MahirəNərimanqızı
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiya: qlobal mədəniyyətin şifrələri 24 24 Dəyişikliklərə ayaqlaşmayan sözümüz, düşüncəmiz Dövrümüzün ən nüfuzlu fizika nəzəriyyəçilərindən sayılan, Böyük Britaniya alimi Stiven Vilyam Hokinq 1996-cı ildə "Kainatda həyat" adlı məşhur mühazirəsində maraqlı mülahizə ortaya atdı. Alimə görə, bəşəriyyət öz inkişafının yeni mərhələsinə qədəm qoyub və bu dövrün təkamül proseslərində insan şüuru heç də əsas faktor kimi iştirak eləmir. 3,5 milyard tarixi olan, ləng sürətli bioloji təkamülün indiki sivil insanın formalaşmasındakı rolunu vurğulayan S. Hokinq, bizim daxil olduğumuz yeni mərhələni "kənar bağlantılar" dövrü adlandırır. Bu isə o deməkdir ki, insanın təkamülünü DNK-lar deyil, bizi əhatə edən çoxistiqamətli, müxtəlifqatlı informasiyalar istiqamətləndirir... Əslində insanlar arasında ünsiyyət vasitəsi sayılan dil, əlifba - yazı, elmi düşüncə tərzi, mətbuat, kitablar, radio, TV, mobil və ağıllı telefonlar, İKT, kompyuter, İnternet, sosial şəbəkələr, multimedik imkanlar, informasiya cəmiyyəti, virtual aləm kimi "kənar təsirlər" insan təkamülünün sürətini yüzilliklərlə deyil, günlərlə, bəlkə də saatlarla ölçməyə şərait yeradır. Əvvələr dünyada, eləcə də ədəbiyyatda, elmi-humanitar www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiya: qlobal mədəniyyətin şifrələri 25 25 25 düşüncədə baş verənlər bir neçə ildən sonra bizə gəlib çatırdısa, indi planetin elə bir nöqtəsi yoxdur ki, oradakı xəbərlərdən, informasiyalardan dərhal xəbər tutmayaq. İnkişaf etmiş, sivil, intellektual, kreativ cəmiyyətlər çoxdan bu maraqlı qlobal proseslərə uyğun inkişaf istiqamətlərini müəyyənləşdiriblər... Sadalananlar dünya ədəbi-estetik, intellektual-kulturoloji, kreativ-mədəni proseslərinə güclü təsir göstərib, amma Azərbaycan cəmiyyəti hələ də nağıllara, folklora, dastan, yaxud şerə sığınıb: halbuki dünya və Avropa oxucusu çoxdan elmi-fantastik ədəbiyyata, bilgili kitablara keçib və nəticə olaraq da intellektual tərəqqiyə, sürətli inkişafa nail olublar. Ətrafımızda sürətli elmi-texniki tərəqqi baş verdiyi halda, toplum olaraq heç bir yeniliyə də cəhd göstərməməyimiz bizim elmi-mədəni, estetik-ədəbi düşüncəmizə, ana dilimizin müxtəlif üslubi-leksik qatlarına, kreativ-intellektual fikrimizə də mənfi təsir edib. Yalandan tərifləməklə deyil, əgər bizdə postmodernizm, yaxud kulturalogiya, tutalım, İnternet kəşf olunmayıbsa, sözsüz, Azərbaycan dilində də onlara uyğun terminlər yaranmayacaq. Necə ki avropatipli bədii roman janrını dünyadan götürmüşük, eləcə də dilimizdəki yeni ifadələr, anlayışlar, terminləri də "art-idxal" edirik. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiya: qlobal mədəniyyətin şifrələri 26 26 AMEA-nın Ədəbiyyat, Dilçilik, Fəlsəfə və başqa elmi- tədqiqat institutları, müxtəlif özəl, yaxud dövlət universitetlərindəki kafedralar, elmi qurumlar, ictimai təşkilatlar - beyin mərkəzlərimiz süsqun gündədirsə, heç olmasa, yeni virtual nəslin əzmkarlıqla dilimizə, ədəbiyyatımıza, düşüncəmizə gətirdiyi yenilikləri təmkinlə qarşılayaq, dəstəkləyək. Ədəbiyyat İnstitutu nə vaxt ciddi surətdə tutalım dünya ədəbiyyatında baş verən postmodernizmi, fəlsəfəçilər kulturalogiyanı tədqiq edib sadə, anlaşıqlı dildə populyarlaşdırdı - kütləviləşdirdi ki, söz sənətimizdə, elmi təfəkkürümüzdə bu qlobal düşüncə cərəyanları dəyərli sənət-intellekt hadisəsinə çevrilmədi!? Yaxud, Dilçilik İnstitutu və yüzlərlə dilçi alimlər hələ də İnternet səhifələrinin ünvanlarındakı "w", yaxud e-mail ünvanlardakı "@" işarələrinin "milliləşdirilməsiylə" haçan məşğul olacaqlar? Axı dilimizə və yazımıza, xüsusən də azərbaycancamızın virtual, yaxud elektron yazı üslubuna bu ―yeniliklər‖ çoxdan daxil olub. İngiliscənin Amerika variantından ixrac etdiyimiz yüzlərlə belə yeniliklər var ki, onlarsız Azərbaycan insanı İnternetdən yararlana, istifadə edə biməz: tutalım, yaşlı nəsil nümayəndələri istəməsə belə, gənclər və uşaqlar "www.facebook.com" yazıb ―Feysbuk.(nöqtə)kom‖ deyirlər, bütün buların rəsmi formada www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiya: qlobal mədəniyyətin şifrələri 27 27 27 dil normalarımıza salmağın vaxtı yetişməyib!? Dil isə həm təfəkkürün, həm kreativ-elmi düşüncənin, həm də ədəbiyyatın əsas materialıdır, ana dilimiz o mənada ya "çinləşir", ya da qlobal təsirlər altında get-gedə zəifləyər... Ədəbiyyatımızın dərdi kimi, ədəbi nəşrlərimizin, söz-düşüncə adamlarımızın da durumu çox ağırdır: intellektual-mədəni mühitimizin xaricdən, az qala, sunami dəhşətliliyilə üstümüzə gələn bu təsirlərə cavabverəsi yüksək elmi-estetik səviyyəyə malik deyil. Tutalım, Rusiya, yaxud Türkiyə elmi-mədəni mühiti kimi bir intellektual-kreativ məkana malik cəmiyyətdə yaşamırıq ki, öz milli trendlərimiz, kreativ brendlərimizi ortaya qoyaq, Nobel mükafatı alaq, fərqli İKT, ədəbiyyat, sənət yenilikləri ilə dünyanı heyrətləndirək. Avrovizion və idman sahəsində uğurlar qazanırıqsa, istəsək, Güney Koreya kimi, başqa sahələrdə də istənilən nailiyyətlərə imza ata bilərik... Çox istərdim ki, yeni "Ədəbiyyat qəzeti" bu fikirlərimə uyğun ədəbi-estetik prosesləri istiqamətləndirən bir xətt tutsun, dünyadan çox geri qalırıq, inkişaf baxımından yaman axsayırıq, yazı-pozu dostlarımız... Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|