan mustabid tuzum davrida
soxtalashtirilgan xalqimiz tarixini xolisona, haqqoniy yoritish, barcha o’quv maskanlarida Vatan
tarixini o’qitish borasida muhim tadbirlar amalga oshirildi.
1996-yilda O’zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat va jamiyat qurilishi
akademiyasi qoshida “ O’zbekistonning yangi tarix markazi” tashkil etildi.
O‘zbek xalqi va O‘zbek davlatchiligi tarixini, tariximizning boshqa sahifalarini xolisona
ilmiy asosda yoritish vazifalari Prezident I. Karimovning bir guruh tarixchilar bilan 1998-yil iyun
oyida bo’lgan suhbatida, Vazirlar Mahkamasining 1998-yil 27-iyulda qabul qilingan “
O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Tarix instituti faoliyatini takomillashtirish
to’g’risida“gi Qarorida belgilab berildi.
Mustaqillik yillarida Vatanimiz tarixini yoritish va o’rganish masalalari partiyaviylik,
sinfiylik yondashuvlaridan, hukmron kommunistik mafkuraga xizmatkor bo’lishdan xalos etildi.
Necha 10 yillar davomida buzib ko’rsatilgan yoki so’z ochilmay kelgan tarixiy voqealarni xolislik,
tarixiylik, haqqoniylik tamoyillari asosida yoritilgan qator ilmiy asarlar, darsliklar va o’quv
adabiyotlari yaratildi.
Ma‘lumki, mustabid sovet tuzumi davrida
mamlakatimiz hududida yashab, ijod etgan
o’nlab, yuzlab olimu mutafakkirlar ma‘naviy-ilmiy merosi ta‘qib ostiga olingan edi.
Mustaqillikning dastlabki kunlaridanoq mazkur madaniy merosni tiklash va uni xalqqa yetkazish
bo’yicha jiddiy ishlar amalga oshirildi. Ayniqsa, 1991 yilning Alisher Navoiy yili deb e‘lon
qilinishi katta ijtimoiy-madaniy ahamiyat kasb etdi. Shuningdek, 1994 yilda ulug’ olim va davlat
arbobi Mirzo Ulug’bekning 600 yilligi keng nishonlandi, 1996 yil mashhur sarkarda, davlat arbobi
Amir Temur nomi bilan bog’landi. Shuningdek, Ahmad al-Farg’oniyning 1200 yilligi, afsonaviy
sarkarda Jaloliddin Manguberdining 800 yilligi, Alpomish dostonining 1000 yilligi, Islom
olamining donishmandlari Abu Iso at-Termiziyning 1200 yilligi, Imom Buxoriy tavalludining
1225 yilligi, Imom Abu Mansur Moturudiyning 1130 yilligi, Mahmud az-Zamahshariyning 920
yilligi, Najmiddin Kubroning 850 yilligi, Burxoniddin Marg’inoniyning 910 yilligi, Bahouddin
Naqshbandning 675 yilligi, Xo’ja Ahror Valiyning 600 yilligi keng nishonlandi.
Ta‘kidlash lozimki, yurtimizdan yetishib chiqqan va o’zining ulkan ilmiy, madaniy merosi
bilan jahon sivilizatsiyasiga ijobiy ta‘sir o’tkazgan alloma, mutafakkirlarimizga ehtirom ko’rsatish
g’oyat savobli ishdir. Istilol yillarida buyuk allomalarimiz merosini o’zbek tiliga o’girish ishlari
amalga oshirildi. Bu jarayonning muvaffaqiyatli kechishi uchun Oltin meros xalqaro xayriya
jamg’armasi tashkil etildi. Xorazmda Ma‘mun akademiyasi qayta tiklandi. Shuningdek, 2008 yilda
Samarqand shahrida Imom al-Buxoriy xalqaro markazi faoliyat boshladi.
1997-yilda Buxoro va Xiva shaharlarining 2500 yilligi, 2004-yilda Qarshi (Naxshab)
shahrining 2700 yilligi, 2007-yilda Samarqand shahrining 2750 yilligi va Marg’ilon shahrining
2000 yilligi, 2002-yilda Termiz shahrining 2500 yilligi va Shahrisabz shahrining 2700 yilligi
nishonlandi.
2009-yil 1-sentabrda O‘zbekiston anjumanar saroyida Toshkent shahrining 2200 yilligiga
bag‘ishlangan majlis bo‘lib o‘tdi. I.Karimov Toshkent shahriga Mustaqillik ordenini topshirdi.
Vatanimiz ozodligi yo‘lida shahid ketgan Abdulla Qodiriy, Ch o’lpon, Fitrat, Usmon Nosir
va boshqa xalq jigarbandlarining nomi, izzat-ikromi, hurmati o’z joyiga qo’yildi, asarlari nashr
etildi. Prezident I. Karimov tashabbusi bilan Toshkent shahrining Bo’zsuv kanali bo’yida qatag’on
davri qurbonlari xotirasini abadiylashtirish maqsadida “Shahidlar xotirasi”
yodgorlik majmuyi
bunyod etildi va uning ochilish marosimi 2000-yil 12-may kuni bo’lib o’tdi. Mazkur majmua
qoshida “Qatag’on qurbonlari xotirasi” muzeyi qurilib, 2002-yil 27-avgust kuni foydaianishga
topshirildi.
Qatag’on qurbonlari xotirasi muzeyining mustamlakachilik davrining ayanchli sahifalari aks
ettirilgan lavhalar bilan tanishib, quloqlashtirish oqibatida 60 mingdan ziyod hamyurtimiz
Ukraina, Shimoliy Kavkaz va olis Sibirga surgun qilinganini, XX asr boshidan 40-yillarigacha 450
ming vatandoshimizga nisbatan jinoiy ish ochilganini, paxta ishi davrida esa 25 ming kishi hibsga
olinib, 4,5 mingi javobgarlikka tortilganini bilib olish mumkin.
Shahidlar xotirasi yodgorlik majmuyi, Qatag’on qurbonlari xotirasi muzeyining tarixiy,
siyosiy ahamiyati shundaki, u bugungi va kelgusi avlodlar uchun
qaramlik davrida xalqimiz
qanday ayanchli kunlarni boshidan kechirgani, mustaqillik tufayli yurtimizda adolat, shahid
ketganlarning xotirasi tiklanganligi to’g’risida tarixiy xotira, saboq bo’lib xizmat qiladi.
1999-yilda Toshkent shahrida Ikkinchi jahon urushi yillarida fashizmga qarshi Vatan
ozodligi uchun jon fido etgan xalqimizning farzandlari xotirasini abadiylashtirish maqsadida
Xotira maydoni” majmuasi barpo etildi va shu yili 9-may kuni uning ochilish marosimi bo’lib
o’tdi. Respublika “Nuroniy” jamg’armasi tashabbusi bilan janglarda halok bo’lgan 400 mingga
yaqin vatandoshlarimiz haqida 34 jildlik “Xotira” kitobi tayyorlandi va nashr etildi. 2020-yil 9-
mayda pandemiya shroitiga qaramasdan fashizm ustidan erishilgan g‘alabaning 75 yilligi
munosabati bilan Toshkent shahrining Olmazor tumanida “Galaba bog‟i” majmuasi barpo etildi.
Mamlakatimizda har yili 9-may an‘anaviy ravishda “Xotira va qadrlash kuni” sifatida
nishonlanmoqda.
O’zbek xalqining milliy-madaniy merosida ma‘rifatparvar mutafakkirlarning o’rni alohida.
Shuning uchun ham ularning merosini tiklashga, xalqimiz ongiga singdirishga alohida e‘tibor
berildi. Islom Karimov ta‘kidlaganidek,
Dostları ilə paylaş: