Microsoft Word 00 Korica-potkorica doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
105 4.4. PROCESET REDOKSE PROCESET E OKSIDIMIT DHE REDUKTIMIT Lirimi dhe pranimi i elektroneve; numrat oksidues Siç ishte diskutuar në lidhje me formimin e oksideve, disa metale mund të digjen. I tillë është rasti me djegien e magnezit në ajër (fig. 3.3), por mund të digjet (sado qoftë e pabesueshme) edhe hekuri! Po, hekuri, por jo ndonjë farë shinë apo shufër, por atë që e quajmë lesh të çeliktë i cili është i formuar prej fijeve të holla (fig. 4.20). Procesi i djegies së magnezit mund të paraqitet me barazimin Mg(s) ½ O 2 (g) MgO(s) Ndërsa ai i procesit të djegies së hekurit me barazimin 2Fe(s) + O 2 (g) 2FeO(s) Në të dy rastet formohen okside, ashtu që këto procese pa dyshim mund ti konsiderojmë si procese të oksidimit. Por, çka ndodhë në të vërtetë? Metali elektroneutral kalon në kationin e elektrizuar pozitivisht, por edhe oksigjeni nuk është më ai gaz që gjendet në ajër. Për të ndodhur kjo, atomet e magnezit (ose, të hekurit) duhet të humbin elektrone, ndërsa atomet e oksigjenit të pranojnë elektrone. Dy proceset (dorëzimi dhe pranimi i elektroneve) kryhen njëkohësisht sepse elektronet e lira nuk mundet të ketë në kushte të rëndomta. Megjithatë ne mund të paramendojmë se i tërë reaksioni është rezultat i zhvillimit të ndonjë forme të gjysmëreaksioneve – njëri gjatë të cilit vjen deri te lëshimi i elektroneve, për shembull Mg Mg 2+ 2e – Dhe tjetri në të cilin elektronet e lëshuara pranohen: O 2e – O 2– (tani për tani nuk është me rëndësi pse në realitet nuk ekzistojnë atome të ndara të oksigjenit; mes tjerash për këtë në barazimin e reaksionit më lartë shkruan ½ O 2 ). Nëse veprojmë kështu, mund të konsiderojmë se atomet e magnezit janë dhënës ose dhurues (donorë) të elektroneve, ndërsa atomet e oksigjenit janë pranues (akseptorë) të elektroneve. Ngjashëm kështu, mund të konsiderojmë se atomet e hekurit janë dhurues, ndërsa atomet e oksigjenit janë pranues të elektroneve: 2Fe 2Fe 2+ + 4e – dhe O 2 + 4e – 2O 2– Fig. 4.20. Djegia e leshit të çeliktë në ajër 106 Me siguri ke vërejtur se barazimet e gjysmëreaksioneve janë shkruar ashtu që në ato koeficientët stekiometrik për elektronet e këmbyera (të liruara ose të pranuara) janë të barabartë. Kështu është sepse sa elektrone do të lirohen, aq do të duhet të pranohen. Në bazë të shqyrtimit të tillë të procesit të këmbimit (lëshimit dhe pranimit) të elektroneve, mund të sillet një nocion i ri i rëndësishëm – nocioni për numrin oksidues * . Në momentin e parë, mund të konsiderojmë se bëhet fjalë për numrin i cili tregon sa elektrone ka liruar një atom (i cili, me këtë është shndërruar në njësi pozitive të elektrizuar), përkatësisht sa elektrone ka pranuar atomi i akseptorit. Për donorin e elektroneve numri oksidues është pozitiv (ajo që theksohet me vendosjen e shenjës + para numrit që tregon numrin e elektroneve të liruara nga ana e njësisë së definuar të dhuruesit-donorit), ndërsa për akseptorin numri oksidues është negativ (vendoset shenja – para numrit përkatës) † . Në realitet, numrat oksidues janë veti formale vlera e të cilëve mund të gjendet në bazë të disa rregullave relativisht të thjeshta të cilat duhet të mbahen në mend. Këto rregulla janë dhënë më poshtë. Numrat oksidues shkruhen mbi simbolin e elementit të dhënë në formulën e molekulës, të jonit ose të njësisë së definuar. Kështu, në rastin e barazimit të reaksionit të djegies së magnezit, do të shkruajmë 002–2 Mg ½ O 2 MgO Ku shigjeta nën barazim tregon kahjen e bartjes së elektroneve. Për reaksionin e djeges së hekurit, përshkrimi përkatës (por pa shigjetën e poshtme) do të jenë: 00 2–2 2Fe O 2 2FeO Në të dy rastet, shifra 0 tregon njësinë neutrale. Emri numër oksidues, mund të sillet në lidhje me faktin se, në vështrimin e proceseve, vjen deri te oksidimi i metalit. Siç do të shohim pak më poshtë, nocioni për oksidim mund të jenë i zgjeruar dhe të mos nënkuptohet vetëm për lidhjen me oksigjen. * Marrë rreptësisht, ky nocion nënkuptohet për atom, jon ose njësinë e definuar të formulës, por mjaftë shpesh flitet për numër oksidues edhe të substancave. † Mbaj llogari se kjo radhitje e parashenjave dhe e kundërta me atë kur shënohen ngarkesa e grimcës së elektrizuar. 107 Këshillë: mbaji në mend mirë rregullat e mësipërme. Oksidimi dhe reduktimi Për oksidimin ke mësuar. E din se ky emër përdoret për tu shënuar procesi kimik në të cilin ndonjë element lidhet me oksigjenin. Kështu, kur hidrogjeni lidhet me oksigjenin, themi se hidrogjeni është oksiduar, duke formuar oksidin e hidrogjenit – ujë. Kur në ajër digjen karboni dhe sulfuri, ato po ashtu oksidohen dhe formojnë okside. Edhe lidhja e metaleve me oksigjenin (për shembull, djegia e shiritit të magnezit ose djegia e telave të hollë të skuqur prej hekuri të zhytura në oksigjen) shoqërohet me këmbimin e elektroneve padyshim është oksidim. Mirëpo, deri te këmbimi i elektroneve vjen edhe gjatë lidhjes së hekurit me klor (fig. 4.21): 2Fe(s) 3Cl 2 (g) 2FeCl 3 (s) * Ngarkesa elektrike relative është raporti midis ngarkesës elektrike që e ka një grimcë e elektrizuar dhe ngarkesës elementare elektrike (tthjesht ngarkesën që e bartë një elektron). Në pajtueshmëri me rregullën e mësipërme, numri oksidues i natriumit në jonet Na + do të jenë 1, i magnezit në kationet Mg 2+ do të jetë 2, i sulfurit në jonet sulfure (S 2– ) do të jenë -2 dhe ngjashëm. Kushto vëmendjen në dallimin gjatë shkruarjes së ngarkesave relative dhe të numrave oksidues! Në rastin e parë shenjat + dhe – vijojnë pas shifrës, ndërsaa gjatë shënimit të numrave oksidues shenjat + dhe – shkruhen para shifrës përkatëse. Përpos asaj, kur shënohet ngarkesa relative, shifra 1 nuk shënohet, përderisa gjatë shkrimit të numrave oksidues, doemos duhet të shkruhet +1 ose –1. † Përjashtim bëjnë peroksidet ku numri oksidues i atomeve të oksigjenit është -1 dhe disa komponime tjera që takohen më rrallë. RREGULAT PËR PËRCAKTIMIN E VLERAVE TË NUMRAVE OKSIDUES 1. Numrat oksidues të joneve njëatomike janë numerikisht të barabarta me ngarkesën elektrike relative* që e kanë jonet. 2. Numrat oksidues të atomeve në substancat e thjeshta (substancat që gjenden në gjendje elementare) janë të barabarta me zero. 3. Numrat oksidues të atomeve të metaleve alkaline (litiumit, natriumit, kaliumit, rubidiumit, ceziumit) janë gjithnjë të barabarta me 1, ndërsa ato të atomeve të metaleve alkalino tokësore (beriliumit, magneziumit, kalciumit, stronciumit, bariumit) janë gjithnjë të barabarta me +2. 4. Vlera e numrit oksidues për atomet e fluorit janë gjithnjë të barabartë me –1. 5. Numri oksidues i atomit të oksigjenit në pjesën më të madhe të komponimeve të tij është† –2. 6. Numri oksidues i atomeve të hidrogjenit në pjesën më të madhe të komponimeve të tij është ‡+1. 7. Shuma e numrave oksidues të gjitha atomeve në një molekulë ose njësi të definuar neutrale është e barabartë me zero, ndërsa në një jon është numerikisht e barabartë me ngarkesën relative të jonit. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|