MahirəNərimanqızı
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 100 100 açılan politexniki peşə məktəbinə də Rəsulzadə bu cür yanaşmış, bunun, Bakıda baş verməməsinə isə təəssüf etmişdi: «Qafqasiya politexnikumunun harada tikilməsi haqqında Tiflisin iki məhəlləsindən ziyadə Tiflislə Bakı bəhsə girişsə idi daha təbii ədd olunardı. «Kaspi» qəzetəsinin sərmühərriri yazdığı kimi Qafqasiya politexnikumunun ən təbii bir məhəlli sənaye və texnika mərkəzi olan Bakı idi» (50, 347). Bütövlükdə isə Qafqazda belə bir ali məktəbin açılmasını Rəsulzadə ciddi bir tərəqqi kimi dəyərləndirir: «Çoxdan gözlənilən arzu indi bir həqiqət şəklinə girməkdədir. Avropanın bir neçə dövlətlərindən daha böyük bir ölkə təşkil edən Qafqasiya artıq ali məktəb yoxluğunun xəcalətindən bir dərəcə olsun özünü qurtarmış saya bilər… Artıq Qafqasiyada təhsili-ali sərih addımlarla irəliləyəcəkdir. Ümid edək ki, bu yeni məbəd elm və fəndən, müsəlman tələbələr daha çox faydalanmış olacaqlar» (50, 347). Rəsulzadə hər kəsi bu ali məktəbin varlığından faydalanmağa çağırır və dərhal iş başına keçməyi təvəqqə edir. Onun fikrinə görə, hər bir kəs politexnikumun millətə gətirəcək faydasını anlamalıdır: «Bunu hər kəs indidən anlamalıdır. Hər kəsdən ziyadə biz anlamalıyıq. Əlimizə fürsət keçmişkən evimizin içində böyük sənaye məktəbi vücuda gəlmişkən, ondan kafi dərəcədə istifadə etməzsək sabahımız o qədər parlaq ola bilməz. Əgər ondan lazımi qədər istifadə edəcək olursaq, inanmalıyıq ki, ondan gələcək fayda başqalarından bizim hissəmizə daha çox düşəcəkdir. Çünki fünuni məxsusə ilə müsəlləh olduqdan sonra qafqasiyalı bir türk və bir müsəlman əlbəttə Azərbaycanda açılacaq saheyi-rəqabətdə başqalarına faiq (üstün – F.Ə.) gələr» (50, 349). www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 101 M.Ə.Rəsulzadə Bakıda (1903-1909), Tehranda (1909-1911) və yenidən Bakıda (1914-1920) nəşr olunan mətbu orqanlarda dərc olunan məqalələrində mətbuatın yaranmasına (inqilabi, dini, milli və s.), mətbuat və söz azadlığına böyük önəm vermişdir. Xüsusilə, o, çar Rusiyasının qadağası ilə türk dilində nəşr olunan qəzetlərinin bağlanması ilə, uzun bir fasilədən sonra Tiflisdə türkcə nəşr olunmağa başlayan «Şərqi-Rus» qəzetinin yaranmasına çox sevinmişdi: «Şükr və min dəfə şükr ki, biz Qafqaz müsəlmanları da bir qəzet sahibi olduq. Allah millətimiz arasında himmətli şəxsləri çoxaltsın, tainki bu cürə nöqsanlarımız ki, həddən ziyadədir, yavaş- yavaş düzələ. Həmddən (şükrdən) sonra həmdən ki, çox gec də olsa, amma yenə müsəlmanların da asari-tərəqqiləri görün- ür. Bu şərif qəzetənin səbəbilə Allah bilir ki, gələcəkdə biz Qafqaz müsəlman əhalisinin nə qədər nöqsanları aradan qalxacaqdır» (49, 14). Məhəmməd Əmin mətbuatın xalqın taleyində oynadığı rolu görür və özü bu prosesdə çox aktiv şəkildə iştirak edirdi. İlk məqaləsini «Şərqi-Rus» qəzetinə verən Rəsulzadəni sonralar «İrşad», «Təkamül», «Yoldaş», «Hümmət», «Həyat», «Tərəqqi», «İrani-nov», «Açıq söz», «Odlu yurd», «Azəri- Türk», «Qurtuluş» və başqa mətbu orqanlarda müxbir, redaktor vəzifəsində görürük. M.Ə.Rəsulzadə sosial-demokrat prinsiplərinə, inqilab ideyalarına xidmət edən mətbu orqanların yaranmasına da xüsusi diqqət yetirir. «Yeni qəzet» məqaləsində Krımda nəşrə başlayan «Vətən xadimi» qəzetinin məsləkinin azadlıq olmasını sevinclə ifadə edən Rəsulzadə yazır: «İstibdadın üfüqü əhatə edən dağları arxasından hürriyyət şəfəqi görük- dükcə qəzetlər, jurnallar da çoxalmağa başlayır. İnqilab bulud- www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 102 102 larından səpilən hürriyyət yağmurları göbələk yağışına misal olaraq, bir çox qəzetlərin birdən-birə meydana gəlməsinə səbəb oldu… İştə göbələklər cümləsində olub da, bu gün idarəmizə «Vətən xadimi»nin əvvəlinci nömrəsi gəldi… Qəzetin məsləki-hürriyyətpərvərlikdir» (49, 43). «Vətən xadimi» ilə yanaşı, Kazanda nəşr olunmağa başlayan «Tan yuldızi» - «Dan ulduzu» qəzetinin də sol yönlü olmasını Rəsulzadə xüsusilə vurğulayır: ""Tan yuldızi" ən sol tərəfdə durub, fəhlə (işçi) və kəndistan füqərasının tərəfdarıdır… Qoy "Tan yuldızi" işıqlanıb, cümlə türk qardaşlarımızın qəlbinə sinfini, özünü tanımaq nuru salsın... Yaşasın "Tan yuldızi"nın öhdəsinə götürdüyü ictimaiyyət!" (49, 46). O, "Prizıv" (Dəvət) qəzetinin nəşri ilə bağlı "Yeni inqilab xadimi" məqaləsində isə yazır: "Bu gün bir qəzet nəşr olunur, inqilab tərəfdən isə, həqiqətsevər, ədalət tələb edər isə sabah bağlanar… İştə bizim Bakı mətbuatı da yenidən böylə bir mücahid orqanı (vasiteyi- nəşriyyə) ilə sərvətləndi, əksinqilab ilə boğuşanların qüvvəsi artdı. Yeni hürriyyət tərəfdarı, füqarayi-kasibə hürriyyəti tərəfdarı, inqilabin pişrovu, ictimaiyyun-amiyyun məsləkli bir qəzetə nəşrə başladı" (49, s.47). Rəsulzadə daima öz üzərində işləyən, hər bir məqaləsində inkişafı hiss edilən mütəfəkkir kimi, mətbu orqanlarının yaranmasına sevincini gizlətmirdi. Hər bir qəzetin yaranmasını Rəsulzadə millətin bayramı, xoşbəxtliyi, səadəti hesab edir və qətiyyən yanılmırdı. Rəsulzadə sosial-demokratiyanın əsas prinsiplərindən olan mətbuat, söz azadlığına Təbriz və Tehranda yazdığı məqalələrində də xüsusi diqqət yetirir: «Qəzet millətin danışan dilidir. Bir millətin ki, qəzeti yoxdur, elə bil ki, o millətin dili yoxdur. Dili olmayan (millət) isə dilənçi və Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|