asoslanish lozim. Ko’rsatkichlarni tasniflashni mezoni - mehnat natijalarini
Mehnat unumdorligini aniqlash vazifasi, uning tizimini yaratish, o’rganish
muhim yo’nalish hisoblanadi. Mehnat unumdorligini o’lchash usullari ko’p omilli,
ifodalovchi eng muhim ko’rsatkich hisoblanadi, u to’g’ri va teskari ko’rsatkichlar
yordamida baholanadi. To’g’ri mehnat unumdorligi ko’rsatkichi – vaqt birligida
ishlab chiqargan mahsulot miqdorini ifodalaydi. Teskari mehnat unumdorligi
ko’rsatkichi, mehnat talabchanligi – mahsulot birligiga sarf etilgan ish vaqti
Mehnat unumdorligi darajasini o’rganish muammosi, iqtisodchi-statistiklar
orasida diskussiya hisoblanib, juda ko’p fikr va mulohazalar bildirilmoqda. G’arb
statistikasida unumdorlik ko’rsatkichlari tizimi ishlab chiqarish nazariyasi asosida
tashkil etiladi va bu nazariyaga ko’ra mehnat unumdorligi, unumdorlikning
xususiy ko’rsatkichi sifatida qaraladi, chunki sarflangan jonli mehnat, faqat ishlab
chiqarish omillaridan biri sifatida qaralib, texnik taraqqiyot etishi sari uning
ahamiyati kamayib boradi va shuning uchun mahsulot yaratishda ishtirok etadigan
ishlab chiqarish omillarini ham hisobga olish lozim.
Xalqaro statistikada unumdorlik hisob-kitobida, mahsulot ko’rsatkichi
sifatida yalpi mahsulot ishlab chiqarish, pirovard mahsulot, sof mahsulot, yalpi
qo’shilgan qiymat, sof qo’shilgan qiymat ko’rsatkichlaridan foydalanish
mumkinligi ko’riladi. Mehnat unumdorligi dinamikasi indeks usuli yordamida
o’rganilib, bu usul nafaqat mehnat unumdorligi o’zgarishini ko’rsatib, balki turli
xil omillar ta’sirini ham aks ettiradi. Mehnat unumdorligi bozor sharoitida natijaviy
ko’rsatkichni oshirishning asosiy omili bo’lib hisoblanadi.
Dostları ilə paylaş: