Mavzu: bronxial astma kasalligida djt. Bajardi: Shermatova M. J. Bronxial astma kasalligida surunkali bronxit

Mavzu: BRONXIAL ASTMA KASALLIGIDA DJT.
Bajardi: Shermatova M.J.
BRONXIAL ASTMA KASALLIGIDA
Surunkali bronxit
Birlamchi surunkali bronxit - kattalardagi surunkali bronxitga oxshash, bolalarda juda kam uchraydi. Bu tashqis mukovissidoz, siliar diskineziya, surunkali pnevmoniya tashqislarini iste'sno qilingandan so′ng qo’yiladi.
Ikkilamchi surunkali bronxit - bronx-o’pka tizimi kasalliklarining yuqorida korsatilgan belgilari aniqlansa qo’yiladi.
Bolalarda surunkali bronxitlarning tashqisot mezonlari:
1) Balhamli yotal;
2) 3 oy va undan ko’p vaqt davomida doimiy xirillashlar;
3) Yilida uch va undan ko’p marta xurujlar takrorlanishi;
4) Bronx devorida morfologik belgilarning aniqlanishi.
Klinikasi. Bronxoobstruktiv sindrom xarakterlidir. Tashqi nafas tekshirilganda ko’krak ichi bosimi ortganligi, o′pkaning qoldiq hajmi oshganligi, bronxial o′tkazuvchanlik buzilganligi aniqlanadi.qaytalanuvchi yo′tal, auskultasiyada zararlangan o’choq ustida sust nafas, mayda pufakchali nam xirillashlar eshitiladi. Ular doimiy eshitilishi mumkin, bu esa pnevmoniya bilan tashqis o’tkazishda qiyinchilik tug’diradi. Nafas yetishmovchilik belgilari total zararlanishda kuzatiladi. 
PNEVMONIYa 

Pnevmoniya (yunon tilidan rneumon - "o’pka"; sin: o’pka yalliglanishi)- o’pkaning respirator bo’limlaridagi yalliglanish jarayoni bo’lib, alohida kasallik yo’ki biror bir kasallikning asorati sifatida kuzatiladi. Pnevmoniya bilan kasallanish bir yoshgacha bo’lgan bolalar orasida 1000 bolaga 10-15 tani, 1-3 yoshgacha bo’lganlarda 1000 bolaga 15 - 20 ta va 5 yoshdan song 1000 bolaga 5-6 ta to′g′ri keladi. 

Tasnifi. Rossiya Federasiyasi Sog’liqni Saqlash vazirligining 1995 yilda o′tkazilgan bolalar pulmonologlari va irsiy determinallangan o’pka kasalliklarining Muammoli komissiyasi tomonidan bolalardagi pnevmoniyaning ishchi tasnifi kiritilgan.
Bu tasnifga asosan pnevmoniyalar quyidagi turlarga bo’linadi.
Kelib chiqishi bo’yicha: 

• 
  Uy pnevmoniyasi 
  
• 
  Kasalxona pnevmoniyasi 
  
• 
  Perinatal 
  
• 
  Immunitet tanqisligidagi pnevmoniya 
  

Morfologik korinishi bo’yicha: 

• 
  O’choqli 
  
• 
  Segmentar 
  
• 
  O′choqlar qosqilishi 
  
• 
  Krupoz 
  

• 
  Interstisial 
  

Kechishi bo’yicha: 

• 
  O’tkir 
  
• 
  Cho′zilgan 
  

Asoratlar bo’lishigaa qarab: 

• 
  Asoratlanmagan 
  
• 
  Asoratlangan (toksikoz, infeksion - toksik karaxtlik, sinpnevmonik plevrit, metapnevmonik plevrit, kattalar turidagi respirator distress sindrom, o’pka destruksiyasi, DVS-sindrom). 
  

Kasalxona ichi pnevmoniyasi, shifoxonada bo’lganda 48 soatda yoki shifoxonadan chiqqandan keyin 48 soat ichida rivojlanadi. Kasalxona ichi pnevmoniyasi (nozokomial) erta (birinchi 4 sutkada sun'iy o’pka ventilyasiyasidan song) va kechki (sun'iy o’pka ventilyasiyasidan song 4 sutkadan ortiq) ventilyasion pnevmoniyalarga bo’linadi.Pnevmoniyaning choziluvchan kechishi pnevmonik jarayonning kasallik boshlanishidan 6 haftadan 8 haftagacha yogolmasligi kuzatilganda qo’yiladi. Pnevmoniyani og’irlik darajasi (engil, o’rta og’ir, og’ir) toksikoz rivojlanishi, nafas yetishmovchiligi va yurak qon tomir o’zgarishlariga qarab belgilanadi. Bu esa o′z navbatida qo’zg’atuvchi turi, infeksiya ko’pligi va makroorganizm holatigagina (reaktivlikga) bog’liq bo’lmay, balki o’z vaqtidagi va rasional terapiyaga ham bog’liq.


Etiologiyasi. Uy sharoitida kasallangan 6 oydan 5 yoshgacha bo’lgan bolalarda pnevmoniyaning eng ko’p tarqalgan qo’zg’atuvchisi - pnevmokokk (Streptococcus pneumonia) va gemofil tayoqchasi - Haemophylus influenzae b hisoblanadi. 60-70-yillarda bolalarda pnevmoniyaning birinchi orinda turadigan sabablaridan biri tilla rang stafilokokk hisoblangan.
Epidemik mavsumda (avgust-noyabr) erta yoshdagi, maktabgacha va maktab yoshidagi bolalarda Mycoplasma pneumoniae (miko’plazmalar) ahamiyati yuqori
bo´ladi. O’smir yoshda Chlamidia pneumoniae (xlamidiyali pnevmoniya) kasallikni sababchi omili bo’lishi extimolini unutmaslik kerak.
Viruslar asosan bir yoshgacha bo’lgan bolalarda virusli pnevmoniya rivojlanishida katta ahamiyatga ega. Ko’p qusadigan, nafas yo′llari aspirasiyasi bor, mukovissidoz bilan og’rigan zaiflashgan bolalarda pnevmoniyaning sababchisi ichak tayogchasi, tilla rang stafilokokk, ba'zida Moraxella (Branchamella) catharalis bo’ladi. Legionellalar bilan chaqirilgan pnevmoniya sababi L. Rneumophila (legionerlar kasalligi sababchisii) bo’lib, bolalarda kam uchraydi. homila ichi infisirlanishida ko’pincha xlamidiyali pnevmoniya tashqislanadi. Kam ho’llarda muddatidan oldin tug’ilgan bolalarda pnevmosistozli pnevmoniya (qo’zg’atuvchisi- pnevmosistlar); og’ir darajali chala tug’ilgan bolalarda ureaplazma va Mycoplasma hominis chaqirgan pnevmoniyalar aniqlangan.
Immunodefisitning gumoral shaklida (birlamchi va immunoglobulinlar yetishmasligi bilan kechadigan) pnevmoniyani soglom bolalardagidek o’pka florasi chaqiradi, lekin kasallik og’ir kechadi va qaytalanuvchi bo´ladi. Immunodefisitning hujayraviy shaklida ko’pincha pnevmosistli pnevmoniya (asosan VICh - infeksiyada), kam qo’llarda - sitomegaloviruslar chaqirgan pnevmoniya kuzatiladi.
Alohida katta guruxni boshqa kasallik tufayli kasalxonaga yo’tkazilgan bolalarda rivojlanuvchi kasalxonaichi pnevmoniyasi tashkil qiladi. Bunday pnevmoniya antibiotiklarga yuqori rezistent bo’lgan "shifoxona" shtammlari (stafilokokk, klebsiella, psevdomonas – ko’k yiringli tayo’qcha), yo’ki bemorning autoflorasi bilan chaqiriladi. Bu pnevmoniya rivojlanishiga oddiy o’pka florasi buzilishiga olib keluvchi antibakterial davo imkon yaratadi. Buning natijasida nafas yo′llarining pastki qismlari bola uchun yot mikroorganizmlar bilan tolishiga yol ochib beriladi. Kasalxona ichi pnevmoniyasi gospital deb ham yuritiladi.


Patogenezi. Kasallik chaqiruvchi mikroorganizmlar o’pkaga ko’pincha aerogen yo′l orqali tushadi. Mikroblarning bronxlar shilliq qavatida joylanib olishiga bola immun mexanizmining zaiflashuviga olib keluvchi o’tkir respirator virusli infeksiyalar sababchi bo´ladi.
Sepsisda mikrob tanachalarining qon orqali gematogen yo’l bilan o’pkaga o’tishi kuzatiladi. O’pka toqimasidan infeksiya limfogen yo’l orqali yaqin organlarga va plevraga tarqaladi. Infisirlanganda mayda bronxlarda yalliglanish rivojlanadi. Bu ventilyasiyaning buzilishiga va alveolalarga (kislorod va karbonat angidrid almashinuvi kuzatiladi) havo kirishini chegaralanishiga olib keladi. Atelektaz (alveolalar yopishishi) va o’pka to’qimasi yalliglanishi kuzatiladi. Gaz almashinuvining buzilishi natijasida barcha organlarda gipoksiya yuzaga keladi.
Yalliglanishning asoratlanmagan kechishida o’zgarishlarning toliq ortga qaytishi 3 hafta davomida kuzatiladi. O’pkaning yallig’langan sohasidagi atelektaz yo’ki yiringli jarayonning sorilishi uchun 4-6 hafta kerak bo´ladi. Plevraning zararlanishidan keyingi sog’ayish 2-3 oygacha davom etadi.
Infeksiyaning respirator bronxiolalarga yaqin joylarda yalliglanish reaksiyasi bilan chegaralanishida o’choqli va o’choqlar qo’sqilishi turidagi pnevmoniya rivojlanadi. Bakteriyalar va shish suyuqligining alveolalardan bir segment doirasida tarqalishi va segmentar bronxlarning infisirlangan shilliq bilan tiqilib qolishi natijasida segmentar pnevmoniya paydo bo’ladi, infisirlangan shish suyuqligining o’pkaning bir bolagiga tarqalganda esa bo’lakli (krupoz) pnevmoniya yuzaga keladi.
Bolalarda pnevmoniyaning xarakterli belgisi bo’lib patologik jarayonga regionar limfa tugunlarining (bronxopulmonal, bifurkasion, paratraxeal) jalb qilinishi hisoblanadi, bu ob'ektiv tekshirganda o’pka ildizining kengayishi bilan namoyon bo´ladi.
Bir yoshgacha bo’lgan bolalarda pnevmoniya ong o’pkaning II segmentida yo’ki ikkala tomonning IV-VI va IX-X segmntlarida joylashadi. Katta yoshdagi bolalarda o’ng tomonlama II, VI, X segmentlar, chap tomonlama VI, VIII, IX, X segmentlar zararlanadi.
Pnevmoniyada vujudga keluvchi kislorod yetishmovchiligi MNSning faoliyatiga ta'sir qiladi. Bolalarda kasallik avj olgan davrda asab tizimining vegetativ qismida simpatik qismning ustunligi bilan xarakterlanuvchi disfunksiya vujudga keladi. Toksikozdan chiqish davrida esa xolinergik reaksiya ustunlik qiladi.
Pnevmoniyada bemordagi yurak qon-tomir tomonidan kuzatiluvchi o’zgarishlar MNSning buzilishi, xamda nafas yetishmovchiligi, o’pkaning tolaqonligi, toksikoz bilan bog’liq. Bolalarda pnevmoniya kasalligida boshqa tizimlarda ham funksional o’zgarishlar kelib chiqadi: hazm qilish tizimida (fermentlar faolligi pasayishi, oshqozon-ichak trakti motorikasi buzilishi va erta yoshdagi bolalarda qorin dam bo’lishiga, disbakterioz, parenteral dispepsiya); endokrin tizimida (katexolaminlar, glyukokortikoidlar sekresiyasi pasayishi); siydik ayirish tizimida (buyrakning filtrasion, reabsorbsion va sekretor funksiyasi buzilishi, jigarning mochevina hosil hiluvchi va dezaminirlovchi funksiyasining pasayishi); immunologik reaktivlikning buzilishi kuzatiladi.