Mavzu: Jahon moliyaviy iqtisodiy inqirozi davrida bank kapitali va uning samaradorligini oshirish yo’llari
BANKLAR KAPITALLASHUV DARAJASINI OSHIRISHNING DOLZARB
Yüklə 0,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
| BANKLAR KAPITALLASHUV DARAJASINI OSHIRISHNING DOLZARB
VAZIFALARI. O’zbekistonda bozor munosabatlarining chuqurlashuvi va iqtisodiyotni modernizatsiyalash darajasining taboro takomillashuvi banklarning kapitallashuv darajasini doimiy ravishda oshirib borishni talab etmoqda.Tijorat banklari kapitali miqdorining oshirilishi ularning moliyaviy barqarorligini taminlash bilan birga, iqtisodiyotning real sektorini kreditlashdagi imkoniyatlarini oshirihsga va aholining bank tizimiga bo’lgan ishonchini mustahkamlashga bevosita ijobiy tasir ko’rsatadi. Ma’lumki, tijorat banklari kapitallashuv darajasini oshirishning asosiy yo’llaridan biri, bank aksiyalarini yuridik va jismoniy shaxslarga sotishdan tushadigan mablag’lardir.Respublikamiz tijorat banklari ustav kapitalini ko’paytirishda ushbi manbadan faol tarzda foydalanmoqda.Natijada, yirik capital mablag’larga ega bo’lgan tijorat banklarining soni yildan-yilga ortib bormoqda. Umuman olganda shu yillar mobaynida respublikamiz tijorat banklari regulyativ kapitalining ko’payishi evaziga yirik kapitalga ega bo’lgan banklar sonining ko’payib borishi ijobiy holat hisoblanadi.Shuning uchun ham tijorat banklarining moliyaviy barqarorligini oshirish aholining, bank tizimiga bo’lgan ishonchini yanada mustahkamlash va iqtisodiyotning real sektorini kreditlash imkoniyatlarini kengaytirish dolzarb masalalardan ekanligini inobatga olib, hukumat tomonidan banklarning kapitallashuv darajasini oshirish masalasiga alohida etibor qaratilmoqda. Hususan, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2006 yil 19 dekabrdagi “Tijorat banklarining kapitallashuv darajasini oshirishni rag’batlantirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi Farmoni banklar kapitalini oshirishga huquqiy asos yaratdi.Mazkur farmonga ko’ra, 2007 yilning 1 yanvaridan 2010 yilning 1 yanvarigacha yuridik shaxslarning tijorat banklari aksiyalaridan dvident sifatida olingan daromadlarning soliq solishdan ozod etilishi, shuningdek ularning foyda solig’i va yagona soliq to’lovi bo’yicha soliqqaa tortish bazasi birlamchi va qo’shimcha ravishda chiqarilgan tijorat banlari aksiyalarini harid qilishga yo’naltirilgan mablag’lar summasiga teng miqdorda kamaytirilishi belgilab qo’yildi. Bu farmonning qabul qilinishi: -birinchidan, tijorat banklariga ustav kapitalini ko’paytirish uchun muomalaga chiqargan aksiyalarini sotish orqali capital miqdorini ko’paytirish imkoniyatini bersa: -ikkinchidan, yuridik shaxslar olgandvidentlari hisobidan soliqlarning to’lamasligi va bank aksiyalarini sotib olishga yo’naltirgan mablag’lari summasini soliqqa tortiladigan bazadan chiqarib tashlashi natijasida ikki tomonlama iqtisodiy manfaatdorlikka erishadi. Tijorat banklari kapitalining shakllanish amaliyoti va manbalari yuzasidan amalgam oshirilgan tahlillar natijasida ularning regulyativ kapitali tarkibida ustav kapitalining ulushi nisbatan pastligi bilan birga, uning miqdori sezilarli ravishda tebranib turganligi ma’lum bo’ldi. Bizning nazarimizda tijorat banklarining regulyativ kapitali tarkibida ustav kapitalining hajmining oshirishga erishish lozim. Chunki, banklarning ustav kapitali boshqa manbalarga nisbatan moliyaviy barqaror manbalardan biri bo’lib, uning hajmi pasayishi banklarning moliyaviy mustahkamligi zaiflashishiga olib keladi. Tijorat banklarining ustav kapitali boshqa manbalarga nisbatan yuqori barqarorlikga ega bo’lib , banklarning regulyativ kapitali uning miqdori kamayishiga yo’l qo’ymasligi lozim.Banklarning jami passivlar tarkibida mazkur capital manbasining ulushi 1999 yil 1 yanvar holatiga 4,02 foiz.2007 yil 1 yanvar holatiga 3,0 foizni tashkil etgan. Keltirilgan raqamlardan ko’rinib turibdiki, tijorat banklarining moliyaviy barqarorligini oshirish va aholining banklarga bo’lgan ishonchini yanada mustahkamlashda ularning ustav kapitali hajmini oshirish o’zining dolzarbligini saqlab turibdi.Aynan, shunday holatlar yuzasidan ijobiy natijalarga erishish va tijorat banklarining iqtisodiyotdagi tarkibiy o’zgarishlarini amalgam oshorish va ishlab chiqarishni modernizatsiyalashda keng ishtirok etishni yanada jonlantirish maqsadida 2007 yil 12 iyulda O’zbekiston Respubliksi Prezidentining “Banklar kapitallashuvini yanada oshirish va iqtisodiyotni modernizatsiyalashdagi investitsiya jarayonlarida ularning ishtirokini faollashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi PQ-670-sonliQarori qabul qilindi. Yuqorida qayd etilgan qarorga binoan, Markaziy bankning davlat byudjetiga o’tkazilishi lozim bo’lgan foydasining bir qismi “Mikrokreditbank”, “Agrobank”, “Ipotekabank”, “Xalq bank”larning ustav kapitaliga yo’naltirish orqali ularning moliyaviy barqarorligi mustahkamlandi.Shu bilan birga, mazkur qarorga asosan tijorat banklari ustav kapitalini oshirish yuzasidan bir qator soliq imtiyozlari berildi. Shuni alohida ta’kidlash joizki, jahon tajribasiga ko‘ra har qanday bankning salohiyati, eng avvalo uning kapitali, resurs bazasi va aktivlari salmog‘i bilan baholanadi. Bankning resurs bazasi esa asosan bank kapitali hamda yuridik va jismoniy shaxslarning banklardagi depozitlaridan tashkil topadi. Bundan ko‘rish mumkinki, mamlakatimizdagi har bir fuqaro, har bir xo‘jalik yurituvchi sub’ekt eng asosiy sarmoyador hisoblanadi. Ularning banklardagi mablag‘lari qancha ko‘p bo‘lsa, bankning kredit berish, investitsiya qilish salohiyati ham shunchalik kuchli va mustahkam bo‘ladi. Tijorat banklari kapitali manbalari turli-tuman bo‘lib, uning tarkibida bank aksiyadorlari tomonidan shakllantiriladigan ustav kapitali muhim moliyaviy manba hisoblanadi. Tijorat banklari kapitali uning faoliyati davomida barqaror moliyalashtirish manbai va o‘ziga xos himoya vositasini bajaradi. Shu boisdan ham tijorat banklari kapitali barqarorligini ta’minlash muhim masalalardan biri hisoblanib, ushbu masala AQShdagi jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida yana bir marta to‘liq isbotlandi. Chunki jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida banklarning kapitali ma’lum darajada himoya vositasini bajardi, biroq ularning kapitali manbalari barqaror mablag‘lardan shakllantirilmaganligi sababli ko‘plab banklarni inqiroz holatiga tushib qolishiga sabab bo’ldi. Takidlash lozimki, hukumatimiz tomonidan banklarning kapitallashuv darajasini oshirish bo’yicha ko’rilayotgan chora-tadbirlar ularning moliyaviy barqarorligini taminlashda muhim omil bo’lmoqda.Shu bilan birga , bank amaliyotining xalqaro va mahalliy tajribalaridan ma’lumki, tijorat bankining kapitalini oshirish borasida qator imkoniyatlar mavjud.Xususan: -Markaziy bank tomonidan uzoq muddatli subordinar kreditlarni berish orqali banklar kapitalini oshirish bilan birga, respublikamizda monetizatsiya koeffitsentining oshishiga va tijorat banklarining real sektorini kreditlashga yo’naltirilayotgan mablag’lari hajmining ortishiga olb keladi; -banklarning qarz aksiyalarini muomalaga chiqarish orqali ularning kapitallashuv darajasini oshirish zarur.Halqaro bank amaliyotida tijorat banklari o’zining uzoq muddatli resurslariga bo’lgan talabini qondirishda taminlanmagan obligatsiyalarini muomalaga chiqaradi.O’zbekiston tijorat banklari tarkibida muddati jihatdan “uzun” mablag’larning mavjud emasligi inobatga oladigan bo’lsak qarz aksiyalarining muomalaga chiqarilishi banklar kapitallashuv darajasini oshirishda muhim moliyaviy manba bo’lib hisoblanadi. Yüklə 0,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|