MahirəNərimanqızı

www.elmler.net
 - 
Virtual İnterne
t Resurs M
ərkəzi
 
         
Elmin Nurizadə             Sufizm: gizli elmlərə haqqında araşdırmalar
 
104 
104 
Nils Bor və Landau…  Ata-oğul sevgisi 
 
Lev  Landau  sonradan  elmdə  bərk  cisimlər  fizikası,  faza 
keçidləri  nəzəriyyəsi,  kosmik  şüalar  fizikası,  nüvə 
nəzəriyyəsi, 
heliumun 
ifrat 
axıcılıq 
nəzəriyyəsi, 
hidrodinamika,  sahənin  kvant  nəzəriyyəsi  və  elementar 
zərrəciklər, Fermi mayesi nəzəriyyəsi və s. dəyərli kəşflərlə 
yadda  qalır.  Sonradan  dünya  ictimaiyyəti  onun  elmi 
fəaliyyətini 
çox 
yüksək 
dəyərləndirir. 
Landau SSRİ Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü seçilir, 3 
dəfə  Dövlət  mükafatına,  Sosialist  Əməyi  Qəhrəmanı  adına 
layiq  görülür  və  Lenin  ordeni  ilə  təltif  olunur.  Beynəlxalq 
miqyasda 
da 
 Landaunun 
elmi  xidmətləri  yüksək 
qiymətləndirilir.  O,  İngiltərədə  Kral  Cəmiyyətinin, 
Danimarka  və  Niderland  EA-nın,  ABŞ  Milli  Elmlər 
Akademiyasının, 
Amerika 
Elm 
və 
İncəsənət 
Akademiyasının 
üzvü 
seçilir.  
1960-cı  ildə  ona  F.London  adına  mükafat  və  Maks  Plank 
adına  medal,  1962-ci  ildə  isə  «İfrat  axıcılığın 
nəzərəriyyəsi‖ni  kəşf  etdiyi  üçün  Nobel  mükafatına  layiq 
görülür.   Bunlar  təbii  ki,  çox  böyük  göstəricilər  idi.  Amma 
bütün  bunlara  nail  olan  alim  ömrünün  sonuna  qədər  yalnız 
bir  nəfərə  minnətdar  olur.  Həmin  alim   danimarkalı  fizik, 
müasir  fizikanın  banilərindən  biri,  atomun  ilk  kvant 
nəzəriyyəsini  hazırlamış,  atomun  quruluşu  və  kvant 
mexanikasının  əsaslarını  işləyən  Nobel  mükafatçısı  Nils 
Bordur. Bor o zaman bütün  gənc fiziklərin ağsaqqalı hesab 
olunurdu. Cavan alimlər dünyanın hər yerindən onun yanına 
axışar  və  özlərinə  müəllimlə  bərabər  qayğıkeş  dost  da 

---

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
            Elmin Nurizadə             Sufizm: gizli elmlərə haqqında araşdırmalar 
105 
qazanardılar.  Belə  şanslı  insanlardan  biri  də  Lev  Landau 
olub.  Onların  görüşü  1930-cu  ilə  təsadüf  edir.  22  yaşlı 
Landau  Kopenhagendə  Nəzəri  Fizika  İnsitutunun  direktoru, 
kvant  fizikasının  banisi  Borla  tanış  olur.  Elmdə  hadisə 
sayılan  ―Landau  diamaqnetizmi‖  bu  görüşdən  sonra 
formalaşır. Bor öz çılğınlığı və inadkarlığı ilə fərqlənən gənc 
alimi  öz  oğlu  kimi  sevirdi.  Bu  sayğı  və  sevgi  Landauya 
gələcəkdə çox kömək edəcəkdi. Həmin məqamlardan birinə 
diqqət yetirək. 
Landaunun həbsi və Stalinə məktublar... 
Landaunun  elmi  uğurları  artdıqca,  şöhrəti  ilə  bərabər 
düşmənləri  də  çoxalırdı.  Elm  sahəsində  Landaunu  gözü 
götürməyən insanlar çox idi. Hətta belələrinin ucbatından o, 
Leninqraddakı  Fizika  İnsitutunu  tərk  edərək,  Xarkova 
getməli  olur.  Bu  kimi  intriqalar  Stalin  repressiyaları  vaxtı 
dahi  alimdən  yan  ötmür.  Landau  casusluq,  ziyankarlıq  və 
antistalin vərəqələrinin tərtib edilməsi ittihamları ilə 1938-ci 
ilin  27  aprelində  həbs  edilir,  SSRİ  Dövlət  Təhlükəsizlik 
Komitəsinin 
tədridxanasına 
yerləşdirilir.  
Landaunun həbsini eşidən Nils Bor dəhşətə gəlir və o, Levin 
fizika  üçün,  dünya  elmi  üçün  nə  dərəcədə  əhəmiyyətli 
olduğu  barədə  İosif  Stalinə  məktub  göndərib,  Landaunun 
azad  olunmasını  xahiş  edir.  Eyni  məzmunlu  məktubla 
akademik Pyotr Leonidoviç Kapitsa da Stalinə müraciət edir 
və  Lavrenti  Beriya  ilə  görüşərək  Landaunun  azadlığa 
buraxılmasına çalışır. Bu iki böyük elm adamının müdaxiləsi 
və  onların  səyləri  nəticəsində  Lev  Landau  1939-cu  ilin  29 
aprelində  azadlığa  buraxılır.  Lakin  günahsız  həbs  olunmuş 

---

www.elmler.net
 - 
Virtual İnterne
t Resurs M
ərkəzi
 
         
Elmin Nurizadə             Sufizm: gizli elmlərə haqqında araşdırmalar
 
106 
106 
dünya  şöhrətli  alimə  ancaq  1990-cı  ildə  —  Sovet 
imperiyasının süqutu ərəfəsində bəraət verildi. 
Avtomobil qəzası və xəstəxanada verilən Nobel 
1962-ci il… Artıq Landau alim şöhrətinin pik nöqtəsindədir. 
O,  hətta  şöhrət  zirvəsində  Eynşteyn  və  ustadı  Borla  da 
qonşuluq edirdi. Lakin hələ də özündən razı deyildi. Yenə də 
axtarışdaydı.  Amma  bu  məqamda….  Landau  xidməti 
―Volqa‖ maşını ilə avtomobil qəzasına düşür. 
Başından  və  döş  qəfəsindən  ölümcül  xəsarət  alır.  Bu 
məqamda  da  alimə  qarşı  təxribat  öz  işini  görür.  Ölümcül 
xəstə  olmasına  baxmayaraq,  sovet  rəhbərliyi  onun 
Moskvanın  Kreml  xəstəxanasına  yerləşdirilməsinə  razılıq 
vermir  və  Moskva  şəhərinin  Timiryazev  rayonunun  50 
nömrəli xəstəxanasına aparılır. Dünyanın məşhur fiziklərinin 
səyləri,  onların  Avropadan,  ABŞ-dan  göndərdikləri  dərman 
preparatlarının yardımı nəticəsində Lev Davidoviç Landaunu 
ölümdən 
xilas 
etmək 
mümkün 
olur.  
1962-ci 
ilin  sentyabr  ayında  onu  SSRİ  Elmlər 
Akademiyasının  xəstəxanasına  köçürürlər.  Həmin  ilin 
noyabrında  Landau  ona  Nobel  mükafatı  verilməsi  barədə 
teleqram  alır.  Nobel  Komitəsinin  tarixində  ilk  dəfə  olaraq 
xüsusi  hal  kimi  məşhur  fizik  Lev  Landaunun  Stokholma 
gedə  bilməməyi  nəzərə  alınır  və  İsveçin  Moskvada  olan 
səfiri  Nobel  mükafatını  xəstəxanada  ona  təqdim  edir.  Lev 
Landau  ömrümün  iki  ilini  xəstəxanalarda  keçirir,  ancaq 
1964-cü ilin 25 yanvarında öz evinə qayıda bilir. 

---