Mashina detallari uchun zagotovka turlari va

Donali va mayda seriyali ishlab chiqarish 
sharoitlarida qo‘lda moslash 
(keltirish) ishlari ham amalga oshiriladi. 
Yig‘ish jarayonlarini amalga oshirish uchun u quyidagi tartibda bajariladigan 
operatsiya, o‘rnatish, o‘tish va harakatlar yig‘indisidan iborat bo‘ladi. 
Operatsiya 
- yig‘ish texnologik jarayonining tugallangan qismi bo‘lib, bitta ish 
o‘rnida bir yoki bir necha ishchilari tomonidan bajariladi. 
O‘tish 
– operatsiyaning tugallangan qismi bo‘lib, qo‘llanilayotgan asboblarni 
doimiyligi bilan tavsiflanadi va boshqa o‘tishlarga bo‘linishi mumkin hamda bir yoki 
bir necha ishchilar tomonidan bir vaqtda bajariladi. 
Harakatlar yig‘indisi 
o‘tishning bir qismi bo‘lib, yig‘ish jarayonida ishchi 
tomonidan amalga oshirilayotgan oddiy harakatlardan iborat. 
O‘rnatish 
- yig‘ilayotgan birikmaga yoki mahsulotga ma‘lum bir holat berish. 
Yig‘ish jarayonining ketma-ketligini yaqqol ifodalash uchun u grafik shaklda 
ko‘rsatiladi, bu esa yig‘ishning texnologik sxemasi deb yuritiladi. Yig‘ish sxemasi 
birikmaning qaysi detallardan va qaysi usul yordamida hamda ketma-ketlikda hosil 
qilishni ko‘rsatadi. 
KXYAT (ESKD)da yig‘ish sxemalarini tuzish bo‘yicha yagona talab mavjud 
emas. 
Operatsiyada qo‘llanilayotgan yig‘ish sxemalari ichida 3.9-rasmda ko‘rsatilgan 
holat soddaligi va yetarli ma‘lumotlarni mujassamlashtirgani bilan ajralib turadi. 
Yig‘ilayotgan birikma yoki mahsulot tarkibiga kiruvchi har bir element uchun alohida 
to‘g‘ri to‘rtburchak ajratilgan bo‘lib unda quyidagi ma‘lumotlar keltiriladi: 
1) Detalning nomi (standart detallar uchun ularni belgilanishi standartning 
GOST) yoki texnik talabning (TU) tartib raqami keltiriladi; 
2) Detalning yig‘ma chizmadagi va ishlab chiqarish korxonasidagi tartib raqami 
belgilanishi; 
3) bitta mahsulotdagi detalning soni. 
Yig‘ish sxemasi asosiy (bazaviy) detaldan boshlanadi, qaysiki bu detal boshqa 
detallarni maxsulotdagi o‘rnini belgilaydi (3.9-rasmga karang). Bazaviy detalning 
to‘rtburchagidan to‘g‘ri chiziq o‘tkaziladi va chiziqqa yig‘ish ketma-ketligiga mos 

---

ravishda boshqa detallarning to‘rtburchagining chiziqlari tutashtiriladi. Agar yig‘ma 
birikmaga uning ayrim qismlari yig‘ilsa, birikma chiziqlari ham asosiy yig‘ish chizig‘i 
bilan tutashtiriladi. Detallarni yig‘ish chiziqlariga ularni yig‘ish jarayonidagi 
operatsiya qilinadigan ayrim shartlar yoziladi, masalan: moylash, presslash, yelimlash 
va h.k.