Ma’lumotlar. Rеjа

– mа’ruzа: Quvvаt vа enеrgiya o‘lchаsh.

Rеjа: 1. Elеktrоdinаmik o‘lchаsh mеxаnizmi vа uni vаttmеtr sifаtidа ishlаtilishi.

2. 
   Induksiоn mеxаnizm vа uni hisоblаgich sifаtidа ishlаtilishi.
   
3. 
   Bir fаzаli induksiоn hisоblаgichini xususiyatlаri vа xаtоligi.
   
4. 
   Elеktrоn hisоblаgich, strukturа sxеmаsi, blоklаri vа ulаrning
   

funksiyasi.


Tаyanch so‘zlаr: vаttmеtrning dоimiyligi, hisоblаgichning hаqiqiy dоimiyligi, аylаnishlаr sоni, sеzgirlik оstоnаsi, impul’slаr hisоblаgichi, kеng – ko‘lаmli – impul’sli mоdulyatоr, аmplutudа – impul’sli mоdulyatоr, impul’slаr kеtmа-kеtligining dаvri.

1. Elektrodinamik o’lchash mexanizmi va uni vattmetr sifatida ishlatish.

O’zgarmas tok zanjirlarida quvvat bilvosita usulda ampermetr va vol’tmetr usulida o’lchanadi. Bu holda quvvat ikkita asbob ko’rsatishi bo’yicha hisoblanadi, bu esa o’lchash aniqligini bir muncha pasaytiradi.

Shu sababli, o’zgarmas va o’zgaruvchan bir fazali tok zanjirlarda quvvat o’lchash uchun elektrodinamik va ferrodinamik o’lchash mexanizmlari ishlatiladi.
Elektrodinamik vattmetrlar yuqori aniqlik klasslarida (0.1-0.5) asosan ko’chma asboblar sifatida ishlab chiqariladi va o’zgarmas, sanoat va yuqori (5000 Hz gacha) chastotali o’zgaruvchan tok zanjirlarida quvvatni aniq o’lchash uchun ishlatiladi.
13.1 – rasmda elektrodinamik o’lchash mexanizmini vattmetr sifatida ishlatilishi sxemasi ko’rsatilgan.

1. – rasm.

Vattmetrning qo’zg’almas g’altagi 1 tok zanjiriga ketma – ket ulanib, ketma

– ket zanjiri; qo’zg’aluvchan g’altagi 2 esa – parallel ulanadi va parallel (kuchlanish) zanjiri deyiladi.
O’zgarmas tok zanjiriga ulangan vattmetr ko’rsatkichining burilish burchagi quvvatga proporsional ravishda o’zgaradi va uni quyidagicha ifodalash mumkin.

α  ¹
W
I₁I₂
^dM1.2
dα
 ¹ I

W

R

1
v
U

• 
  R_q
  

_ ^dM1.2
dα

bu yerda:

I₂ 
U
R_v  R_q

- qo’zg’aluvchan g’altak chulg’amidan o’tayotgan

tok; agar

^dM1.2
 const
_{va s } 1 _ dM_1.2

desak, u holda vattmetrning

dα w(R_v  R_q ) dα
burilish burchagi ifodasi quyidagicha yoziladi:
α  SVI  SP
bu yerda: S – vattmetrning sezgirligi.
Agar asbob o’zgaruvchan tok zanjirga ulangan bo’lgan, u xolda α
quyidagicha ifodalanadi:
α  SUI cosφ  SP
bu yerda: α – parallel zanjirga qo’yilgan kuchlanish U va ketma – ket zanjirdan o’tadigan tok orasidagi faza siljish burchagi. (13.1 – rasmdagi vektor diagrammada ko’rsatilgan)
Elektrodinamik vattmetrning doimiyligi


_{C } ^Unom ^Inom

α_m

bu yerda: U_nom – nominal kuchlanish; I_nom – qo’zg’almas g’altak mo’ljallangan nominal tok; α_m – vattmetr shkalasi bo’limlari soni.