tirilgan* emas. Aynan an a shu holatning o‘zi ham sharq tarix-
navisligining o'ziga xosligini belgilab beradi.
Biroq ayni vaqtda insoniyat taraqqiyoti jarayonlarini umumiy
yaxlit hodisa sifatida olganda Sharq va G ‘arb va uning tarixnavis-
ligini ham bir-biridan alohida ko‘rsatib boMmaydi. Bu holatda
ham h ar ikki yo‘nalishdagi tarixnavislik bir-birini to'ldirib keladi
va tarixni m ukam m al anglashni ta'm inlaydi.
Tarixdan m a’lum ki, sharq sivilizatsiyalari
boshqa m intaqa-
lardan ancha avvalroq (Q adim gi M isrning sharqona xususiyatla-
rini hisobga olsak) shakllangan. Iqtisodiy, ijtimoiy, m adaniy ta
raqqiyot jarayonlari ham avval sharqda shakllanib, o‘z davriga
xos ravishda m ukam m allashib,
boshqa hududlarga, eng avvalo
g‘arb — Yevropaga tarqalgan yoki taraqqiyotga ta’sir o'tkazgan.
0 ‘z-o ‘zidan tarixnavislik va tarixiy tafakkur ham aynan sharqda
shakllangan. Ayni vaqtda Sitseron tom onidan ilk bor «tarixning
otasi* deya nom berilgan G erodotning tarix fani oldidagi xizmat-
larini e’tiro f etgan holda aytish o‘rinliki, tarixga m unosabat va
tarixiy jarayonlarni yoritish, tavsiflash va tushuntirib berish ham
aynan
Sharqda shakllanganki, bu eng avvalo «Avesto* kitobida
yaqqol nam oyon bo‘ladi.
«Avesto» — ja h o n m ad aniyatining, ju m lad an, M arkaziy O si
yo xalqlari ta rix in in g qadim gi noyob yodgorligidir. Zardushtiy-
lik e ’tiqodiga am al qiluvchilarning m uqaddas kitobi sifatida
Yagona Tangriga top inish shu ta ’lim otdan boshlangan. Bu kitob
tarkibi, ifoda uslubi va tim so llar tizim i
bilan adabiy m anbalar-
ga yaqin turadi. «Avesto*da tilga olingan joy nom lari (Varaxsha,
V axsh)dan kelib chiqib, u n in g A m udaryo sohillarida yaratilgani
aniqlangan. Shu asosda u n in g vatani Xorazmdir, degan qarash
mavjud.
■«Eng m o‘tabar, qadim gi qo‘lyozmamiz «Avesto»ning yaratil-
ganiga 3000 yil bo'lyapti. Bu nodir kitob bundan XXX asr muqad-
dam ikki daryo oralig‘ida, m ana shu zam inda um rguzaronlik qil-
gan ajdodlarim izning biz avlodlariga qoldirgan m a’naviy,
tarixiy
merosidir. «Avesto* ayni zam onda bu qadim oMkada buyuk dav-
74
iat buyuk m a’naviyat, buyuk m adaniyat boMganidan guvohlik
Dostları ilə paylaş: