Ma’lumotlar bazasi haqida asosiy tushinchalar Reja: Ma’lumotlar bazasini yaratish

Fayl (jadval) -bu bir xil tuzilmaga ega bo‘lgan yozuvning nusxalar to‘plamidir. U o‘zicha har bir maydonda qiymatga ega.
Misol . STUDENT faylidagi (jadvalidagi) yozuvlarning mantiqiy strukturasini tavsiflashga doir misolda ko‘rsatilgan. STUDENT faylidagi yozuvning tuzilishi chiziqli bo‘lib, u o‘zgarmas uzunlikdagi yozuvlardan iborat. Yozuv maydonlari takrorlanuvchi qiymatlar guruhiga ega emas. Maydon qiymatiga murojaat uning nomeri bo‘yicha amalga oshiriladi.

Fayl nomi STUDENT
Maydon			Kalit belgisi		Maydon formati
Nomni belgilash	To‘liq nomlanish (rekvizit)	Tip			Uzun- ligi	Aniq- ligi
Nomer	Talaba reyting daftarchasi nomeri	*		simvol		10
Famil	Talaba familiyasi			simvol		10
Ismi	Talaba ismi			simvol		8
Ota.ismi	Talaba otasi ismi			simvol		10
T_kun	Talabaning tug‘ilgan sanasi			sana		8
O’rta_baho	Talabaning o‘rtacha bahosi			son		3	2

STUDENT faylidagi yozuvlar mantiqiy tuzilishini tavsifi
Har bir MB jadvali o‘zining birlamchi kalitiga ega bo‘lishi mumkin. Birlamchi kalit deganda ezuvlar kaytarilmasligini ta’minlovchi maydon (polya) yoki maydonlar guruxi tushiniladi. Birlamchi kalit sifatida ishlatiladigan maydon eki maydonlar guruxi, bir xil yozuvga ega bo‘lmaslik shartini bajarishi kerak. Boshqa maydonlarida bir xil yozuvlar takrorlanishi mumkin. Shu sabab ular birlamchi kalit bo‘laolmaydi. Birlamchi kalit qisqa va sonli maydonlardan tashkil topishi maqsadga muvofiqdir. MB jadvaliga birlamchi kalitni kiritishdan maqsad, jadvaldagi ma’lumotlarni izlash, tartiblashtirish va tanlab olishda qulaylikni beradi. Birlamchi kalit kiritish yoki kiritmaslik foydalanuvchi tamonidan MB jadvali strukturasini tashkil qilishda aniqlanadi.
Bosh jadval yordamida qaram jadvaldagi mos ma’lumotlarni chaqirishni ta’minlash uchun qaram jadvalda tashqi kalit tashkil qilinadi. “Bitta-ko‘pga” bog‘lanish holatida tashqi kalit bosh jadvalda tashkil qilinadi. Birinchi va ikkinchi kalitlarni aniqlashda MBBT avtomatik ravishda jadvalda indekslarni quradi.
Ma'lumotlar bazalari va elektron jadvallar
Ma'lumotlar bazalari ko'p ma'lumotni saqlash uchun elektron jadvallardan yaxshiroqdir va bu ma'lumotlarni turli usullar bilan ishlash uchun. Kundalik hayotingizda ma'lumotlar bazalarining kuchiga doimo duch kelishingiz mumkin.
Masalan, sizning onlayn bank hisobingizga kirganingizda, bank sizning login va parolingizdan foydalanib o'z loginingizni tasdiqlaydi, so'ngra hisobingizni va har qanday operatsiyalarni ko'rsatadi. Foydalanuvchi nomi va parolingiz kombinatsiyasini baholaydigan sahnalar ortida faoliyat yuritadigan ma'lumotlar bazasi va keyin sizning hisobingizga kirishni ta'minlaydi. Ma'lumotlar bazasi sizning so'rovingizga ko'ra, ularni sana yoki turga qarab ko'rsatish uchun operatsiyalaringizni filtrlaydi.
Elektron jadvalda bajarish qiyin bo'lgan, imkoni bo'lmaganda, qiyin bo'lishi mumkin bo'lgan ma'lumotlar bazasida bajarishingiz mumkin bo'lgan harakatlarning bir nechasi quyidagilardir:

• 
  Muayyan mezonlarga mos keladigan barcha yozuvlarni qabul qiling
  
• 
  Yozuvlarni ommaviy ravishda yangilang
  
• 
  Turli jadvallarda o'zaro faoliyat yozuvlar
  
• 
  Murakkab agregat hisob-kitoblarini bajaring
  

Keling, ma'lumotlar bazasi orqasidagi asosiy tushunchalarni ko'rib chiqaylik.
Ma'lumotlar bazasining elementlari
Ma'lumotlar bazasi bir nechta jadvallardan iborat. Excel jadvallari kabi, ma'lumotlar bazasi jadvallari ustunlar va qatorlardan iborat. Har bir ustun atributga mos keladi va har bir satr bitta yozuvga mos keladi. Har bir jadvalda ma'lumotlar bazasida yagona nom bo'lishi kerak.
Misol uchun, ismlar va telefon raqamlarini o'z ichiga olgan ma'lumotlar bazasi jadvalini ko'rib chiqing. Ehtimol, "FirstName", "LastName" va "TelephoneNumber" deb nomlangan ustunlarni o'rnatgan bo'lar edingiz. So'ngra ma'lumotlaringizni o'z ichiga olgan ustunlar ostidagi satrlarni qo'shishni boshlaysiz. 50 ta xodimlar bilan ishlaydigan kontakt ma'lumoti jadvalida 50 ta satr mavjud bo'lgan jadvalni yopamiz.
Jadvalning muhim jihati, har bir satr (yoki yozuv) uni aniqlash uchun yagona maydonga ega bo'lishi uchun har birida asosiy kalit ustun bo'lishi kerak.
Ma'lumotlar bazasidagi ma'lumotlar cheklovlar deb ataladigan narsalar bilan himoyalangan. Cheklovlar uning butunligini ta'minlash uchun ma'lumotlardagi qoidalarni bajaradi. Masalan, noyob taqiqlash dastlabki kalitni takrorlashni ta'minlamaydi. Cheklash cheklovi kiritishingiz mumkin bo'lgan ma'lumot turini boshqaradi, masalan, ism maydoni tekis matnni qabul qilishi mumkin, ammo ijtimoiy xavfsizlik raqami maydoni aniq raqamlar to'plamini o'z ichiga olishi kerak. Boshqa ba'zi cheklashlar ham mavjud.
Ma'lumotlar bazasining eng qudratli xususiyatlaridan biri tashqi kalitlarni ishlatib, jadvallar orasidagi aloqalarni yaratish qobiliyatidir. Misol uchun, siz mijozlar jadvaliga va Buyurtma jadvaliga ega bo'lishingiz mumkin. Har bir mijoz Buyurtma jadvalidagi buyurtma bilan bog'lanishi mumkin. Buyurtma stoli, o'z navbatida, Mahsulotlar jadvaliga bog'liq bo'lishi mumkin. Ushbu turdagi dizayn ma'lumotlar bazasini o'z ichiga oladi va ma'lumotlar bazasini tuzishni osonlashtiradi, shuning uchun barcha ma'lumotlarni bitta jadvalga yoki bir nechta jadvalga qo'yishdan ko'ra, toifalarga ko'ra ma'lumotlarni tashkil qilishingiz mumkin.
Ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimi (DBMS)
Ma'lumotlar bazasi ma'lumotlarni faqatgina ushlab turadi. Ma'lumotdan haqiqiy foydalanish uchun, ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimi (DBA) kerak. DBMS ma'lumotlar bazasidan ma'lumotlarni olish yoki ma'lumotlarni kiritish uchun barcha dasturiy ta'minot va funksiyalar bilan birga ma'lumotlar bazasining o'zi. DBMS hisobotlarni yaratadi, ma'lumotlar bazasi qoidalarini va cheklovlarni joriy qiladi va ma'lumotlar bazasi sxemasini saqlaydi. DBMS bo'lmasa, ma'lumotlar bazasi ozgina ma'noli bitlar va baytlar to'plamidir.