“Матн лингвистикаси” фани бўйича ўқув қўлланма яратилмоқда

O‘-o‘o‘
, okaxon, tuda-suda to‘laysiz-da. (SH. Xolmirzayev) 
-
A-a-a
, o‘sha sizmidingiz, buni qarang-a, tanimapman. 
Uyimizga yana bir kelgan ekansiz. Yo‘qligimni qarang-a.(S.Ahmad) 
Men o‘zimning odmi plashimni ham devordan daromad qilib 
yasalgan shifonerga ildim. – 
O-o
! – deb yana o‘zi ichkariga yo‘l tortdi 
Tavakkal.- Yаxsh
i-ii...
A, Gulsara? Bir kishiga bo‘ladi-da! (Sh. 
Xolmirzayev) 
Mazkur fonografik usuldan badiiy matnda
xitob, chaqirish, 
da’vat, tinglovchi e’tiborini jalb qilish 
kabi maqsadlarda ham 
foydalanilishini kuzatish mumkin. Masalan,
 chaqirish: 
 
Ziyodni onasi paxtazor qarab-paxtazor qarab chaqiradi: 
-Ziyod-u-u-u! 
Men Ziyodni onasi qo‘lidan tortib-tortib yig‘lab qo‘yaberaman. 
Yuring ketamiz, momo! – deydi . – Yuring ketamiz, hozir 
samolyot keladi!
Ziyodni onasi gapimni korlamaydi. Entikib-entikib chaqiradi: 
-Ziyod-u-u-u! 
Ziyodni onasi o‘pkasi to‘lib-to‘lib chaqiradi: 
-Ziyod-u-u-u! (T.Murod)
142
2.
Undoshlarni birdan ortiq yozish
. Aslida orfoepik me’yor 
bo‘yicha bir undosh talaffuz qilinishi kerak bo‘lgan so‘zlar muayyan 
vaziyatlarda ekspressiya va estetik maqsad talabi bilan atayin qavatlab 
talaffuz qilinadi. So‘zlovchining ichki ruhiyati (siqilish, xursandlik 
142
Тоғай Мурод
. Отамдан қолган далалар. –Т.: Шарқ, 1994, 73-б.

---

kabilar) va maqsadini kitobxonga «aynan» yetkazish uchun 
yozuvchilar badiiy matnda bu holatni undoshlarni birdan ortiq yozish 
orqali ifodalashga harakat qiladilar. Bunda belgining me’yordan 
ortiqligi, harakatning davomiyligi yoki oniyligi (bir onda ro‘y 
berganligi), takroriyligi, tovush kuchining balandligi yoki pastligi kabi 
ma’nolar ifodalangan bo‘ladi. Masalan,