Mavzu: karpsimon baliqlar turkumi vakillari

Aniq va tabiiy fanlar fakulteti 2.2-BIO guruh talabasi
Tohirova Zilola

Mavzu: KARPSIMON BALIQLAR TURKUMI VAKILLARI

• Karpsimonlar , zogʻorabaliqsimonlar (Cyprinidae) — karpsimonlar turkumiga mansub baliqlar oilasi. Tanasi (uzunligi 2 sm dan 1,5 metrgacha) sikloid tangachalar bilan qoplangan yoki yalangʻoch. Jagʻlarida tishlari boʻlmaydi, ozigʻi halqumidagi yutinish tishlari yordamida maydalanadi. Yevrosiyo, Afrika, Shimoliy va Markaziy Amerikaning chuchuk va kam shoʻrlangan suvlarida tarqalgan; Karpsimonlar 200 ga yaqin urugʻ, 1500 ga yaqin tur kiradi. Oʻzbekistonda 17 oilaga mansub 19 turi tarqalgan. Turli xil suv havzalari: togʻ vohalaridagi daryolar, koʻllar va suv omborlarida yashaydi. Plankton va bentossagi mayda umurtqasiz hayvonlar bilan oziqlanadi; ayrim turlari (amur xumboshi, oq amur, qizil qanot), asosan, oʻsimliklar bilan oziqlanadi; oddiy oqqayroq — yirtqich. Karpsimonlar, odatda, bahorda urchiydi, uvildiriq tashlash davri 1—3 oy davom etadi. Uvildiriqlarini (bir necha yuzdan 1 mln. gacha va undan optiq) suvdagi oʻsimliklar, toshlar va qumga qoʻyadi yoki bevosita suvning oʻziga tashlaydi. Karpsimonlarning juda koʻp turlari, shu jumladan, Oʻzbekiston suv havzalaridan zogʻora baliq, moybaliq, tovonbaliq, qorabaliq, oqcha, oq amur, amur xumboshi va boshqalar ovlanadi. Bir qancha turlari (karp, tovonbaliq, oq amur, amur xumboshi) suv havzalarida boqiladi, Oq amur, amur xumboshi Amur (daryo)Amur]] havzasidan keltirilib, Oʻzbekiston suv havzalarida iqlimlashtirilgan.[1]

Bundan tashqari, baliq yog’i farmatsevtikada don sifatida ishlatiladi. Baliq mahsulotlari vitaminlarga boy bo’ladi. Baliq go’shti oqsilga boy, mazali bo’lishi bilan birga organizmda tez hazm bo’ladi. Baliqlarning ikrasi ham xushta’m taom hisoblanadi.

• Baliqlarning xo’jalikdagi ahamiyati. Baliqlarning amaliy ahamiyati katta. Jahonda yiliga 50 mm tonnadan ortiqroq baliq ovlanadi. Bu miqdor oziq birligi bo’yicha 650 mm bosh qoramolga to’g’ri keladi. Ovlanadigan baliqlarning asosiy qismi oziq-ovqat mahsuloti sifatida ishlatiladi. Baliqchilik sanoati chiqindilaridan chorva mollari uchun baliq uni, qishloq xo’jaligi ekinlari uchun o’g’it tayyorlanadi.

Ko’pchilik turlari chuchuk suvlarda yashaydigan, ayrimlari o’tkinchi baliqlar bo’lib,
mo’’tadil va tropik oblastlarni egallashi bilan lasoslardan farq qiladi. Har xil suv havzalarida –
tog’ daryolaridan tortib to balchiq ko’llargacha yashaydi. Bularga qizilko’z - chavoq, yaz, lin,
karas, vobla, taran, qutum, leshch, zog’ora va boshqalar kiradi. Ko’pchilik turlari o’ troq -qizilko’z, yaz, lin, karas. Lekin ayrim turlari yuqorida aytganimizdek o’tkinchi - vobla, taran,
qutum va boshqalar bular urchish uchun daryoga o’tadi.