yotadi, chunki prof. N.Mahmudov ta’kidlaganidek, bunday holatlarda
“ortiqchalik prinsipining mohiyatiga ko‘ra sodda mazmun murakkab
forma orqali ifodalangan. Albatta, bu holat
mantiqiy ravishda gapda
semantik-sintaktik asimmetriyani yuzaga keltiradi”.
136
Kommunikativ vazifa va jumla tuzilishi muammosini nemis tili
materiallari asosida tadqiq etgan A.A.Margaryan gap va matnga
kommunikativ
sintaksis
nutqtayi
nazaridan
yondashishning
favqulodda
muhim ekanligini aytar ekan, bunday yondashuvda
kommunikatsiya jarayonida faol qo‘llanadigan juda katta
miqdordagi
“nostandart”
konstruksiyalar
tadqiqotchi
e’tiboridan
chetda
qolmasligini, tadqiqotchining “kuzatuv maydoni kengayishi”ni
ta’kidlaydi.
137
Bu o‘rinda yana bir jihatni aytib o‘tish maqsadga muvofiq.
Parsellyatsiya og‘zaki nutq hodisasimi yoki u yozma nutqqa tegishlimi
tarzidagi savolning javobi borasida
ham tilshunoslikda muayyan
munozara mavjud. Ammo juda ko‘p tadqiqotchilar parsellyatsiyaning
substrati og‘zaki nutq bo‘lsa-da, uning yozma nutqqa oid ekanligini
takror va takror ta’kidlab ko‘rsatadilar.
138
Ba’zi tadqiqotchilar “tipik
ekspressiv
strukturalar
bo‘lmish
parsellyatsiyalangan
konstruksiyalarning asosiy ko‘rsatkichi nuqta”
ekanligiga alohida
urg‘u beradilar, tegishli faktik misol keltirib, “...bu o‘rinda nuqta gap
oxirining emas, balki qo‘shimcha stilistik, ta’kidli,
mazmuniy
vazifalarni
bajaruvchi
parsellyatsiyaning
bo‘linish
joyining
ko‘rsatkichidir” degan fikrni ilgari suradilar. Keyingi yillardagi
tadqiqotchilar parsellyat va asos qism o‘rtasida
final tinish belgilari,
ya’ni nuqta, ko‘p nuqta, so‘roq, undov belgilari qo‘yilishini alohida
ta’kidlaydilarki
139
, bu fikrga to‘la qo‘shilish mumkin.
Ammo ayni
paytda parsellyat asosiy qismdan tire bilan ham ajratilishi
mumkinligini ta’kidlamoq ham joiz.
136
Dostları ilə paylaş: