MahirəNərimanqızı
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sirli Misir kitabxanası www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Elmin Nurizadə Sufizm: gizli elmlərə haqqında araşdırmalar 107 1968-ci ildə də qəzadan sonra özünə heç cür gələ bilməyən alim yenidən xəstəxanaya düşür və orada dünyasını dəyişir… www.elmler.net - Virtual İnterne t Resurs M ərkəzi Elmin Nurizadə Sufizm: gizli elmlərə haqqında araşdırmalar 108 108 Nizami Gəncəvinin Azərbaycan dilində divanı tapılıb?! Dahi Azərbaycan şairi, XII əsr müsəlman-Şərq intibahının ən görkəmli nümayəndəsi olan Şeyx Nizami Gəncəvinin 870 illiyi ilə əlaqədar onun irsinin toplanması və silsilə tədbirlərin keçirilməsinə başlanılıb. Bununla yanaşı, şairin həyat və yaradıcılığı ilə bağlı kitablar da yazılmaqdadır. Amma böyük şair barəsində hələ də deyilməyən faktlar çoxdur. Uzun müddətdir ki, onun fars, yoxsa Azərbaycan şairi olması hələ də müzakirə olunmaqdadır. Həqiqət Azərbaycanın tərəfində olsa da, bu məsələyə passiv münasibət hələ ki, İranın lehinə nəticələnir. Qonşu dövlət bütün bəşəriyyətə gərək olan bir dühanı artıq öz adına ―rəsmiləşdirir‖. Səbəb kimi təkcə Nizaminin fars dilində yazmasını demək absurddur. Çünki XII əsrin ictimai-siyasi ab-havası, eləcə də elmi-ədəbi əlaqələri bu dildə yazmağa imkan verirdi. Böyük mütəfəkkirlər tərəfindən yazılan hər hansı əsər ümumilikdə Şərq-müsəlman dünyasının məhsulu hesab edilirdi. Şərqin elm dili ərəb, poeziya dili isə fars dili idi. Amma ―Xəmsə‖ ilə dünya mədəniyyətində, bədii-fəlsəfi fikrində dərin iz qoyan Nizami Gəncəvinin Azərbaycan dilində divanının olması da iddia olunur. Araşdırmamızda nizamişünas-alim, filologiya elmləri doktoru, həmçinin tapılan divanı hazırda latın əlifbasına köçürən Sənan İbrahimov da bizə kömək etdi. Sirli Misir kitabxanası www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Elmin Nurizadə Sufizm: gizli elmlərə haqqında araşdırmalar 109 Qədim dünyanın mədəni mərkəzlərindən olan Misir eradan əvvəl dünya elminə, mədəniyyətinə, eləcə də düşüncə tarixinə bir çox dəyərli töhfələr verib. Həmçinin Orta əsrlərdə də Misir Ərəb dünyası üçün bu funksiyanı həyata keçirib. Belə ki, Ərəb dünyasının ən böyük kitabxanası olan İsgəndəriyyə kitabxanası özündə Şərqin bir çox elmi incilərini qoruyub saxlayır. Şərq ölkələrinin hər birindən buraya çoxlu sayda kitablar aparılıb. Amma bir Xədəviyyə adlı kitabxana da var ki, o da Misirdə öz zəngin kitab fonduna görə seçilir. Burada türk dilində yazılmış xeyli kitablar var ki, həmin nəşrlər bu gün də öz araşdırmalarını gözləyir. Modern.az-a verilən məlumata görə, Zəncan Universitetinin professoru, Güney azərbaycanlı alim Hüseyn Türksoy Xədəviyyə kitabxanasında Nizami qovluğunda aşkar etdiyi divanın məhz məşhur Azərbaycan şairi Nizami Gəncəviyə aidliyini irəli sürür. Həmin qovluqda ―Nizami‖ təxəllüsü ilə yazmış 3 şairin adı olsa da, elmi faktlar Azərbaycan dilində olan divanın məhz, Nizami Gəncəviyə aid olduğunu əsaslandırır. Həmin divanı kitab halında çap edərək Bakıya gətirən Hüseyn Türksoy onu Elmlər Akademiyasının Nizami adına ədəbiyyat İnstitutunun alimlərinin müzakirəsinə verir. Bəs Ədəbiyyat İnstitutu nə etdi? Ədəbiyyat İnstitutunda akademik Bəkir Nəbiyev və professor Teymur Kərimlinin rəhbərliyi altında komissiya yaradılır. Lakin komissiya bu məsələ ilə bağlı çox erkən nəticəyə gəlir və divanın Xədəviyyədəki qovluqda yer alan www.elmler.net - Virtual İnterne t Resurs M ərkəzi Elmin Nurizadə Sufizm: gizli elmlərə haqqında araşdırmalar 110 110 digər şair Nizami Qaraxaniyə aid olduğunu bildirilər. Bu haqda həmin komissiyaya çağırılsa da, sonradan ora qatıla bilməyən mətnşünas-alim Sənan İbrahimov daha ətraflı danışdı: ―Komissiya məsələyə çox səthi yanaşdı. Demək olar ki, başdansovdu edib erkən nəticəyə gəldilər. Onların bir mətnşünas çağırmadan bu nəticəyə gəlməsi çox maraqlıdır. İddia etdilər ki, divanda Qaraxaninin şeirləri var. Qaraxani Səfəvilər dövründə yaşamış, özü də saray şairi olmuş birisi idi . Divanın məzmunu ilə Qaraxaninin yaşadığı dövr heç cürə səsləşmir. Belə ki, ―Divanda Məhəmməd Cahan Pəhləvan mədh olunub. Bildiyimiz kimi, o Nizami Gəncəvinin müasiri idi. Qaraxani ilə onun heç bir əlaqəsi ola bilməzdi‖. Beləliklə, Azərbaycan elmi və ədəbiyyat tarixi üçün çox vacib olan fakt öz dolğun nəticəsini tapmır. Komissiyanın işindən narazı qalan Hüseyn Türksoy Bakıya gələrək bu barədə kitab nəşr etdirir. Komissiyaya etiraz olaraq bildirir ki, ―mən bilmirəm ki, Qaraxani kimdir, ya Nizami Gəncəvi kimdir?‖ Divan kimindir? Azərbaycan dili ərəb əlifbası ilə yazılan divanın həqiqətən də Nizami Gəncəviyə aid olmasına heç bir şübhə yoxdur. Belə ki, əvvəla burada Şeyx Nizami İlyas Yusif oğlu Gəncəvi cümləsi işlənib. Sonrakı əsaslar da tarixi və elmi əsaslardır. Belə ki, divanda Azərbaycan Atabəylər Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|