''Maxsus fanlar'' kafedrasi Kurs ishi mavzusi: Mehnat unumdorligi o’sishining asosiy omillari va mehnat samaradorligini oshirish yo’nalishlari


mehnat  usuli  bir  qator  kamchiliklarga



Yüklə 0,98 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə11/33
tarix13.05.2022
ölçüsü0,98 Mb.
#86959
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   33
\'\'Maxsus fanlar\'\' kafedrasi Kurs ishi mavzusi Mehnat unumdorlig

mehnat  usuli  bir  qator  kamchiliklarga 

ham

 ega (normalar etarli darajada asoslab berilmagan bir xil darajada jiddiy emas, 

ular  tez-tez  qayta  ko’rib  chiqiladi  va  hokazo),  bu  esa  hatto  ayrim  ish  joyidagi  va 

brigadalardagi  mehnat  unumdorligining  darajasi  va  o’sishiga  holisona  baho 

berilishiga imkon tug’dirmaydi.  

 

Mehnat  unumdorligiga  ishlarning  sermehnatligi  ta’sir  ko’rsatadi. 



Sermehnatlik  –  bu,  jonli  mehnat  sarflarini  aks  ettiruvchi  ko’rsatkich  bo’lib,  u  ish 

vaqtida,  mahsulot  ishlab  chiqarish  (xizmatlar)da  ifodalangan.  Sermehnatlik, 




odatda,  norma-soatlarda  (haqiqiy  soatlarda)  o’lchanadi,  bu  vaqt  ish  birligini 

bajarishga  sarflangan  bo’ladi.  Bu  ko’rsatkich  mehnat  unumdorligi  ko’rsatkichiga 

qarama-qarshi bo’lib, quyidagi formula bo’yicha hisoblanadi:  

,

м



в

М

И

С

 



 

Bu erda S – sermehnatlik; 

 

I

v



 – ish vaqti; 

 

I



m

 – ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori. 

  

 

Korxonalar va ularning yirik bo’linmalari darajasida, xuddi iqtisodiyot 



tarmoqlarida  bo’lgani  kabi,  ishlab  chiqarish  va  mehnat  unumdorligi  hajmlarini 

o’lchash  uchun  asosan 



qiymat  usuli 

tatbiq  etiladi.  Qiymat  usuli  universal  usul 

bo’lib,  u  mahsulotning barcha  turlari  va hajmlari,  ishlar va  xizmatlar  yagona  pul 

ko’rsatkichlari bo’lgan so’mda ifodalanadi, u hajm ko’rsatkichlarini tegishli ulgurji 

narxlarga ko’paytirish bilan aniqlanadi. 

Masalan, agar besh kishidan iborat ishchilar brigadasi bir smenada 100 ming 

so’mlik ish hajmini  bajargan bo’lsa, u holda har bir ishchining smenadagi mehnat 

unumdorligi  (ishlab  chiqargan  mahsuloti)  quyidagicha  bo’ladi:  120:5q24    (ming 

so’m), tegishli ravishda bir soatlik ish mobaynida 20:8q2,5 (ming so’m) bo’ladi.  

Mehnat  unumdorligini  o’lchashningqiytat  usuli  turli  kasb  va  malakaga  ega 

bo’lgan  xodimlarning  mehnat  unumdorligi,  masalan,  qandolatchi  va  novvoyning, 

chilangar  va  haydovchining  mehnat  unumdorligini  taqqoslash  imkonini  beradi. 

Biroq  bu  usul  ko’rinishdan  universal  usul  bo’lishiga  qaramay,  bir  qancha 

kamchiliklarga ham  ega.  Xususan  unga  narx omili,  ya’ni  bozor  kon’yukturasi  va 

inflyatsiya ko’proq ta’sir ko’rsatadi. 

Mehnat unumdorligini o’lchash usullarining har uchalasi ham o’z afzalliklari 

bilan  bir  qatorda  turli  kamchiliklarga  ega.  Ularni  quyidagi  jadvalda  ko’rish 

mumkin: 


Абдурахманов К.Х. ва бошқалар. ««Меҳнат иқтисоди ва социологияси»» Дарслик. -Т.: Ўқитувчи, 2001. 

 

 




 

1-jadval 

Mehnat unumdorligini o’lchash usullari 

N

atural 



usul 

Bir xildagi, turdosh mahsulotlari ishlab chiqishda ishlab chiqarish 

jarayoning unumdorligini ifodalashda qo’llaniladi 


Yüklə 0,98 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   33




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə