Microsoft Word 017 esas sayi doc
Yüklə 1,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
Filologiya məsələləri, №4, 2017
167 nəzərindən rəngarəng münasibətlər daxil edilmişdir. Semantik sahədə modallıq iki qarşı-qarşıya qoyulan məna tiplərinə bölünür: 1) gerçəkliyin modallığı; 2) qeyri-gerçəkliyin modallığı. Öz növbəsində qeyri-reallığın modallığı bir sıra semantik növlərə ayrılır. Bunlar, əsasən, aşağıdakılardır: a) zərurilik və məcburilik modallığı (debitiv modallıq); b) mümünlülük və qeyri-mümkünlük modallığı (potensial modallıq); c) vadaredici modallıq; ç) arzu və niyyət modallığı; e) güman, ehtimal (fərziyyə) modallığı. Məhz türk dillərində modallığın leksik yolla ifadəsi imkanlarını modallığın həmin növləri üzrə təsnif etməyi məqsədəuyğun saymışıq.
Ədəbiyyat 1. Зейналов Ф. Категория модальности и способы ее выражения в тюркских языках \\“СТ”, 1970, № 2, с. 95-101. 2. Агаева С. И. Классики французкой лингвистики о модальности// Dilçilik məsələləri. 2(3), Bakı, 2005, s. 16- 20 3. Татарская грамматика. 11. Морфология. Казань, Татарское книжное издательство, 1993, с. 298-304 4. Hacıyev Kamal. Azərbaycan dilində xüsusi nitq hissələri. “Çaşıoğlu”, Bakı, 1999, s. 131. 5. Пуркадзе И. Взаимодействие лексических и грамматических средств выражения модальности в пределах изъявительного наклонения. Автореф. дис. …канд. филол. наук. М., 1966, 18 с. 6. Нурмаханова А.Н. Типы предложений но модальности и интонация в тюркских языках. Автореф. дис. …докт. фил. наук. Ташкент, 1966, 48 с. 7. Петров Н.Е. О содержании и объеме языковой модальности. Новосибирск, “Наука”, 1982, 161 с. 8. Медетова Г. А. Модальность предположения и средства ее вывражения в тюркских языках. Автореф. дис. … канд. фил. наук., Алма-Ата, 1982, 19 с. 9. Щербак А.М. Очерки по сравнительной морфологии тюркских языков (Наречие, служебные части речи, изобразительные слова). Л., Изд-ство “Наука”, Лениградское отделение, 1987, с. 43- 110 10. Бондаренко В. Н. Виды модальных значений и их выражение в языке. Автореф. дис. …кан. филол. наук. М., 1977, 20 с.
Filologiya məsələləri, №4, 2017
168 Gulbeniz Ismailzade Modality and its types in functional – semantic sphere (Modal meanings: main and invariant meanings )
Summary This article is devoted to research of structural – semantic aspect of modality in Turkish languages. Lexical expression means and semantic analysis of modality, being interpreted here as functional – semantic category have been explained hereby in details. Research shows that, facilities establishing various modal meanings, by participating in both absolute and relative functions, determine the components of initial and invariant meanings in suitable situations in the context. Result of comparative research shows that, both common and different features are observed in expression of modal meanings with modal words. Different features are occurred in connection with use of modal words mostly within content of complex type sentences.
Гюльбениз Исмайылзаде Модальность и ее типы в функционально - семантических сферах (Модальные значения: основная и инвариантная значения)
Резюме
Статья посвящена применению модальности в тюркских языках с точки – зрения структурно – семантического аспекта. В основном, здесь нашли широкого изложения семантический анализ и лексические средства выражения модальности, которая толкуется в основном как функционально – семантическая категория. Исследование показывает, что средства, создающие различное модальное значение устанавливает в контексте, в том числе, в благоприятных ситуациях первичные и инва- риатные значения, выступая при этом, не только с абсолютными, а также с относительными функциями. Результаты сравнительного исследования показывают, что при выражении модальных значений модальными словами наблюдаются не только общие, а также различные черты. Раз- личные черты возникают с их употреблением в структуре модальных слов, а больше всего, в составе предложений различного типа.
Rəyçi: Təranə Xəlilova filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Filologiya məsələləri, №4, 2017
169 TƏRANƏ XƏLİLOVA filologiya elmləri üzrə fəlsəfə doktoru Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin dosenti (UNEC) t.xelilova0@gmail.com
AXISQA TÜRKLƏRİNIN ANTROPONİMLƏRİ Açar sözlər: Axısqa türkləri, onomastika, ad, antroponimlər Key words: Akhysgin turks, onomastic, anthroponymic, names. Ключевые слова: Ахисгинские турки, ономастика, имя, антропонимы
xalqın onomastikasında elə şəxs adlarına, soyadlara, nəsil adları və ləqəblərə rast gəlirik ki, bunlar özünəməxsus cəhətləri, eləcə də bu xalqın əmələgəlmə tarixi ilə bağlı formalaşmışdır. Quruluşuna görə şəxs adlarını iki qrupa bölmək olar: 1) Sadə şəxs adları: İlim, Bəhri, Mövlud, Məhlüd, Vətən, Fəzli, Usman, Xasan və s. 2) Mürəkkəb quruluşlu şəxs adları: Belə şəxs adları iki sözün birləşməsindən əmələ gəlir. Məsələn: Lətifşah, Abubekir, Balabek, Vəlican, Şəhmərdan, Gülsara, Bağdaqül və s. Semantik cəhətdən qadın adlarını bir neçə cür qruplaşdırmaq olar: 1. Planet adlarından ibarət olanlar: Bədriya, Şimşək, Qünəş və s. 2. Metal əşyaların adlarından ibarət olanlar: Altun, Kufə, Furuza və s. 3. Bitki adlarından ibarət olanlar: Lələ /Lalə/, Reyhan və s. 4. Spesifik qadın adları: Taci, Zərənənə, Qülhar, Bilorxala, Mehri, Şuşa, Nunuş və s. Kişi adlarını da semantik cəhətdən aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq mümkündür: 1. Əşya adlarından ibarət olanlar: Bayraq, Dəmür, Taştan və s. 2. Planet adlarından ibarət olanlar: Şimşək/ Bu ad həm kişi, həm də qadınlara verilmişdir; Şimşək Dursunov /kişi/, Şimşək Faxlulova /qadın/, Bədir, Bədirşah və s. 3. Quş adı ilə bağlı kişi adları: Laçin /Türkoğli/, Laçın /Sağrızeli/ və s. 4. Spesifik kişi adları: Köşəli, Bəhri, Meyyar, Vətən, Qınali, İlim, Toraman, Şəhri, Qoçali, Çəlik, Başad və s. Bu xalqın antroponimik leksikasının bir hissəsi türk, digər hissəsi isə ərəb-fars mənşəlidir. Türk mənşəli şəxs adları çoxluq təşkil edir: Dursun, Taştan, Dəmür, İşıx, Orman, Balabəy, Türən və s. Yüklə 1,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|