Мцгяддимя

Aytən Quliyeva

 

 

40 

Əsərin qəhrəmanı Kazım Təbrizdə mürtəce şah rejiminin qur-

ba

nı olmuş azərbaycanlıların tipik bir nümayəndəsidir. O, dost-

la

rı kimi birbaşa mübarizədə iştirak etməsə də, siyasətə qarışma-

sa da,  qəlbi vətən sevgisi ilə dolu bir gəncdir. Haqsız ittihamlar 

üzün

dən doğmalarını itirən Kazım, ömrünün ən gözəl illərini daş 

zidanlard

a, dəmir barmaqlıqlar arxasında keçirməli olur. Kazım 

on  dörd  il  müddətinə  həbs  edilir.  “Kazım  nə  biləydi  ki,  bütün 

bun

lara baxmayaraq on dörd il məhbəsdə yatmalı olacaq. O, dü-

şünən, ziyalı, savadlı bir Azəri idi–deməli, şahənşah səltənətinin 

düşməniydi. Onun təqsiri mübariz dostları idi. Onun günahı ar-

vadı Mihin idi. Səsini, təbəssümünü, istedadını inqilabın sərən-

camına vermiş müğənni Mihin”(5,251).  

Kazım əxlaqi cəhətdən saf və təmiz bir insandır, hər cür süni-

lik

dən uzaqdır. Həbsdən çıxdıqdan sonra o bədbinləşir. Hər şe-

yini, M

ihini, dostlarını itirdiyini, mübarizəsində məğlub olduğu-

nu zənn edərək intihar fikrinə düşür: “Kazım ətrafdakı söhbətləri 

dinləmir, lakin ayrı-ayrı sözləri eşidirdi. "Günəş, çörək, yağış". 

Birdən Kazıma elə gəldi ki, bu sözləri yalnız bax bu adamlar, bir 

də o özü–Kazım işlədir, başa düşür. Bu çayxananın çölündə, bü-

tün bu şəhərdə, bu ölkədə, bu dünyada heç kəs, heç kəs bu dildə 

da

nışmır. Beş dəqiqədən sonra bu adamlar gedəcək, Kazım bir 

də heç vaxt onlara rast gəlməyəcəkdi.   

Kazıma elə gəldi ki, ölməsə, bir az da çox yaşasa yer üzündə 

bu sözləri bilən, bu dili anlayan yeganə adam olacaq, o, bu aqi-

bəti istəmirdi. Lakin o, bu ehtimala qarşı mübarizə yollarına da 

bələd  deyildi.  İndi  o,  yalnız  bircə  şey  istəyirdi: intihar etmək” 

(5,252).  

Hekayədəki obrazlar vasitəsilə Anar mübarizə aparan insan-

la

rın psixologiyasının dərin qatlarına işıq tutur: “Mübarizə yolu-

nun çoxlu kəsələri var. Bu kəsələrə düşüb geriyə də qayıtmaq, 

başqa yollara gedib çıxmaq da mümkündür” (5,247). 

Yazıçı  Əyyub  obrazı  vasitəsilə  dönük  əqidəli,  öz  mənafeyi 

na

minə  şəxsiyyətini,  prinsiplərini  satan,  zəif  iradəli,  əxlaqi  cə-

hətdən  naqis,  mənəviyyatı  çirkin  olan  insan  surəti  yaradır.  Biz 

---