~ 126 ~
dərsliyi diqqəti xüsusilə cəlb edirdi. A.Musaxanlının nəĢrə yaz-
dığı ön sözdə deyilirdi ki, bu gün məktəblərimizdə ədəbiyyat
tariximizi yarandığı ilk əsrlərdən baĢlayaraq öyrətməliyik. «Ədə-
biyyatdan iĢ kitabı» kimi tərtib edilmiĢ həmin nəĢrə «Qutadqu
bilik»dən bir parça, «Kitabi-Dədə Qorqud»dan isə xeyli hissə, o
cümlədən, «Dirsə xan oğlu Buğac boyu» daxil edilmiĢdir. Bura-
dakı ön sözdə A.Musaxanlı ən çox F.Köprülüyə və Ə.Abidə əsas-
lanaraq Azərbaycan türkcəsinin hələ V əsrdən müxtəlif ləhcələrə
ayrıldığını göstərir. O, «Kitabi-Dədə Qorqud»un yaranmasında
qədim oğuznamələrin mühüm qaynaq olduğunu göstərirdi.
1930-1931-ci illərdə yenə Ə.Abidin «Kitabi-Dədə Qor-
qud»la bağlı tədqiqat iĢləri davam edir. Lakin 1930-cu ildən sonra
bu tədqiqatlar mətbuat səhifələrindən çəkilməyə baĢlayır. «Kitabi-
Dədə Qorqud»la bağlı materiallar əsasən orta və ali məktəblərdə
tədris edilən dərslik, dərs vəsaiti və metodik göstəricilərdə özünü
qoruyub saxlayır. Bunun bir çox obyektiv və subyektiv səbəbləri
vardır. Obyektiv səbəblərdən biri ondan ibarət idi ki, ilk öncə
Ə.Abid bəzi məlumatlara görə 1931-ci ilin yazında iĢləmək üçün
Türkiyəyə getmiĢdi və yalnız Bakıya 1934-cü ilin sonlarında
qayıdıb gəlmiĢdi (7, 171).
1938-ci ildə isə öz soykökünü öyrənən, pantürkist və
panislamist kimi günahlandırılaraq Azərbaycan elminin bir sıra
xadimləri kimi həbs edilib, qətlə yetirilir. Yaradıcılıq yolu çox
qısa olan
Ə.Abidin araĢdırmaları, məqalələri, mülahizələri isə öz
elmi əhəmiyyəti, yeniliyi ilə hər zaman Azərbaycan folklorunun,
ədəbiyyatının tədqiqat obyekti olacaqdır.
Ədəbiyyat:
1.
Abid Ə. Türk el ədəbiyyatına elmi bir baxıĢ // Dan ulduzu,
1929, № 6-7, s. 46-50
2.
Abid Ə. ƏĢirət dövründəki Azərbaycan ədəbiyyatına aid
vəsiqələr // Azərbaycan
öyrənmə yolu, 1930, № 3, s. 48-52
3.
Abid Ə. Heca vəzninin tarixi // Maarif iĢçisi, Bakı, 1927, № 3,
4, 6, 7
4.
Abid Ə. Azərbaycan türklərinin ədəbiyyatı tarixi. S.Mümtaz
adına ədəbiyyat və incəsənət arxivi: f. 170, s.i. iĢ. 1-8
5.
Abid Ə. Xalq komissarlığına məktub. Azərbaycan Respub-
likasının Mərkəzi Dövlət Arxivi: f. 73, s.v. 42, s. 16
6.
Məmmədli H.M. Dədəm Qorqud gəzən yerdi bu yerlər. Bakı:
Elm, 1999, 330 s.
~ 127 ~
7.
Məmmədli H.M. Dünyanı düĢündürən «Dədə Qorqud». Bakı:
Ümid, 1999, 345 s.
ГАСАНОВА КЁНЮЛЬ
НАЦИОНАЛЬНО-ДУХОВНЫЕ ЦЕННОСТИ В ТВОР-
ЧЕСТВЕ АМИНА АБИДА
РЕЗЮМЕ
Ключевые слова: эпос, Деде Горгуд, Амин Абид, огузна-
ме, национальный ценности
В статье говорится об отражении национально-духов-
ных ценностей, а также месте и значении отдельных жанров
фольклора в творчестве и исследованиях Амина Абида. Ис-
следования этого ученого, заложившего основы горгудо-
ведения и обращавшего внимание на исторический ареал
возникновения, языковые особенности эпоса «Китаби-Деде
Горгуд» и сегодня не потеряли своего значения. В статье,
опираясь на его мысли, определено место и позиция этого
эпоса как памятника устного и письменного творчества в ис-
тории культуры и в памяти огузских тюрков.
HASANOV KONUL
NATIONAL AND SPIRITUAL VALUES IN THE
AMIN ABID’S CREATIVITY
SUMMARY
Key words: epic Dede Gorgud, Amin Abid, Oghuzname,
national values
The article refers to the reflection of national-spiritual val-
ues, as well as the location and significance of the individual gen-
res of folklore in the works and studies of Amin Abid. Studies of
the scientist who laid the foundations of Gorgud epical theory and
attention to the historical range of occurrence, language features
the epic Kitabi Dede Gorgud and have not lost their importance.
The article, based on his thoughts, the place and the position of
the epic as a monument of interpretation and creativity in the
Oguz Turks’s cultural history and memory.