Mavzu: Shisha bankalar va uning sifatini aniqlash usuli
Yüklə 438,75 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Texnika shishasi ishlab chiqarish texnologiyasi.
| Na2CO3QCaCO3Q6SiO2=Na2O∙CaO∙6SiO2Q2CO2
Na2CO3 o‘rniga Na2SO4 ishlatish mumkin. U holda unga ko‘mir qo‘shib qizdiriladi. Na2SO4 QСQСаСО3Q6SiO2=Na2O∙CaO∙6SiO2QCO2QSO2 Hosil bo‘lgan shisha massasida gaz mahsulotlarini batamom chiqarib yuborish kerak. Sodaning bir qismi o‘rniga potash К2СО3 qo‘shish bilan laboratoriya idishlari tayyorlash uchun ishlatiladigan shisha olinadi. В2О3 va ZnO qo‘shib tayyorlangan shisha yuqori sifatli bo‘ladi. U ancha barqaror bo‘lib, ximiyaviy ta’sirlar va temperaturaning keskin o‘zgarishiga chidamlidir. Qum, potash va qo‘rg‘oshin oksididan xrustal shisha olinadi. Xrustal shisha nurni kuchli sindiradi. Shuning uchun ham u optik buyumlar va xrustal idishlar yasashda ishlatiladi. Shisha tolasining tarkibi 54-55% SiO2, 15-16% CaO, 14-15% Al2O3-Fe2O3, 9-10% B2O3, 4-5% MgO, 0-1% ZnO bo‘ladi. Shisha tola g‘oyat puxta bo‘lib, o‘tga va ximiyaviy ta’sirlarga chidamlidir, u elektrni, issiqlikni va tovushni o‘tkazmaydi, shuning uchun elektrotexnikada va o‘t o‘chiruvchilar kiyimi hamda teatr pardalari uchun lozim bo‘lgan materiallar olishda ishlatiladi. Toza qumning o‘zidan tayyorlanadigan shisha kvars shishasi deb ataladi. Bu shisha yuqori temperaturaga chidamli bo‘lib, uning issiqlikdan kengayish koeffitsenti nihoyatda kichik. U qattiq qizdirilib sovuq suvga botirilganda ham yorilmaydi. Kvars shishasining yana bir fazilati shundaki, u ultrabinafsha nurlarni yaxshi o‘tkazadi. Shuning uchun ham kvars shisha meditsinada va kinoga olishda ishlatiladigan ultrabinavsha nur beruvchi lampalarni tayyorlashda ishlatiladi. Rangdor shishalar tayyorlashda shishaga ba’zi moddalar qo‘shiladi. Masalan shishaga SiO qo‘shilsa ko‘k rangli, Cr2O3 yashil rangli, Сu2O qo‘shilsa qizil rangli va nihoyat , MnO2 qo‘shilsa binafsha rangli shishalar hosil bo‘ladi. Kumushning mayda zarrachalari shishani sariqqa bo‘yaydi, oltin zarralari esa shishaga qizil tus beradi. Tarkibida oltin zarrachalari bo‘lgan qizil tusli bunday shisha yoqut shisha deb ataladi. Bu shishalar tarkibidagi kumush va oltin mayda kolloid zarrachalar holida bo‘ladi.
Qurilish shishasining ko‘p xususiyatlari bor, shu tufayli ham u nodir metallar, minerallar va boshqa jinslardan ajralib turadi. Bu xususiyatlardan biri uning nixoyatda shaffofligi hamda pishiqligidir. Bunda, albatta, kimyoviy jixatdan pishiqligi nazarda tutilmoqda, boshqacha aytganda, shisha buyumlariga na yomg‘ir, na sovuq, na shamol, na quyosh nurlari ta’sir qiladi. Bunday omillar esa yillar davomida hatto tog‘larni ham yemirib yuboradi, biroq shishadek nozik narsaga kuchi yetmaydi. Shishaning pishiqlik siri ham anna shunda. «Shisha» deb kimyoviy tarkib va qotish temperaturasiga bog‘liqsiz ravishda yuqori temperaturada hosil qilingan eritmani o‘ta sovitish orqali olinadigan va yopishqoqlikning asta-sekin oshishi natijasitda qattiq jismlarning xossalarini qabul qiladigan barcha amorf jismga aytiladi. Boshqacha qilib aytganda, kvars yoki qumtuproq, oxaktosh yoki dolomit, natriy karbonat yoki natriy sulfat va boshqa komponentlarni qizdirish yo‘li bilan suyuqlantirib, so‘ngra maxsus rejimda qoliplash va sovitish yo‘li bilan hosil qilinadigan qovushqoqligi o‘ta yuqori bo‘lgan shaffof izotrop qattiq jismlar qurilish shishasi deyiladi. Qurilish shishasi quyidagi 4 gruppaga bo‘linadi. List shisha deraza oynasi, vitrina (ko‘rgazma) shishasi, foto shishasi, naqshli shisha, yopishtirilgan rangli list shishasi va x.zo. qurilish arxitiktura shishasi, shishadan yasalgan konstruktiv qurilish elementlari, shisha beton va shishatemirbeton uchun shisha qismlar, metallashtirilgan shisha, shishadan yasalgan ichki pardozlash plitkalari va h.zo. ko‘pirgan shisha issilik izolyatsiyasini taminlovchi shisha paxta, tovush yutuvchi izolyatsion material, filtirlovchi g‘ovak shisha, texnika maqsadlarda ishlatiluvchi ko‘pirgan shisha va boshqalar. Shisha quvirlar-devorning qalinligi 1-2 mm va diometri 0,1-40 mm bo‘lgan yupqa tanali quvurlar, devorning qalinligi 2,5-4 mm va diometri 12-40 mm bo‘lgan qflin tanali quvurlar.
Kvar va oxaktosh singari qattiq xom ashyolar jag‘li maydalagichlarda bo‘lakchalarga ajratilib, temir oksidi kabi rang beruvchi birikmalardan tozalanadi. So‘ngra ular aylanma pech yoki kamerali quritgichlarda quritiladi, konusli bolg‘achali tegirmonda un holatiga keltiriladi. Elangan qumtuproq, ohaktosh va soda tortilib maxsus mashinalarda aralashtiriladi. Manzarali rangli shisha ishlab chiqarishda esa bo‘yoq sifatida mis, xrom, temir, kobalt va boshqa metallarning oksidlaridan foydalaniladi. Shisha zavodidagi maxsus pechlarda 1500oS temperaturagacha pishiriladi. Pishirish jarayonini protokli vanna pechlarda amalga oshiriladi. Hozirgi vaqtda deraza oynalari vertikal yo‘nalishda cho‘ziladigan mashinalarda tayyorlanadi. Bu mashinalarda uzliksiz shisha lentasi qoliplovchi moslamaning tirqishi orqali cho‘ziladi. Shishaning bunday usulda olingan shisha sifatliroq, shaffof, chiziqchasiz bo‘ladi. Mashinalarda oliplangan shisha eritmasi lentasi maxsus rejimda sovitiladi. Bu vaqtda shishaning ichki kuchlanishi sekinlik bilan yuqola boradi. Lenta sovib mashinadan chiqa borishi bilan tegishli o‘lchamlarda list qilib qirqiladi. Qirqim qalinligi 2-6 mm atrofida bo‘lib, o‘lchami 250x250 dan 1600x22 00 mm gacha bo‘ladi. Polirovkalangan vitrina shishasi va ko‘zgu olishda kuchlanishdan holi qilingan shisha sayqallash va yaltiratish stanoklariga yo‘naltiriladi. Dekorativ buyumlarga esa mexanik ishlovdan tashqarii, kimyoviy va badiiy ishlov ham beriladi. Natijada mahsulot yarqirab, jilva berib turadigan bo‘ladi. Texnika shishasi ishlab chiqarish texnologiyasi. Texnik shisha turlari juda ko‘p. Uning asosiy mahsulotlari quydagilar. kvars shishasi. optika shishasi nur texnikasi toblangan list shishasi tripleks list shishasi pollirovkalangan (egilgan) shisha kimyoviy laboratoriya shishasi termometrik shisha tibbiy shishalar elektrod shishalar elektr tokini o‘ta o‘tkazuvchan shishalar lyuminissent texnikasida qo‘llanadigan shishalar lazer texnikasi shishalari yo‘l belgilari yasashda ishlatiladigan shishalar-shisha mikrobo‘laklari atom texnikasi shishalari va boshqalar kvars shishasi olish texnologik sxemasi quydagicha
Yüklə 438,75 Kb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||