salomatligini oʻzi nazorat qilish va oliy darajadagi
sportchilarni tayyorlash
jarayonida qoʻllaniladigan boshqa majmuali nazorat shakllari (masalan bosqichma
bosqich va joriy majmuali tekshiruvlar) eng muhim ahamiyatga egadir.
Bu ishlarinng hammasi har bir sportchi uchun berilgan yuklamaga qanchalik
chiday olishini aniqlashda, yuklamalarni me’yorga solishda va ularning ogʻir
engilligini, shuningdek, mashq qilayotgan shaxsning yoshini va jismoniy
xususiyatlarini hisobga olgan holda mashq jarayonini rejalashtirishda katta yordam
koʻrsatadi.
Shifokorlar profilaktika ishlari bilan shugʻullanmaydilar, rejalashtirish
sifatining pastligi
uchun javob bermaydilar, ularning shaxsiy tayyorgarlik rejalari
nomigagina tuzilgan oʻquv mashq yuklamalari ustidan nazorat qilish saviyasi past.
Sportchining salomatligi, funksional holati, uning psixologik jihatdan
musobaqalarga shayligi va shu kabi boshqa jihatlari haqida amaliy ma’lumot yoʻq.
Tibbiy nazoratning vazifasi-sportchilarni har yili dispanser koʻrigidan
oʻtkazish, funksional tayyorgarlik
sinovlarni ishga solish, nazoratni musobaqaga
tayyorgarlik oldidan oʻtkazib, keyin kamida 3-4 oyda bir martadan joriy kuzatuv
oʻtkazilib turilishi joiz.
Sportchining ish qobiliyati samarali tiklash va oshirishga qaratilgan
tadbirlar quyidagilardan iborat:
a) organizmning qattiq charchashi va oʻta zoʻriqishini bartaraf qiluvchi
maxsus gigienik tadbirlar (bu
tadbirlar, kuch-quvvatni tiklovchi pedagogik
vositalar deb ham yuritiladi).
b) psixologik tadbirlar. Sportchi ruhiy holatini tartibga solishning psixo-
profilaktik va psixo-terapevtik usullari autagen (mustaqil mashq, ruhiy holatni
tartibga soluvchi (psixore-gulyatsiya) mashq, gipnoz bilan uxlab dam olish).
Sportchining izzat-nafsiga qattiq tegmaslik, uning ruhiyatini avaylash uchun
qulay psixologik mikroiqlim yaratish,
rahbarlar, murabbiylar, hodmlar sportchiga
nisbatan xushmuomila boʻlishlari kerak. Bundan tashqari, ruhiy keskinlikni
bartaraf qiluvchi usullar va mashgʻulotlardan, dam olishning turli xil koʻngilochar
vositalaridan foydalanish lozim boʻladi.
v) har turli jismoniy omillardan va organizmni qayta tiklash apparatlaridan
keng koʻlamda va kompleks usulda foydalanish.
g) tarkibida yuksak biologik qiymatga ega iste’mol preparatlari boʻlgan
taomlardan, quvvat va salomatlikni tiklash uchun xizmat
qiluvchi maxsus ozuqa
omuxtasidan, shuningdek, inson organizmida modda almashinishi oraligʻida
iste’mol qilinuvchi ozuqalar (qahrabo va limon kislotasi)dan, biokimyoviy
jarayonga ta’sir etuvchi preparatlardan foydalanish.
6-jadval
Dostları ilə paylaş: