Media va axboriy savodxonlik bo'yicha myammoli/tarbiyasi ogir yoshlar toifasi bilan ishlash uchun

O’yin natijasi
: 
trener qilgan ish, 
–
bu manipulyatsiya.
Ma'lumotni umumiy tushunish va manipulyatsiya qilishda manipulyatsiya - 
bu bizni ma'lum bir qaror qabul qilishga majbur qilish uchun ishlatiladigan 
vositadir (ehtimol bizning qoidalarimiz va qoidalarimizga zid bo'lishi 
mumkin), insonga nisbatan nuqtai nazarimizni to'g'ri ravishda o'zgartirish , 
hodisa, hodisa, bizni ba'zi narsalarni kecha qanday muomala qilganimizdan 
boshqacha qabul qilishga majbur qiladi. 
Afsuski, manipulyatsiya qilishning juda ko'p usullari mavjud. Nega afsuski? 
Ko'pincha bu usullar ezgu maqsadlar uchun ishlatilmaydi. Aynan esa:
-
kichik yoki katta odamlar jamiyati orasida nafratni qo'zg'atish (maktabdagi 
sinfdan va universitetdagi guruhdan, etnik guruh va mamlakatgacha); 
-
vahima, shubha tug'dirmoq; 
-
ishonchni, ijtimoiy qoidalarni va insoniy normalarni yo'q qilish; 
-
tartibsizliklarni, zo'ravon xatti-harakatlarni, hatto urushni qo'zg'atish;
- qanday ish tutishni bilmadi;
- boshqalar nima qilayotgani tushunarsiz edi va maslahatlashish uchun 
imkon bo’lmadi
;
- vaqt oz edi, 
va o’ylash uchun imkoniyat bo’lmadi
.

---

64
- bir kishini yoki odamlar guruhini, jamiyatni, mamlakatni obro'sizlantirish.
Yodingizda bo'lsa, bu tushuncha soxtaga juda yaqin. Sababi shundaki, soxta 
ham, manipulyatsiya ham ishonchli ma'lumotni o'zgartiradi. Ammo agar biz 
aytganimizdek, soxta narsa ko'proq uydirma bo'lsa, unda manipulyatsiya bu 
o'yinning bir turi. So'zlar, faktlar, tushunchalar bilan o'ynash. Lekin asosiysi - 
hissiyotlar bilan! 
Manipulyatsiyaning asosiy maqsadi - bizdagi ijobiy yoki salbiy har qanday 
tuyg'ularni uyg'otish - unchalik muhim emas. Asosiysi, bu hissiyot yoqilishi 
kerak. O'yinda bo'lgani kabi - kimdir topshiriqni bajarayotganda: "Trener 
nima deydi?", "Men sharmanda bo'lmaymanmi?", "Men bir o'zim topshiriqni 
noto'g'ri bajarmaymanmi?" va hokazo. Ya'ni, ishtirokchilarning ba'zilari 
hissiyotlar prizmasi orqali "o'ylashgan". Ishonchimiz eshiklarini ochadigan 
narsa bu hissiyotlardir, chunki agar biz boshdan kechirayotgan bo'lsak, biz 
ba'zi faktlarga nisbatan kamroq tanqidiy munosabatda bo'lamiz va biz tezda 
ishonib, ishonishni boshlaymiz. 
Bunday misol: nimadir sodir bo'lganiga kimga tezroq ishonamiz - bu haqda 
xotirjamlik bilan gapirayotgan insongami yoki yig'lab gapirayotgangami? Kim 
ko'proq ishonch hosil qiladi - shunchaki lotereyada million yutganimni 
aytganmi yoki bu haqda baxtdan sakrab baqirganmi?
B
izning hissiyotlarimizni uyg’otish uchun, manipulyatsiyalarda turli usullar 
qo’llaniladi
:
-
agar bu yangilik yoki xabar bo’lsa, unda yorqin sarlavha
:
«Sensatsiya!», «Halokat!», «Siz 
hali bundaysini ko’rmagan
Siz!»;
-
xabarning, yangilikning o’zidagi ma’lumotga mos bo’lmagan yorqin, 
jalb qiladigan, tasvir yoki fotosurat;
-
nufuzli manba, masalan: «Britan olimlari qilgan ish tasavvurga 
sig’maydi
», «
NASA o’zga sayyoraliklar bilan video ko’rsatdi
»;
-
so’zlar birikmalari
: «bu retseptni hamma biladi», «ushbu narsa barchaga 
ma’lum
», «
aksariyat hollarda ushbu dori virusni butunlay o’ldiradi
».

---

65