Mavzu: dj. Uotsonning bixevioristik nazaryasi

Yüklə 408,98 Kb.

Mavzu5

Mavzu:DJ.Uotsonning bixevioristik nazaryasi

Bixeviorizm (ing. behaviour xulq) — 19-asrning oxiri — 20-asrdagi amerika psixologiyasining yetakchi oqimlaridan biri. B. taʼlimoti asosida odam va hayvon xulqida tashqi muhitdan boʻladigan taʼsir, qoʻzgʻatuvchi (stimul)ga javoban yuzaga keladigan xatti harakat va unga taalluqli nutqiy va hissiy javoblarning majmui yotadi. B. introspektiv psixologiya inqirozi sharoitida va hayvonlar psixikasini eksperimental tadqiq qilish taʼsiri ostida yuzaga kelgan. Chunki bunday tadqiqotlarda inson psixikasini oʻrganishda yetakchi boʻlgan oʻz-oʻzini kuzatish metodidan foydalanib boʻlmagan, shuning uchun hayvonlarga nazorat qilib turiladigan turkum taʼsirlar koʻrsatish va bu taʼsirlarga hayvonlar tomonidan beriladigan (berilayotgan) javob reaksiyalarini qayd etib borishga asoslangan tajriba metodikasi ishlab chiqilgan

Dj.Uotsonning bixevioristik nazariyasi Bixeviorizmning asoschisi DJ.Uotson (1878-1938) psixologiya fanining bosh vazifasi xulqni tadqiq etishdan iborat deb tushunadi. U psixik hodisalardan mutlaqo voz kechib, xulqni ikki shaklga, ya'ni ichki va tashqiga ajratadi, ular o'zaro javoblar stimuli bilan uzviy bogʻliq ekanligini ta'kidlab o'tadi.
Bixeviorizm uchun «xulq» asosiy tushunchaga aylanib, uning psixikasi bilan aloqasi chetlab o'tilgandir. Uotson Bolani psixologik tarbiyalash» asarida bolani ruhan va jismonan sog'lom qilib tarbiyalash uchun nimalarga e'tibor qaratish zarurligi haqida to'xtalib o'tdi.

Skinner Burres Frederik (1904-yilda tugʻilgan) — amerikalik psixolog, zamonaviy bixeviorizm vakili. U psixologiya qo'zg'atuvchilar, reaktsiyalar va bu reaktsiyalarning kuchayishi o'rtasidagi tashqi kuzatiladigan muntazam aloqalarni tavsiflash bilan cheklanishi kerak, deb hisoblab, neobeheviorizmga qarshi chiqdi.
U "operant" ("operatsiya" dan) o'rganish tushunchasini ilgari surdi, unga ko'ra organizm ularni kuchaytirganligi sababli yangi reaktsiyalarga ega bo'ladi va shundan keyingina tashqi stimul reaktsiyalarni keltirib chiqaradi ...
Erkinlik va mas'uliyat muammolari bir qator jihatlarda maslahat va psixoterapiya uchun asosiy hisoblanadi. Lekin ichida o'tgan yillar Biz o'zimizni bir qancha dolzarb va muhim dilemmalarning changalida topamiz bevosita munosabat bu muammolarga. Ushbu dilemmalar so'nggi uch yoki to'rt o'n yillikda G'arb madaniyatida, xususan Amerikada qadriyatlarning tubdan o'zgarishi va o'zgarishi bilan uzviy bog'liq

Skinner xatti-harakatlarning ikkita asosiy turini tan oldi:
1. Respondent, ( o'ziga xos reaktsiya, bu har doim bu javobdan oldin bo'lgan ma'lum ogohlantiruvchi tomonidan chiqariladi) tanish stimulga javob sifatida.
2. Operant, (tana tomonidan erkin ifodalangan reaktsiyalar, ularning chastotasi turli xil mustahkamlash rejimlarini qo'llash orqali kuchli ta'sir qiladi) undan keyingi natija bilan aniqlanadi va nazorat qilinadi.

Operant (instrumental) ta'lim To'g'ri javob yoki xulq-atvorni o'zgartirish kuchaytiriladigan va ehtimolini oshiradigan o'rganish turi.
Ta'limning bu turi amerikalik psixologlar E.Torndik va B.Skinner tomonidan eksperimental tarzda o'rganilgan va tavsiflangan. Bu olimlar o'quv sxemasiga mashqlar natijalarini mustahkamlash zarurligini kiritdilar.
Operant o'rganish kontseptsiyasi "vaziyat-reaktsiya-mustahkamlash" sxemasiga asoslanadi.

Operant o'rganish tamoyillarining zamonaviy qo'llanilishi juda keng. Bunday qo'llashning ikkita asosiy yo'nalishi:
1. Muloqot ko'nikmalarini o'rgatish - bu mijozning real hayotdagi o'zaro munosabatlarida shaxslararo ko'nikmalarini yaxshilash uchun mo'ljallangan xulq-atvor terapiyasi usuli.
2. Biofeedback - xulq-atvor terapiyasining bir turi bo'lib, bunda mijoz o'z tanasining ayrim funktsiyalarini (masalan, qon bosimini) tanada sodir bo'layotgan jarayonlar haqida ma'lumot beruvchi maxsus jihozlar yordamida nazorat qilishni o'rganadi.

Yüklə 408,98 Kb.

Dostları ilə paylaş: