Mastonov Bekzod Yosh davrlar psixologiyasi Nazorat savollari

2.O‘smirlik davridagi yetakchi faoliyat turi.

O’smirlar o’z-o’zini tarbiyalashga zarurat sezadilar buni ulardan anglilikning o’sishi, kattalarga o’xshashga intilishlari bilan tushintirish mumkin, endi ular ma’lum darajada o’zini ishontirish, o’ziga buyruq berish, o’zini nazorat qilish kabi o’z-o’zini tarbiyalash vositalariga egadirlar. Ular ayniqsa, jismoniy va iroda jihatlarini o’stirishga harakat qiladilar. O’z holiga tashlab qo’yilgan o’smirlar juda sodda, bolalarcha qilinadigon ishlarga tayanib (masalan: o’zining mardligini va chidamliligini sinash uchun yonib turgan gugurtni qo’liga yaqin olib keladilar yoki o’zlarini chiniqtirish uchun paltosiz qorning ustiga yotadilar)har doim ham o’z-o’zini tarbiyalashning to’g‘ri yo’lidan bormaydilar. O’smirlikda bolalarda burch va javobgarlik tuyg‘ulari yetarli darajada o’sgan bo’ladi, bolalar o’zlari ongli ravishda tanlagan ma’lum maqsadga erishish uchun ish-harakatlar qilishga qobil bo’lib qoladilar.

O’smirda boshqa yosh davrlaridan farqli o’laroq bilish jarayoni ham o’zgarib boradi. Uning idroki voqelikdagi narsa va hodisalarning tashqi tomonlarinigina emas, ularning ancha murakkab tomonlarini idrok qiladi. U narsalarning mohiyatini bilishga, narsa va hodisalarni tahlil qilishga, ularni o’zaro taqqoslashga harakat qiladilar. Muhim o’xshash tomonlarini farqlarini aniq idrok qiladi va bu ularda yaxshi kuzatuvchanlik sifatlarini tarbiyalashga yordam beradi.O’smir xotirasi sezilarli darajada o’zgaradi. Kichik maktab yoshidagi mexanik xotira o’rnini mantiqiy xotira egallaydi. O’qituvchi yosh davriga e’ibor bergan holda o’smirda she’r yoki tekstlarni muvaffaqiyatli esda qoldirish yo’llarini izlab topish kerak, bir-biriga bog‘lab o’rganish yo’llarini o’rgatish zarur.Ayrim katta kishilar o’smirlar bilan, ularni kichkina bola deb, mensimay munosabatda bo’ladilar. Ularga iltifotsizlik qiladilar. Bu o’smirlarga qattiq ta’sir qiladi. Bolaning katta bo’lganligini anglash. Ular bilan jiddiy munosabatda bo’lish va unga mas’uliyatli ishlarni topshirish quvonarli narsadir.O’smir irodasini tarbiyalash uning o’z-o’zini tarbiyalashda katta rol o’ynaydi. Bunga ehtiyoj o’smirlik yoshida paydo bo’ladi. O’smirlar o’z oldiga ma’lum talablarni qo’ymog‘i mumkin, ular o’zlariga tanqidiy qarashga qobildirlar. O’zlari ideal deb hisoblagan hislatlarni tarbiyalashga intiladilar. Biroq kishi o’z-o’zini tarbiyalashga keyinroq yetuklik yoshida chinaakm intiladi.