MahirəNərimanqızı
Yüklə 5,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- V. 16.4. Xarakter və Ģəxsiyyət
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
170 170 meylliliklə xarakterizə edilirlər. Buna baxmayaraq, onlar çox vaxt iĢdə deyil, sözdə güclü olurlar. Özünə inam qərarsızlıqla uyğunlaĢır. TanıĢ adamlar arasında özlərini daha yaxĢı hiss edirlər.
qapalılığıdır. Onların iç dünyası müxtəlif fantaziyalarla zəngindir. Hisslərini biruzə verməkdə onlar kifayət qədər təmkinlidirlər, heç də həmiĢə ətrafdakılar onları baĢa düĢmür. Qaradinməz, bir iĢ olanda özünü kənara çəkəndir.
ağlayırlar, ətrafdakıları təngə gətirirlər, xüsusən də erkən uĢaqlıqda. Liçkonun qeyd etdiyi kimi, bu uĢaqlar həmçinin heyvanlara əzab verməyi, özlərindən balacalara sataĢmağı, köməksizləri lağa qoymağı sevirlər. UĢaq kompaniyalarında özlərini diktator kimi aparırlar. Onların tipik xüsusiyyətləri - qəddarlıq, hökmranlıq, özünə vurğunluqdur.
Ģəxsən özünə daima diqqət duyğusudur. Bu cür yeniyetmələrdə tez-tez Ģıltaqlığa, özünü göstərməyə, teatrallığa meyl özünü biruzə verir. Onlar üçün ətrafdakıların diqqətini özünə cəlb etmək və öz ünvanına ona məftun olduqlarını, təriflədiklərini eĢitmək arzusu ən zəruri ehtiyaclardan birinə çevrilir.
iradəli, kütlədən seçilməyən bir tip kimi xarakterizə edirlər. Onlarda əyləncələrə böyük həvəs meyli özünü göstərir.
hansı avtoritetə sözsüz itaət nümayiĢ etdirirlər. “Hamı necə, mən də elə” ideyasını əsas götürürlər. Öz Ģəxsi maraqları naminə yoldaĢlarını satmağa hazırdırlar.
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
171 171
171 171
171 171
171 171
171 larının çox ciddi bir çatıĢmazlığı var. Məsələ ondadır ki, hər bir insan fərddir və heç də həmiĢə müəyyən bir tipə aid edilməyə bilər. Çox vaxt eyni insanda xarakterin ən müxtəlif əlamətləri kifayyət qədər inkiĢaf etmiĢ olur. Praktik olaraq, xarakterin tiplərinin bütün təsvirlərində ən müxtəlif cinsli və ya daha düzgün desək ən müxtəlif qəbildən olan xüsusiyyətlərinin birləĢməsini tapmaq olar. BaĢqa cür desək, onlarda bütöv Ģəkildə həm xarakterin, həm də Ģəxsiyyətin xüsusiyyətləri mövcuddur. Məsələn, Ģizo- idlərin xarakteristikasını verərkən E.Kreçmer formal, yəni davranıĢın yönümündən asılı olmayan (xarakterin xüsusiy- yətləri): ünsiyyətsizlik, təmkinlilik, ciddilik, qorxaqlıq, sen- timentallıq kimi xüsusiyyətləri, o biri tərəfdən isə daha məzmunlu, Ģəxs əsaslı “insanları xoĢbəxt etməyə çalıĢmaq”, “nəzəriyyəbaz prinsiplərə meyl”, “sarsılmayan əqidə möh- kəmliyi”, “baxıĢlarının təmizliyi”, öz ideyaları uğrunda müba- rizəyə mətin olaraq çalıĢmaq və s. kimi xüsusiyyətləri sada- layır. P.B.QannuĢkinin paranoyyalı tiplərə verdiyi təsvirdə həmçinin psixoloji xarakteristikaların – dinamikliyindən tutmuĢ dünyabaxıĢına qədər bütün xüsusiyyətlərini tapmaq olar. Bu cür misalları çoxaltmaq da olar. Xarakterin tiplərinin təsvirinə daxil olan "müxtəlif tipli” əlamətlər tamamilə təbiidir. Amma Gippinreyterin fikrincə xarakterin tam, təsvirlərinin geniĢ təhlilə ehtiyacı var, lakin xarakterin təsvirinin müəllifləri bunu etmirlər. Psixoloji ədəbiyyatda Ģəxsiyyətin xarakterlərinin forma- laĢması haqqında ümumi nəzəriyyənin iĢlənib hazırlanması haqqında çox maraqlı və dəyərli təcrübələr var. Buna biz təxminən yüz il bundan əvvəl yazılmıĢ A.F.Lazurskinin əsərlərində rast gəlirik. A.F.Lazurski “endopsixika və ekzo- psixika” anlayıĢlarını təsdiq etmiĢdi. “Endopsixika” anlayıĢı dedikdə o xarakter, temperament və əqli qabiliyyətlərin də aid
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
172 172 edildiyi daxili psixi (psixofizioloji) funksiyaların məcmuunu nəzərdə tutur. ġəxsiyyətin münasibətini – təbiətə, cəmiyyətə, mənəvi dəyərlərə münasibətlərinin cəmini isə o “ekzo- psixika”ya aid etməyi təklif edir. ġəxsiyyətin yetkinliyinin müxtəlif dərəcələrini nəzərdən keçirərək Lazurski onları üç: aĢağı, orta yüksək (ali) səviyyələrə ayırır. Səviyyələr arasında fərqin əs.gasını o endopsixikadan ekzopsixikaya keçiddə görür. AĢağı səviyyənin nümayəndələrini Lazurski aĢağıdakı tiplərə bölür: “dərrakəli”, “tez qızıĢan”, “fəal”. Ehtimal ki, burada təsnifat müəyyən Ģəxslərin necə hərəkət etdikləri və necə yaĢadıqlarının əlamətlərinə görə aparılır. Müəllif ali səviyyəyə insanları aparıcı fəaliyyət növlərində iĢtirakına görə müəyyən edir. Ali səviyyəyə aid olan Ģəxsiyyətlər nəyə əsl meylləri olduqlarını (məsələn, “biliyə”, “gözəlliyə”, “altu- rizmə”) tez müəyyən edirlər. Beləliklə, demək olar ki, aĢağı səviyyədən ali səviyyəyə keçərkən A.F.Lazurski insan Ģəxsiyyətinin xarakter əlamət- lərini Ģəxsiyyətin xüsusiyyətləri ilə əvəz edir.
Yüklə 5,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|