MahirəNərimanqızı
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 284 284 «Üç vacibi şeylər» əsərini tənqid edir: «Bu əfəndi bu vacibli kitabında əvvəlla elmi, saniyən məhəbbəti, salisən tərbiyəni kəndi millətinə təlqin etmək istəmiş və bunları da şerlə hüsula gətirmiş!... Kitabın başında diyorlar: Ey olan bərri-bəhrin sahibi tək olan pərvərdigar, Et nəzər milləti-müsəlmanə, eylə rəhmət möcizin izhar. Biz müsəlmanın işi Ahü-fəğan, dərd çəkməkdir, Çıxardıb xoş günün yaddan, Eyləyib fələyə vagüzar… İştə şairimizin şerini hər kəs özü mülahizə buyursa gərək.. bu şair elm tərifinin sonunda daha bir çox həqiqətlər çıxarmış: Ey Kərim, bəsdir, elə itmami-höccət sən, gözüm, Mübtəla ol öz fikrinə, dərsə, məktəbə, dinə yar. Nə olar minlərcə mən tək şairlərin pəndindən, Get özünə çarə tap, dost və həm qəmxar.. Həqiqətən əsər sahibi kəndi söylədiyinə əməl etsə idi, daha böyük xidmətlər etmiş olardı. Şair məhəbbət tərifində də diyor: Məhəbbət meyvəsi bir zəhralud almadır, Şirin olur o vaxt içində olmaya kim üsyanı… İştə şairimiz nə demək istədiyini kəndisindən başqa bilən olmayacaqdır, zənn edirəm. Mən ki, bir şey anlamadım, ancaq acı bir təəssüf deyə bildim» (50, 178). Rəsulzadə həmin məqaləsində «Məhəbbəti-madəranə» ismində kitabın müəllifi Bakı Ticarət məktəbinin şagirdi www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 285 Əliəjdər Seyidzadəni də tənqid edir: «Məzkur kitabı oxuyan zaman şagird əfəndinin turk, fars, ya ərəb - hankısından olduğunu anlamaq mümkün deyildir. Düşündükcə bunları hər birindən olmadığına hökm etmək lazım gəliyor. Zira kitabı türkcə yəni qiraətə başlamış uşaqlar üçün yazmaq istəmiş, lakin türkcə imla, inşa nədir? - əsla bunları bilməyə ehtiyac hiss etməmişdir. Ərəb və fars sözlərini nasılsa çoxca biliyormuş!» (50, 179). Sədinin «Gülüstan»ını türkcəyə tərcümə edən Rahil adlı müəllifi isə Rəsulzadə belə tənqid edirdi: «Rahil əfəndi «Gülüstan»ı türkcəyə tərcümə buyurmuşlardır. Fəqət mənayə bu yoxsulluq yenə qayıdar. Çünki, Rahil əfəndinin türkcəyə döndərdiyi «Gülüstan» ilə Sədinin «Gülüstan»ı arasında yerdən-göyə qədər fərq vardır... Çünki adını tərcümə qoyduğu kitabda Rahil cənabları sırf özünəməxsus olan bir çox haşiyə və təfsirlər də əlavə eləmişlərdir ki, bununla həm «Gülüstan» bəkarətindən düş- müş, həm də əsər mübtəzil bir şəkil almışdır. «Əsbi-lağər miyan bekar ayəd Ruzi-meydan nə kave-pərvari» - beytini mütərcim böylə tərcümə ediyor: «Arıq incəbel at dava günündə işə gəlir, nəinki yoğun öküz. Yəni hər mənəm deyən, özlərini rüsvayi-millət hesab edənlər, millət yolunda baş və candan keçməz». Halbuki farsi bilənlərcə məlumdur ki, bu beytin mənası ancaq bu ola bilər: «Müharibə günündə kök öküz deyil, arıq at işə yarar». Burada «yəni»dən sonra gələn cümlələrin hamısı hədərdir və bilkülliyə zaiddir. «Yəni» - dən əvvəl gələn cümlə hər nə qədər, məsələn, Sədinin beytinin tərcüməsinə bənzəsə də türkcə bir tərkib olmaqdan uzaqdır…» (50, 264). Rəsulzadə www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 286 286 daha sonra yazır: «Sədini türkcəyə tərcümə edə bilmək üçün hər halda türkcə də iqtidar sahibi olmaq lazımdır. Halbuki türkcə qaidələrinə müvafiq Rahilin bir cümləsi tapılmaz- desək, çox da iğrar etmiş olmarıq: «Vəqte-zərurət çu nəmanəd giriz Dəst begirəd səri şəmşiri-tiz» tərcüməsində Rahil yazıyor ki, «Zərurət vaxtında qaçmağa macal olmasa Kəskin qılıncı əlinə alır». Qılıncı əlinə kim alır? Cümlənin faili məlum deyildir. Xəbər var, fəqət mübtəda məfquddur. Bu qələt isə həm türkcə, həm də farsı bilməməkdən nəşət ediyor. Çünki, Sədi «Dəst begirəd səri şəmşiri-tiz» - diyor, burada «dəst» faildir, beytin tərcüməsi də böylə olmalıdır. «Bizzərurə qaçmaq yeri olmayınca//Əl kəskin qılıncın qəbzəsinə yapışar». Burada cümlə tamamdır» (50, 266). Rəsulzadəyə görə Rahil istəyirmiş ki, «Gülüstan»dakı səlisliyi və Sədinin cümlələrindəki ahəngi türkcədə də mühafizə etsin: «Bunun üçün də bəzi yerlərdə Sədini sətri mənada tərcümə etməyə çalışmış, hətta oradakı səs və qafiyələri də qismən saxlamaq istəmişdir. Yalnız bundan qəflət etmişdir ki, hər bir dilin özünəməxsus bir ruh və ahəngi vardır. Onu başqa bir dilə nəql edincə ahəngsizliyin ən gülünc bir nümunəsi vücudə gəlir» (50, 267). «Bustan» məqaləsində tərcümə məsələsinə yenidən toxunan Rəsulzadə mahir bir tənqidçi kimi bu dəfə Sədinin «Bustan» əsərini tərcümə edən Əbdülvahab Seyid Zərgəri tənqid atəşinə tutur: «Zavallı Sədinin görəcək günləri varmış. «Bustan» da türkcəyə tərcümə edilmiş, bunu, yaxınlarda duydum. Dostlardan birisi bir nüsxəsini mənə verdi, buna da bir bax, Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|