Mavzu: eski o‘zbek yozuvida raqamlarning ifodalanishi reja

1 dan 10 gacha bo‘lgan sonlar
11 dan 20 gacha bo‘lgan sonlar
١	بیر	bir	١١	اون بیر	o‘n bir
٢	ایککی	ikki	١٢	اون ایککی	o‘n ikki
٣	اوچ	uch	١٣	اون اوچ	o‘n uch
٤	تورت	to‘rt	١٤	اون تورت	o‘n to‘rt
٥	بیش	besh	١٥	اون بیش	o‘n besh
٦	آلتی	olti	١٦	اون آلتی	o‘n olti
٧	ییتتی	yetti	١٧	اون ییتتی	o‘n yetti
٨	ساککیز	sakkiz	١٨	اون ساککیز	o‘n sakkiz
٩	توققیز	to‘qqiz	١٩	اون توققیز	o‘n to‘qqiz
١٠	اون	o‘n	٢٠	ییگیرما	yigirma
O‘nliklar			Yuzliklar
١٠	اون	o‘n	١٠٠	یوز	yuz
٢٠	ییگیرما	yigirma	٢٠٠	ایککی یوز	ikki yuz
٣٠	اوتتیز	o‘ttiz	٣٠٠	اوچ یوز	uch yuz
٤٠	قیرق	qirq	٤٠٠	تورت یوز	to‘rt yuz
٥٠	ایللیک	ellik	٥٠٠	بیش یوز	besh yuz
٦٠	آلتمیش	oltmish	٦٠٠	آلتی یوز	olti yuz
٧٠	ییتمیش	yetmish	٧٠٠	ییتتی یوز	yetti yuz
٨٠	ساکسان	sakson	٨٠٠	ساککیز یوز	sakkiz yuz
٩٠	توقسان	to‘qson	٩٠٠	توققیز یوز	to‘qqiz yuz
١٠٠	یوز	yuz	١٠٠٠	مینگ	ming

Yozuvda sonlar so‘zlar va raqamlar bilan ifoda etilishi mumkin. Harflar bilan yozilgan sonlar o‘ngdan chapga qarab yozib boriladi va o‘qiladi. Masalan:
تینگری تعالی نینگ عنایتی بیلان و حضرت آن سرور کائنات نینگ شفاعتی بیلان و چهار یار با صفالاری نینگ همتی بیرلان سه شنبه کونی رمضان آیینینگ بیشیدا تاریخ ساککیز یوز توقسان توققوزدا فرغانه ولایتی دا اون ایککی یاشتا پادشاه بولدوم (ظهرید الدین محمد بابور "بابورنامه"(
Agarda sonlar raqamlar bilan ifodalansa sonlar chapdan o‘ngga qarab yoziladi va o‘qiladi. Raqamlarni yozish jarayonida avval ko‘pliklarni va oxirida birliklarni keltirish bilan ifoda qilinadi. Masalan:
1997 tarzidagi raqamlar xuddi shunday, ya’ni ١٩٩٧ tarzida yoziladi. Hozirgi o‘zbek tilida 2, 7, 8, 9, 30, 50 sonlari tarkibidagi o‘rtada kelgan undosh ikkilanadi: ikki, yetti, sakkiz, to‘qqiz, o‘ttiz, ellik kabi. Eski o‘zbek tilida esa yozuvda bir belgi bilan berilgan bo‘lib, o‘rniga qarab, ikki xil talaffuz qilingan: iki//ikki, yeti//yetti, sekiz//sekkiz, toquz//toqquz, otuz//ottuz, elik//ellik kabi.
80-90 sonlari sekiz, toquz sonlariga on (o‘n) sonining qo‘shilishi yo‘li bilan hosil bo‘lib, (sekiz+on, toquz+on), seksen, toqsan shakllari keyingi davrlarda vujudga kelgan. Sekiz on, to‘quz on shakllari «Devonu lug‘otit turk»da ham qo‘llangan (Qarang: MK, I tom, 410-b.).

Xulosa
Xulosa qilib aytganda Eski o‘zbek tilida sanoq sonlarning kattalari tuman(000 10 - تومان) , lak 000 100- لک) ( bo‘lib oldida kichik miqdordagi sonlar qo‘llangan. Tuman so‘zi qadimgi barcha yozma yodgorliklar tilida qo‘llangan. Qadimgi turkiy tilda: bir tuman su kelti (Kb), Yaris yazida o‘n tuman su terilti (Тo'n.). Eski o‘zbek tilida: Bir tuman xalq qirildi bari (ShN, 37). Yuz tuman barqi balo urdung manga (Nav. LT, 83). Hindcha lak soni «Boburnoma» asari tiliga xos: Yuz mingni lak derlәr (BN). Uch to‘rt lak olub qo‘yarlar (BN, 332). Bir lak afg‘on yig‘ilibdur (BN, 468). lak soni XVI—XIX asrlarga oid yozma manbalarda ham qo‘llangan mïң lәk somnï (Muqimiy). Shuningdek, «Boburnoma»da hindcha kөrur — (o‘n million), arb (bir milliard), ko‘rb (yuz milliard), nayl (o‘n trillion), padam (milli-trillion), sang (eng yuqori sanoq son) sanoq sonlari qo‘llangan.

Foydalanilgan adabiyotlar.

1. Ashirboyev S., Azimov I., Rahmatov M., G‘oziev A. Eski o‘zbek tili va yozuvi praktikumi, Toshkent, “Ijod” nashriyoti, 2006 y.
2.Abdullayev F., Shermuhammedov T., Xalilov L., Xalilov A. O‘qish kitobi. Toshkent, “O‘qituvchi” nashriyoti, 1994 y.
3. Is’hoqov F. Eski o‘zbek tili va yozuvi. Toshkent, “O‘qituvchi” nashriyoti, 1995 y.