Mavzu: firma nazariyasi

Yüklə 2,67 Mb.

1 2 3

Boyto`rayev Umid Firma Nazariyasi

MAVZU:FIRMA NAZARIYASI

«Agent»ni nazorat qilish zarurati va nazoratni amalga oshirishni istamaslik o‘rtasidagi tanlovdan iborat bo‘lgan «prinsipal» muammaviy holatini o‘yinlar nazariyasidan quyidagi model yordamida ko‘rish mumkin.

Ташкилот таркибига кирувчи «агентлар» сонининг ўсиши, агентлар ҳаракати устидан назорат қилиш учун талаб этиладиган «принципал» харажатларининг ошишини белгилаб беради.

Tashkilot tarkibiga kiruvchi «agentlar» sonining o‘sishi, agentlar harakati ustidan nazorat qilish uchun talab etiladigan «prinsipal» xarajatlarining oshishini belgilab beradi.

Tashkilot ichida axborot asimmetriyasining paydo bo‘lishi sabablarini aniqlash uchun, institutsional tizim sifatida buyruqbozlik tizimini tadqiq qilgan Fridrix fon Xayekning isbotlarini eslaymiz.

Ya’ni hech qanday o‘ylangan markaz (ya’ni «prinsipal») hamma vaqt barcha hodisalardan xabardor bo‘lib turishga va ushbu axborotni manfaatdor tomonlarning hukmiga tezkor havola etishga qodir emas

Xayek nazarida, bitimning barcha ishtirokchilarini teng va to‘liq hajmdagi axborot bilan ta’minlovchi mexanizm bo‘lib mutlaqo raqobatchi bozorlardagi narxning shakllanishi hisoblanadi.

Firma doirasida hech qanaqa raqobatli narx shakllanishi to‘g‘risida gap bo‘lishi mumkin emas, «agent»ning o‘z mehnatining yakuniy mahsuli qiymatidan muntazam ravishda bosh tortishi ana shundan dalolat berib turibdi. CHunki faqat ish haqi mehnatning yakuniy mahsuliga teng bo‘lgan taqdirdagina mehnat bozorida muvozanatga erishish mumkin va narx to‘liq axborotni o‘zida mujassamlantiradi.

Demak, tashkilotning rivoj-lanishiga qarab aylanadigan axborotning murakkablashuvi va ixtisoslashuvi yuz beradi.

Lekin ular samaradorlik bo‘yicha narx-navo mexanizmi bilan taqqoslanadigan axborot aylanishi tizimining barpo etilishi bilan kuzatilmaydi.

Noyob axborotga ega bo‘lgan tashkilot ishtirokchilari - «agentlar» uni tarqatish-dan va uni buzilmagan tarzda «prinsipal»ga uzatilishidan manfaatdor emaslar. Haqiqatdan ham axborot asimmetriyasi «agentlar»ning opportunistik xatti-harakat-lari uchun zamin yaratadi – ularning o‘z foydaliligini ko‘paytirishga urinishlari, ular tomonidan yollash to‘g‘risidagi shartnoma tuzilishida qabul qilingan majburiyatlarga qaramasdan, foydalilikning qandaydir qat’iy belgilangan darajasi bilan qondiriladi.

Tashkilot ichida qaror qabul qilish jarayoni ularning har birida sifat jihatdan yangi axborot paydo bo‘ladigan ko‘plab bosqichlarni o‘z ichiga oladi. Buning ustiga, ushbu sifat jihatdan yangi axborotga faqat uni olish va unga ishlov berishda bevosita ishtirok etuvchi tashkilot a’zolari ega bo‘ladi.

1 2 3