Mavzu : Serkul va lekalo egri chiziqlari

AS EGRI CHIZIGʼINING VERTIKALLIGI AS EGRI CHIZIGʼINING ISHLAB CHIQARISH OMILLARI VA TEXNOLOGIYALAR TAʼSIRIDA SILJISHI

KUCHKAROV ULUG‘BEK
21.38 GURUH TALABASI

Mavzuga oid atamalar : serkul, lekalo, oval, ellips.

Egri
chiziqlar
Lekalo
serkul

Lekalo

sissoida
elips
Lemnis
kada
konxoida
eksentrik
astroida
politropa
sinusoida
Kosinoso
ida
parabola
Logarfimik
sprali
Gipo
sikloida
Aylana
evolventasi
giperbola
episkloida
kardoida
Arximed
sprali
Serkul yordamida
egri chiziqlar
Oval
Aylana
O’rama

Oval chizish

Oval har xil radusli aylana yoylaridan tuzilgan yopiq va ravon egri chiziq.

Oval chizish. Ovalning katta o’qi AB = 120mm kichik o’qi CD = 90 mm berilgan bo’lsa ikkala o’qi o’zaro pependikulyar qilib o’tkazib olinadi. Katta va kichik o’qlarga AB va CD o’lchamlar qo’yib chiqiladi. A ni C bilan tutashtiriladi va unga C dan OA va OC ning ayirmasi CE masofa C dan o’lchab qo’yiladi. AE kesma teng ikkiga bo’linadi. Uning o’rtasidan perpendikulyar yordamchi chiziq o’tkaziladi.

AB o’qni O1nuqtada, CD o’qni O2 nuqtada kesadi. Bu nuqtalarni O dan o’ng tomonga va yuqoriga olib o’tib, ularni O3 va O4 deb belgilanadi hamda ular o’zaro tutashtirilib chiqiriladi va davom ettiriladi. ( 12.1 – chizma a)

AB o’qni O1nuqtada, CD o’qni O2 nuqtada kesadi. Bu nuqtalarni O dan o’ng tomonga va yuqoriga olib o’tib, ularni O3 va O4 deb belgilanadi hamda ular o’zaro tutashtirilib chiqiriladi va davom ettiriladi. ( 12.1 – chizma a)

Oval chizig’ini chizish O1 nuqtadan boshlanadi. Serkuldan O1 A radusda 1 – va 2 – nuqtalar oralig’i O2 C radusda 2- va 3- nuqtalar aralig’i O3 B radusda 3 – va 4 – nuqtalar oralig’i va nihoyat O4 D radusda 4 – va 1 – nuqtalar oralig’i birlashtirib chiqiladi. Shunda ovalning chizmasi yasaladi. (12.1 – chizma b)

Oval chizig’ini chizish O1 nuqtadan boshlanadi. Serkuldan O1 A radusda 1 – va 2 – nuqtalar oralig’i O2 C radusda 2- va 3- nuqtalar aralig’i O3 B radusda 3 – va 4 – nuqtalar oralig’i va nihoyat O4 D radusda 4 – va 1 – nuqtalar oralig’i birlashtirib chiqiladi. Shunda ovalning chizmasi yasaladi. (12.1 – chizma b)

Ellipsni chizish ellipsniong katta o’qi AB – 120 mm kichik o’qi CD 90mm berilgan bo’lsin. Uni chizish uchun markazi O nuqtadan diametrlari 90 va 120 mmli yordamchi aylanalar chizib olinadi. Aylanalar o’zro teng 12 qismga bo’lib chiqiladi, hamda markazi O orqali o’tuvchi yordamchi diametrlari o’tkaziladi. (12.2 – chizma b)

Ellipsni chizish ellipsniong katta o’qi AB – 120 mm kichik o’qi CD 90mm berilgan bo’lsin. Uni chizish uchun markazi O nuqtadan diametrlari 90 va 120 mmli yordamchi aylanalar chizib olinadi. Aylanalar o’zro teng 12 qismga bo’lib chiqiladi, hamda markazi O orqali o’tuvchi yordamchi diametrlari o’tkaziladi. (12.2 – chizma b)

Katta aylanadagi nuqtalarda vertikal kichik aylanadagi nuqtalardan gorizontal yordamchi chiziqlar o’tkazilib, ular kesishtiriladi, shunda ellipsning qo’shimcha nuqtalari I II IV V VII VIII X XI topiladi va ular berilgan A, B, C, D nuqtalar orqali o’tadigan qilib tutasgtirilib chiqiladi. (12.2 – chizma d)

Parabola (9.18-shakl). Parabolaning x va u o‘lchamlari berilgan bo‘lsa, bu o‘lchamlarga asosan Oe va em tomonli to‘g‘ri to‘rtburchak chiziladi. Oe va em tomonlar bir xil teng bo‘laklarga bo‘lib chiqiladi. em to‘g‘ri chiziqdagi nuqtalar O bilan tutashtiriladi. Oe dagi nuqtalardan esa OX o‘qiga parallel chiziqlar chiziladi va mos to‘g‘ri chiziqlarning kesishgan joyida nuqtalar aniqlanadi. Aniqlangan nuqtalar lekalo yordamida ravon tutashtiriladi. OX o‘qining pastki qismiga simmetriya asosida parabolaning ikkinchi yarmi chiziladi.

Yangi mavzuni mustahkamlash: 1. Lekalo nima uchun ishlatiladi? 2. Oval bilan Ellipsning farqi nimada ?

Katta o’qi AB = 140 mm kichik o’qi 100 mmli oval va ellipslarni A4 farmatga chizib kelish.

Katta o’qi AB = 140 mm kichik o’qi 100 mmli oval va ellipslarni A4 farmatga chizib kelish.

E‘TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT