Microsoft Word 111 md makroiqt proses Pul ve mezenne siyaseti 2015 \352\356\357\350. doc
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
81 nəzərdə tutulmuş məsələlərin həllində yarandı. Nəticədə differensasiya еdilmiş valyuta əmsalı yalnız müəssisələrin xərclərini örtdü və valyuta ərazisində yüksək
səviyyədə fəaliyyət göstərən maşın və avadanlıqların ixrac edilməsində iqtisadi stimullaşdırmanı yaratdı. Bu əmsal xarici qiymətlərin müəssisə, birlik və təşkilatların təsərrüfat fəaliyyətinə təsirini təmin etmədi. Тоpdansatış qiymətləri faktiki istehsalın fərdi xərclərinə əsaslandığı halda, əmsalın xərc prinsipi əsasında qurulması müxtəlif valyuta kurslarına gətirib çıxarmalı idi. Hətta əmsalların yüksək
differensasiyası müəssisələr üçün əlavə xərclərin uzadılmasl və yа ixracata görə əsaslandırılmamış gəlirin yaranmasının qarşısını almamışdır. Bu cür vəziyyəti aradan qaldırmaq məqsədi ilə bəzi qrup mallar üçün və bəzi meəssisələr üçün ünvan əmsalları tətbiq edildi. Differensasiya edilmiş valyuta əmsallarının müxtəlifliyinə baxmayaraq onlar xarici ticarət dövriyyəsində bir qrup malalr arasında yayıldı. Müəssisənin ixrac-idxal fəaliiyətinə hesablaşma sistemində differensasiya edilmiş valyuta əmsalının tətbiqi istənilən səviyyədə səmərəli və çox əhatəli olmamsına baxmayaraq, о müqavilə qiymətlərinin valyuta kursuna görə xarici valyutadan manata çevrilməsi ilə müəyyən edilməsinə keçid oldu. Bu cür keçidi daxili və xarici qiymətlərin müəyyən yaxınlığı olduqda yaratmaq olur. Daxili qiymətlərin dünya qiymətlərinə yaxınlaşması məsələsi təcrübi оlaraq daxili topdansatış qiymətlərinin beynəlxalq ticarətdə tətbiqi deməkdir. Аmmа beynəlxalq topdansatış qiymətlərin dövri dəyişikliyi bu məsələni çətinləşdirir. Daxili qiymətlərin dəyişilməsi kortəbii xarakter daşımır, onlar əmək məhsuldarlığının müəyyən səviyyəsi ilə, xalq təsərrüfatının sahə strukturu ilə bilavasitə əlaqədardır. Daxili qiymətlərin dünya qiymətlərinə yaxınlaşmasının səmərəli investisiya qiyməti ilə, təsərrüfat mexanizmi fəaliyyəti ilə, ictimai zəruri ə məyin aşağı salınması bazası əsasında həyata keçirmək olar. Azərbaycan ixrac və idxal mallarının müvafiq qiymətlərinin аrasında tez-tez tərəddüdlərin olması müqavilə qiymətlərini xarici valyutadan manata çevrilməsini 82 uzun müddət sabit normativlərin və differensasiya edilmiş valyuta əmsalının olmasını qeyri-mümkün edir. Ümumiyyətlə differensasiya edilmiş valyuta əmsalının fəaliyyəti daxili qiymətlərlə dünya qiymətləri arasında inzibati yolla tanzimləyici tədbir hesab edilə bilər.Bu cür tədbirlərə aid edilə bilər: topdansatış qiymətlərin islahatı (5 il ərzində və daha çox): sabit valyuta kurslarının və əmsallarının müəyyən edilməsi. Ş übhəsiz bu tədbirlər daxili qiymətlərin xarici qiymətlərə yaxınlılığını təmin edilə bilməz. Bunun üçün iqtisadi metodlardan istifadə etmək lazımdır. Dövlət və kooperativ müəssisə birlik və təşkilatlara sərbəst xarici bazara çıxmaq hüququ verilmişdir. Dövlət və kooperativ müəssisələrinin sərbəst xarici bazarda fəaliyyətinin genişləndirilməsi xarici dövlətlərin müəssisə və firmalarını azərbaycan bazarına gətirib çıxarır. Beləliklə Azərbaycanın müəssisə və təşkilatları həm daxili və həm də xarici bazarda özünə sərfəli partnyorları seçirlər. Bu da ə sasən müqavilə xarakteri daşıyan daxili qiymətlərin səviyyəsinə təsir edir. Tələb və təklifin qiymətlərin və valyuta kurslarının dəyişməsi ilə balanslaşdırılması, daxili qiymətlərin dünya qiymətlərinə -yaxınlaşması aləti kimi çıxış edir. Mnatın fəaliyyətində olan valyuta kursları ilə müxtəlif valyuta kursunun xüsusi bir sistemi vardır. Azərbaycand avlyuta kurslarının fəaliyyəti bütün növ valyuta əməliyyatlarına tətbiq edilir: banklarla ixracatçılar və idxalatçılar arasında xarici ticarət əməliyyatları üzrə һеsablaşmalarda, qeyri-ticarət dövriyyəyə görə ödənişlərdə; dövlətlərarası hesablaşmalarda; milli valyuta beynəxalq investisiya bankının apardığı kredit əməliyyatlarında; idxal məhsulun adaxili qiymət qoyulduqda və milli valyuta ilə ixrac qiymətlərinin müəyyən edilməsində; xarici iqtisadi fəaliyyətin səmərəliliyini hesabladıqda və s. Valyuta kursları sisteminin əsasını özünü
manatda əks etdirən rəsmi valyuta kursu təşkil edir. Bundan başqa aşağıdakı valyuta kursları da təyin edilir: Müxtəlif dövlətlərin müəssisə, təşkilat və əhalisi arasında qeyri-ticarət əməliyyatları üçün ə lavələr və güzəştlərlə rəsmi valyuta kursu, kapitalist ölkələri müəssisə və təşkilatları, о cümlədən əhali ilə ticarət və qeyri-ticarət dövriyyəsinin əməliyyatları 83 üçün Beynəlxalq Bankın rəsmi valyuta kursu: manatın ticarət dövriyyəsi ə məliyyatları üçün çevrilmiş manatın rəsmi kursu: manatın qeyri-ticarət ə məliyyatları üçün çevrilmiş manatın rəsmi kursu. Avropa dövlətlərinin və o cümlədən ümümi valyutadan çevrilmiş manatdan istifadə etdikləri üçün həmin dövlətlərin çevrilmiş manata kursları müəyyən
edilir.
Bu zaman 2 istiqamət yaranır: ticarət dövriyyəsinə görə çevrilmiş manata valyuta kursu; qeyri- ticarət dövriyyəsinə görə çevrilmiş manata valyuta kursu. ticarət dövriyyəsinə görə çevrilmiş manata valyuta kursu daxili topdansatış qiymətlərin və tariflərin müqavilə qiymətlərini tutuşdurmaqla müəyyən edilir. Dövlətlərarası qeyri-ticarət dövriyyəsinə görə çevrilmiş manata valyuta kursu Avropa ölkələrində qarşılıqlı ticarət zamanı tətbiq edilən daxili pərakəndə qiymətlər və müqavilə qiymətlərinə tutuşdurmaqla alınır. Bu kursu rəsmi edən qeyri-ticarət ödənişlərinin çevrilmiş manata hesabı və bu manatların milli valyutada hesablanmış əmsalı hesab olunur. Yeni valyuta kursundan istifadə etməklə differensasiya edilmiş valyuta ə msalları sistemi vasitəsi ilə və ixracat əlavələri ilə topdansatış qiymətlər vasitəsi ilə hesablaşmalar ləğv edilir. Manatın yeni valyuta kursu sisteminin tətbiqi faktiki olaraq differensasiyа edilmiış valyuta əmsalları sistemini əvəz edir. Başqa sözlə desək bu valyuta kursu bankın təyin etdiyi rəsmi valyuta kursuna düzəliş
ə msalı hesab edilir. Şübhəsiz düzəliş əmsalının
tətbiqi ilə əlaqədar bütün çətinlikləri ARADAN QALDIRMIR . Yeni valyuta kursu əlavə maliyyə tədbirlərindən istifadə etməyi aradan qaldırmır. Bu maliyyə tədbirləri bəzi qrup malların daxili qiymətləri dünya qiymətlərinə uygun olması ilə əlaqədar dotasiya və artıq vəsait alınması hesab edilir. Buna görə də dövlət sifarişinə müvafiq ixrac məhsuluna verilibsə və bu itkilərə səbəb olarsa, onda sifariş verən təşkilatın bedcəsindən sifarişi yerinə yetirən müəssisəyə dotasiya ayrılır. Başqa sözlə, əgəe müəssisə istehsal prosesində ixrac malın həcmini özü təyin edirsə və hansı valyuta zonasına göndərilməsini bilmirsə, оnda bu məhsulun istehsalı ilə əlaqədar bütün xərcləri kompensasiya е dilməlidir. Bu cür qayda idxal məhsullarının alınmasına da aid edilir.Qalan bütün Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|