www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Azərbaycan multikultiralizmi
Elmi toplu
413
müəllifin məlumatlar toplusu da lakonik şəkildə bizlərin ixtiyarına
verilib.
Burada bir məqamı xüsusilə diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm. Bilirik
ki, qloballaşma, multikultiralizm təxcə bir xalqın, bu xüsüsda
azərbaycanlıların başqa xalqlara tolerantlığı, inteqrasiya olunması
ilə bitmir. Bu, həm də mədəniyyətlərin, iqtisadi-siyasi yanaşmaların
qarşılıqlı şəkildə inteqrasiyasını səciyyələndirir. Kitabda xalqların
araşdırılmasının içərisində almanların ölkəmizə köçü barədə də
məlumatlar var. Almanlar təbii ki, bir Avropa xalqının
təmsilçiləridir. Tarixdən, ədəbiyyatdakı renessans dövrlərindən onu
da bilirik ki, Şərq öz inkişaf mərhələsini orta əsrlərə qədər dinamik
formada gətirib çıxara bilsə də, bu dövrdən dünyanın düzəni
dəyişdi, Qərb ölkələri təşəbbüsü ələ aldılar və həm elmi ixtiraları,
həm ədəbi-mədəni sənət nümunələri baxımından irəli çıxmış
oldular. N.Niftiyevin qeydlərinə görə, almanlar da 1819-cu ildən
başlayaraq Azərbaycana köç etməklə burada bir sıra şəhər tipli
yaşayış məskənləri salır və tezliklə şərabçılıq, misəritmə, yağ-
pendir zavodları və s. sənaye müəssisələri açırlar. Müəllifin
axtarışları zamanı o da məlum olur ki, bu dövrdə hətta
Helenondorflu Forer və Hummel qardaşlarının ictehsal etdiyi çaxır
bütün Qafqaz bölgəsində hazırlanan çaxırın 58%-ni təşkil edib.
Şəmkirin Dəllər qəsəbəsindən Gədəbəyə qədər uzanan neft
kəmərinin ilk yaradıcıları da məhz almanlar olublar. Onların ibadət
üçün inşa etdiyi kilsələr indi də bir neçə Qərb rayonlarımızda durur.
Tolerantlığın Azərbaycanda daim gözlənilməsi nümunəsinə misal
olaraq hələ 1918-ci ildə almanların ölkəmizdə ilk alman
koloniyasının salınmasının 100 illiyini təmtəraqla qeyd etmələri
xüsusi vurğulanır.
Kitabdan öyrənirik ki, ―xınalıqlıların dili Dağıstan dilləri ləzgi
qrupunun Şahdağ yarımqrupuna aid edilir. Bu dildə ismin sinif,
kəmiyyət və hal kateqoriyaları da var. Say sistemi iyirmilik, fel
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Azərbaycan multikultiralizmi
Elmi toplu
414
formaları zəngindir. Leksikasında Azərbaycan, rus, ərəb və fars
sözlərindən keçmə sözlər çoxdur‖. Bu da tarixən birgəyaşayışın bir
nümunəsidir.
Malakan-ruslar Azərbaycana nə zaman gəliblər?
Kitabda malakanların Azərbaycana gəlişi ilə bağlı indiyədək rast
gəldiyim çoxlu müzakirə-mübahisələrə də son qoyulur. Bütün
Azərbaycan boyu paylaşdırılaraq bir qismi də indiki Masallı rayonu
ərazisində, Viləş çayının üstündə əvvəlcə Malağan, sonradan
Kalinovka adlandırılan kəndə malakan-rusların köç tarixləri barədə
müxtəlif rəqəmlər söylənilirdi. Kimi onların 1914-cü, kimi 1930-cu
illərdə gəldiklərini, kimi isə daha əvvəllər, Türkmənçay
müqaviləsindən sonra ucqarlara köçdüklərini və s. iddia edirdi.
N.Niftiyevin
elmi
axtarışları
nəticəsində
ərsəyə
gələn
―Azərbaycanda birgəyaşayış və multikultiralizm‖ kitabında qeyd
edilir ki, malakanlar bu yerlərə 1833-cü ildə gəlməyə başlayıblar.
Amma buna qədər onlar artıq Şamaxıda yaşayırdılar. Bu isə elə
1913-cü il Gülüstan, 1928-ci il Türkmənçay müqavilələrindən
sonrakı illərə təsadüf edir. Ola bilsin ki, pərakəndəlik Gülüstan və
Türkmənçay müqavilələri arasındakı qarışıq kiçik toqquşmalar -
müharibələr dövrü ilə bağlı yaranır. Amma malakanların Mixail
Popovun başçılığı ilə gəlmələri də daha inandırıcı faktdır. Çünki
Popov nəslinin nümayəndələri sonradan da onların içərisində
sayılıb-seçilən malakanlar idilər. Bu barədə nisbətən məlumatlı
olduğumdan hazırkı Kalinovka kəndinin üzərində çox dayandım.
Yeri gəlmişkən, kitabda da qeyd olunduğu kimi, bu kəndin
malakanları Qarabağ müharibəsində bir şəhid verib, kənddə isə indi
cəmisi iki-üç ahıl yaşlı malakan yaşayır, qalanları köçüb Rusiya
dövlətinə gediblər. Müəllifsə eynilə Cəlilabadda, Gədəbəydə,
İsmayıllıda və başqa yerlərdə məskunlaşmış malakanlar barədə də
geniş məlumatlar verib.
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Azərbaycan multikultiralizmi
Elmi toplu
415
Fərqli mədəni dəyərlər, uzlaşmış adətlər...
Kitabda həmçinin iki dinə - müsəlman və xristian dininə mənsub,
əsasən Qax-Zaqatala bölgələrində yaşayan ingloylar haqqında
məlumatlar var. Yeri gəlmişkən, onlara bəzən müsəlman gürcülər
də deyirlər. Onların zəngin mədəniyyəti, indiyədək qoruyub-
saxladıqları milli adət-ənənələri barədə yazan N.Niftiyev onu da
qeyd edir ki, ―İngloylarda aşıq sənəti yaxşı inkişaf edib. Aşıqları
bütün şeirlərini Azərbaycan dilində yazırlar. Yalnız Aşıq Hüseynin
yaradıcılığında Azərbaycan və inglioy dillərinin birgə istifadəsinə
rast gəlinir‖.
Talışların, ləzgilərin, udinlərin say tərkibi, mədəniyyətləri, indi
bütün Azərbaycana yayılmış mətbəx nümunələri barədə geniş bilgi
verilən kitabda, paralel olaraq onların azərbaycanlılarla
birgəyaşayışı, qoruyub saxladıqları spesifik xüsusiyyətləri ilə
yanaşı, azərbaycanlılarla artıq uzlaşmış adət-ənənələri ilə ilgili də
xeyli məlumatlar var. Hətta onların müxtəlif dövrlərdə ölkəmizin,
ordumuzun idarəçılıyinə bəxş etdiyi kadr bazası da diqqətdən
yayınmayıb. Tatların məşğuliyyəti fonunda onların xalçaçılığa
önəm verməkləri, ―Pirəbədül‖, ―Güllü çiçi‖, ―Aggül çiçi‖ çeşnili
məşhur Azərbaycan xalılarını toxuduqları qeyd edilir.
Bir sözlə, az bir hissəsi barədə məlumat verə bildiyimiz kitabda
yazılanlar Azərbaycanda sayından asılı olmayaraq bütün xalqların,
etnik qrupların bir ailədə yaşadıqlarına aid həm dövlət rəhbərləri
tərəfindən atılan addımlar, həm elmi baxımdan çoxsaylı
araşdırmalar, həm də tarixən mövcud olmuş, bu gün də yüksək
səviyyədə qorunan birgəyaşayış prinsipləri Azərbaycanda
multikultiralist dəyərlər üçün çox böyük şərait, baza olduğunu bir
daha təsdiqləyir. Ona görə də bu kitabın hər bir azərbaycanlı
ailəsinə əvəzsiz hədiyyə və nəsillərə qalan yaddaş kimi
dəyərləndirilməsinin vacibliyi qənaətinə gəlmək olur.
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Azərbaycan multikultiralizmi
Elmi toplu
416
Hər kəsin rahat yaşamaq haqqı var
Kitabda həmçinin imperialist dövlətlərin zaman-zaman ölkəmizdə
yaşayan müxtəlif xalqların təmsilçilərindən istifadə edərək onları
separatçılıq mövqeyinə sürükləmələri kimi qızışdırıcı amillər də,
separatizmə qarşı elə o xalqların içərisindən çıxan ağsaqqalların,
ziyalıların kəskin münasibətini göstərən faktlar da yer alıb. Kitabı
oxuyanda belə qənaətə gəlirsən ki, Azərbaycan bu mənada
tamamilə düzgün bir yoldadır. Allahın yaratdığı hər kəsin
fundamental rahat yaşamaq haqqı var. Millətindən, dinindən,
irqindən asılı olmayaraq bütün xalqların inkişafına kömək etmək,
onların məhv olub sıradan çıxmasının qarşısını almaqsa hər
birimizin öhdəsinə düşən insanlıq borcudur.
P.S. Bu xalqların yaşayış tərzi, kimlikləri barədə indiyədək bir neçə
filmə tamaşa etmişəm. Son olaraq onu da bildirmək istərdim ki,
Niyaz Niftiyevin ―Azərbaycanda birgəyaşayış və multikultiralizm‖
kitabının motivləri əsasında tamamilə yeni, fərqli rakursdan, zəngin
materiallara söykənən, əhatəli bir film ərsəyə gətirmək olar. Ancaq
bu maliyyə mənbələrinin diqqətini cəlb edərsə...
Nəzirməmməd Zöhrablı
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Azərbaycan multikultiralizmi
Elmi toplu
417
«Общие ценности культурного многообразия и
секуляризация в Азербайджане»|"
The Shared Values of Multiculturalism and
Secularism in Azerbaijan"
Блоггер Нашей Газеты.ch американский политолог Дэниэл
Уорнер и его ассистентка Лидия Амберг только что вернулись
из Баку, где они побывали в рамках проекта с таким несколько
тяжеловесным названием, но вполне понятным содержанием.
И, конечно, поспешили поделиться впечатлениями. |
Dr Daniel Warner, an American politologist and Nasha Gazeta's
blogger, and Lydia Amberg, his assistant, have just returned from
Baku which they visited in the framework of the project with a
rather heavy title but very clear content. Their impressions.
Совет государственной поддержки неправительственных
организаций при Президенте Азербайджанской Республики
выделил грант Женевскому центру демократического контроля
над вооруженными силами (ДКВС) для реализации проекта,
основная цель которого – достижение лучшего понимания
азербайджанцами принципов культурного многообразия и
секуляризация в Швейцарии и наоборот. Соответствующее
соглашение было подписано в Женеве в октябре этого года.
Представим основных участников.
Совет государственной поддержки неправительственных
организаций при Президенте Азербайджанской Республики,
созданный в декабре 2007 года, известен не только как орган,
предоставляющий финансовую поддержку местным и
иностранным НПО – за годы его существования ее получили
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Azərbaycan multikultiralizmi
Elmi toplu
418
более 2000 проектов на общую сумму, приближающуюся к 12
млн евро, но и как форум, в рамках которого эти организации
могут обсуждать вопросы, касающиеся законодательства и
других важных сфер жизни общества.
Женевский центр
Дэниэл
Уорнер
с
коллегами
из
Азербайджанской
Дипломатической академии
Дэниэл
Уорнер
с
коллегами
из
Азербайджанской
Дипломатической академии
демократического контроля над вооруженными силами – это
международный фонд, созданный в 2000 году в соответствии с
законодательством Швейцарии и по инициативе Швейцарского
правительства с целью наблюдения над сферами управления
сектором безопасности и реформирования этого сектора.
В рамках нового проекта, рассчитанного на один год, Центру и
его партнерам – Институту федерализма во Фрибурге и
Азербайджанской Дипломатической академии в Баку –
предстоит провести исследование основных элементов
отражения сложных понятий, вынесенных в его название. Для
этого
будут
изучены
политические,
исторические,
юридические и социальные аспекты, а также их позитивное
или негативное влияние на интеграцию разных культур и
разделение "сфер влияния" между государством и религией.
Понятно,
что
политический
и
исторический
опыт
Азербайджана и Швейцарии не одинаков, однако и различия, и
имеющиеся сходства побуждают к изучению этого опыта как
примера гармоничного сосуществования разных культур.
Результаты этой работы планируется опубликовать осенью
2015 года. А пока
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Azərbaycan multikultiralizmi
Elmi toplu
419
на прошлой неделе руководитель проекта Дэниэл Уорнер и его
ассистентка Лидия Амберг (чей отец в молодости писал
диссертацию по Гоголю, а совсем недавно служил послом
Швейцарии в Грузии) отправились в Баку для начала работы.
Доктор Уорнер бывал здесь неоднократно – по поручению
швейцарского правительства он подготовил более ста
азербайджанских дипломатов и госслужащих. Однако каждый
раз впечатления захлестывают его: «Такое ощущение, что
город находится в постоянном состоянии стройки, а все новые
здания возникают чуть ли не на наших глазах», - поделился он
с Нашей Газетой.ch.
Прежде всего они посетили
Церковь Непорочного зачатия Пресвятой Девы Марии в Баку
Церковь Непорочного зачатия Пресвятой Девы Марии в Баку
Азербайджанскую
Дипломатическую
академию,
превратившуюся в международный университет благодаря
динамичному руководству ректора Хафиза Мир-Джалала оглу
Пашаева, имеющего, кстати, дипломатический ранг посла.
Кампус, отвечающий всем современным требованиям, и
крупнейшая в стране библиотека литературы на английском
языке привлекают в стены этого вуза более тысячи студентов
из Южного Кавказа и не только. Приятная атмосфера и
отличное технологическое оснащение кампуса делают его
похожим на кампусы самых престижных университетов мира.
Местные партнеры – начальник департамента международных
связей Совета поддержки НПО Мустафа Гурбанли и
координатор проекта Ильгар Дадашов – предоставили
женевским
гостям
возможность
посетить
основные
религиозные центры города, чтобы лучше понять, как
культурное многообразие и секуляризация «работают» в
Азербайджане.
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Azərbaycan multikultiralizmi
Elmi toplu
420
В церкви Непорочного зачатия Пресвятой Девы Марии,
единственном
действующем
католическом
храме
на
территории
Азербайджана,
они
познакомились
со
священником Владимиром Фекете, приехавшим из Братиславы.
Он рассказал, что в 2002 году папа Иоанн Павел II посетил
Баку с официальным визитом. После этого исторического
события,президент Азербайджана Гейдар Алиев выделил
Католической церкви землю для строительства нового храма.
Прежний храм, носивший то же название, был разрушен
коммунистами в 1938 году, после чего верующие вынуждены
были совершать обряды подпольно.
Теперь каждый месяц священник встречается со своими
коллегами из еврейской и мусульманской общин для
обсуждения касающихся всех их вопросов религии,
толерантности и мирного сосуществования. Представитель
Католической церкви принимает также участие в проходящих в
Баку конференциях, например, в организованной недавно
ОБСЕ встрече под названием «Модель толерантности».
Доктор Уорнер и Лидия Амберг познакомились также с
Геннадием
Зелмановичем,
главой
бакинской
общины
европейских евреев. Встреча состоялась в маленькой
ашкеназской синагоге, открытие которой в 2003 году стало
важным событием для общины, до тех пор довольствовавшейся
помещением, выделенным ей в 1946 году советской властью –
полуподвалом в здании бывшего склада гражданской обороны.
Сегодня еврейское население
Дэниэл Уорнер и Лидия Амберг в синагоге горских евреев
Дэниэл Уорнер и Лидия Амберг в синагоге горских евреев
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Azərbaycan multikultiralizmi
Elmi toplu
421
Азербайджана насчитывает около тридцати тысяч человек и
может
быть
разделено
на
три
основные
группы:
ашкенази/европейские евреи, горские и грузинские евреи.
Значительное число горских евреев проживает в районе города
Губа на севере страны, недалеко от границы с Дагестаном.
Горские евреи, живущие на территории Азербайджана на
протяжении уже более двадцати веков, посещают самую
большую синагогу города, новое здание которой было
торжественно открыто в 2011 году.
Мусульмане составляют приблизительно 90% населения
Азербайджана. Шииты (70%) и сунниты (30%) мирно
соседствуют, а работа мечетей организована так, чтобы
представители каждой конфессии могли по очереди молиться в
одном и том же здании – явление уникальное, если учесть
напряжение между этими группами в регионе.
Теолог Хаджи Фаиз Нагизаде из мечети Тезепир объяснил, что
в Азербайджане нет мусульманских школ - за исключением
Исламского университета в Баку. Нет также и мусульманских
политических партий, что подтверждает светскую природу
страны. По его словам, численность посетителей мечети за
последние годы изменилась мало, несмотря на рост
фундаментализма в Европе и в регионе. На вопрос об
отношениях мусульман с другими религиозными общинами
Баку Хаджи Фаиз ответил, что в стране никогда не было
религиозных войн и религия в Азербайджане находится вне
политики.
Мечеть Тезепир - одна из крупнейших в Баку
Мечеть Тезепир - одна из крупнейших в Баку
Разумеется, был нанесен визит и в посольство Швейцарии, где
Дэниэл Уорнер и Лидия Амберг встретились с заместителем
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Azərbaycan multikultiralizmi
Elmi toplu
422
главы дипломатической миссии Хавером Шонбахлером и
заместителем регионального координатора по Восточной
Европе и Средней Азии Дирекции по политическим вопросам в
Берне Клаудио Хабиштом. Швейцарские дипломаты проявили
живой интерес к начавшемуся проекту и поделились
собственными наблюдениями по связанным с ним проблемам.
Обсуждались также важное место, занимаемое Южным
Кавказом
в
швейцарской
внешней
политике
(что
подтверждается наличием посольств во всех трех республиках
и впечатляющим зданием посольства в Баку), и стратегия
Швейцарии в отношении Азербайджана сегодня и в будущем.
Бывшие участники программы CABIR, в развитии которой
доктор Уорнер принимал самое деятельное участие, тепло
встретили своего бывшего ментора и его спутницу.
Большинство из них успешно работают в научной сфере,
занимают важные должности в государственном или частном
секторах. Многие уже побывали в Швейцарии и хранят теплые
воспоминания об этом опыте.
- За время визита мы смогли убедиться в огромном
материальном росте Азербайджана, - говорит в заключение
Дэниэл Уорнер. – Но еще важнее то, что он показал, как
культурное многообразие и секуляризация продолжают
процветать в этой стране, несмотря на растущую поляризацию
в регионе. Поговорив со студентами Азербайджанской
Дипломатической академии и с бывшими участниками
программы CABIR, я убедился, что новое поколение тоже
верит в фундаментальное значение двух этих ценностей».
http://www.nashagazeta.ch/news/politica/18755
Dostları ilə paylaş: |