Mavzu: Omuxta yem ishlab chiqarish jarayoni bilan tanishish

Donador (granulali) omixta yem ma'lum diametr va baland-likdagi uncha katta bo'lmagan silindr shaklli granula deb ataluvchi oquvchan massani namoyon qiladi. Ishlab chiqarishda: quruq va ho'l usul granulalar qo'llaniladi. Granulali omixta yem, odatda, parrandalar va hovuz baliqlarini boqish uchun ishlatiladi.

Omuxta yem ishlab chiqarishni ko'paytirib, qishloq xo'jaligi hayvonlarining mahsuldorligini oshirishga erishiladi. Ya'ni, bunda hayvonlar vazni ortadi, tovuqlar tuxum qo'yishi ko'payadi, sigirlardan olinadigan sutning miqdori va sifati ijobiy o'zgaradi. Chorvachilikda Omuxta yemdan oqilona foydalanish mahsulot tannarxini kamayishiga olib keladi.Zamonaviy xo‘jaliklararo Omuxta yem zavodi xomashyoni qabul qilish, saqlash va uni qayta ishlashga, Omuxta yem yoki ozuqa aralashmalarini ishlab chiqarishga, tayyor mahsulotni saqlashga hamda uni uzatish va iste’molchilarga yetkazishga mo‘ljallangan. Zavod o‘lchamlari va turini tanlash ko‘proq mahalliy sharoitlarga, xomashyo bazasiga, xo'jaliklarning ixt isoslash- ganligiga, ishlab chiqarish vositalariga va boshqa omillarga bog‘liq. Bugungi kunda mamlakatda keng ko‘lamda turli quwatli texnologik sxefhali, texnik vositali va amaliy yechimli zavod- laming rivojlangan sistemasi ishlab chiqilmoqda. s' 40-rism3^ Omuxta yem konsentratlarini ishlab chiqaruvchi korxonalairiimg sinflanishi keltirilgan bo‘lib, u quyidagi belgilar asosida tuzilgan: korxona (zavodlar, sexlar, liniyalar) mexanizatsiya darajasi va uni tashkil qilish, texnologiya (to‘liq boNmagan sxema — mahalliy xomashyoni olib kelingan qo‘shimchalar bilan aralashtirish, toliq sxema — ishlab chiqarishning tugallangan davri), korxonaning joylashuvi (chorvachilik majmui huzurida, alohida maydonda va boshq.).

Xo‘jaliklararo Omuxta yem zavodlari, asosan, jamoa xo‘jaliklarining birlashmalari hamda yirik chorvachilik va parrandachilik xo‘jaliklari qoshida tashkil qilinadi. Masalan, AQSHda yirik Omuxta yem zavodlari ko‘pincha qushlar uchun to‘liq ratsionli mahsulot ishlab chiqaradi. Hayvonlar uchun premikslar tayyorlanib, ular tuman ahamiyatidagi kichik korxonalar (25—30 t/sut)da qo‘shimcha sifatida mahalliy xomashyo (don, dag‘al yemlar va boshq.) ga qo‘shiladi. Xo‘jaliklararo Omuxta yem ishlab chiqarishni tashkil qilishning umumiy masalalari Bugungi kunda qishloq xo‘jaligida vazifasiga qarab (Omuxta yem konsentratlari, toliq ratsionli Omuxta yem ishlab chiqaruvchi) hamda texnologiyasiga qarab (toliq sxema, OVQ bilan aralashtirish sxemali) barcha turdagi korxonalar faoliyat ko'rsatmoqda. Texnik yechimlaming turli-tumanligiga qaramasdan xo‘ja- liklararo va jamoa xo‘jaligi miqyosidagi Omuxta yem zavodlari sanoat korxonalaridan farqli o‘laroq umumiy xususiyatlar bilan tavsiflanadi. Samaradorligi amalda bxi xususiyatlaming qay dara- jada o‘rganilganligi va korxonani tashkil qilishda hisobga olingan- ligiga bogliq boMgan ishlab chiqarishga qulay keladi. Awalo, quyidagilar ko‘zda tutilgan: — Omuxta yem ishlab chiqarishning xomashyo manbai va iste’molchilarga yaqinlashuvi; — choryachilik fermalarida alohida qurilgan bino va inshootlardan foydalanish imkoniyati; — xizmat qilish maydoni va shunga muvofiq talab qilinayotgan retseptlar sonining qisqarishi hisobiga xomashyo va ombor xo'jaliklarini soddalashtirish; — xomashyo va tayyor mahsulotni tashish va bu bilan bog‘liq xarajatlarni kamaytirish, keraksiz temiryo‘l tarmogi va maxsus qabul qilish, uzatish vositalarini qisqartirish, chunki tashish uchun asosan avtomobil transportidan foydalaniladi;  hayvonlar ozuqa ratsionining boshqa tarkibiy komponent- lari hisobiga Omuxta yem retseptlari va nisbatan qattiq nazorat sharoitlari;  Omuxta yem ishlab chiqarish uchun xo‘jaliklaming xomashyo bazasini rivojlantirishdagi manfaatdorlikning oshishi. Hisoblashlar shuni ko‘rsatadiki, yuqorida keltirilgan omillar ta’sirida Omuxta yem tayyorlashdagi xarajatlarni 15—20 %ga kamaytirish mumkin. Biroq, qishloq xo‘jaligida Omuxta yemning foydasi to‘liq holda miqdoriy baholanmaydi.

Omuxta yem korxonalari parametrlari (texnologik liniyalar strukturasi, jihozlaming tuzilishi, ish rejimi) amalda uning joylashuviga va pudratchixo‘jalikIar hamda mahalliy ishlab chiqarish korxonalari bilan afoqalariga bog‘liq, Fermalar hudu- dida joylashgan uning yordamchi binolari, omborlaridan foydalaniladi. Korxonalar yem-xashak uchun mo‘ljallangan don zaxirasini saqlash (10—12 oy hisobida) muddatiga qarab hisoblanadi. Omuxta yem ishlab chiqarish texnologik sxemasining ishlab chiqarish jarayoni, qoida bo‘yicha quyidagilami o‘z ichiga oladi: komponentlarni qabul qilish, saqlash, tayyorlash va aralashtirish, Omuxta yemni mikroelementlar bilan boyitisti, granulalash, saqlash va tayyor mahsulotni iste’molchilaiga uzatish. Mahalliy xomashyodan olingan komponentlarni tayyorlash jarayoni muhim o‘rin egallaydi. Sanoat korxonalaridan farqli ravishda xo‘jaliklararo korxonalar asosiy ishlab chiqarish liniya- iaridan tashqari odatda ehtiyojga va xomashyo imkoniyatlariga qarab, pichan uni va uzum mezgasi unini tayyorlash; maydalangan makkajo‘xori so'talari, suli qobiqlari hamda boshqalardan melassalangan yemlami tayyorlash; konsentratlar va boshqa komponentlar bilan granulalangan, briketlangan dag‘al ozuqa aralashmalami tayyorlash liniyalarni o‘z ichiga oladi. Donli xomashyoni tayyorlash liniyasi birlamchi tozalash va quritish vositalari bilan jihozlangan bo'lishi darkor (masalan, ZAV vaKZS tipli agregatlari bilan), chunki qoidabo'yichadon bevosita kombaynlardan qayta ishlashga keladi. Dastlab tozalan- magan donni barabanli quritgichlarda quritish va quruq ozuqa chiqindilarini olish mumkin. Buning uchun pichan tayyor- tanmayotgan davrda pichan unini ishlab chiqarishga mo'ljallangan xuddi shunday AVM yoki SB quritgichlari qo'Haniladi. Omuxta yemni granulalash liniyasini xo‘jalik qozonxonasidan bo‘shatish kerak. Korxona bir-biri bilan texnologik bog‘langan quyidagi asosiy binolardan iborat: ishlab chiqarish koфusi, xomashyo va tayyor mahsulotlar uchun omborlar. Xomashyo, yarim tayyor va tayyor mahsulotlar mexanik transportda tashiladi. Bundan tashqari, kompleksning bosh rejasida quyidagilaming bir yerga joylashtiri- lishi ko‘zda tutilgan: qabul qilish va uzatish qurilmalari, tarozixona, qo^onxona, transformator podstansiyasi, ma’muriy bino, yong‘inni o‘chirish uchun suv sigMmlari, yoqilg'i omborlari, kirish yoMlari va boshqalar. Ma’lum bir sharoitlarda bu maydonda vitaminlashtirilgan pichan uni, melassalangan yem ishlab chiqaruvchi sexlami tegishli omborlari bilan biiga joylashtirish mumkin. MaSalani bunday hal qilish omborxonalardan foydalanish koeffitsiyentini oshirish- ga, ma’muriy-boshqaruv va ishlab chiqaruvchi personalni kamaytirishga imkon beradi. Xo‘jaliklararo Omuxta yem zavodlarini qurishda maydonni tanlash uchun (bosh rejalarni ishlab chiqishda bajariladigan umumiy talablardan tashqari) quyidagi qo‘shimcha sharoitlami e’tiboiga olish lozim: — Omuxta yem ishlab chiqarishni maksimal darajada xomashyo manbalariga (donni yetishtiruvchi xo‘jaliklar, donni qayta ishlash, go‘shtni qayta ishlash, yog^moy ishlab chiqaruvchi punktlariga va qishloq xo‘jaligi hamda sanoat miqyosidagi boshqa korxonalarga), elektr quwati manbalariga (davlat va qishloq elektrostansiyalari, elektr uzatish liniyalari, transformator podstansiyalari va boshqalar), suv va bug‘ manbalariga (daryo, suv havzalari, qozonxorta) ishchi kuchi va Omuxta yem iste’- mdlchilari (chorvachilik fermalari va komplekslari)ga yaqinlash- tirish; — xo‘ja!ik omborxonalari, yordamchi va maishiy binolardan foydalanish; — korxonalami shosse, suv va temiryo'llar yaqinidagi yerlarda joylashtirish.