87
balansmda gərginlik, kəskin valyuta qıtlığı spekulyativ maliyyə əməliyyatlarının
geniş vüsət alması və s. hallarda üzləşdikdə bu mexanizmi tətbiq edilir.
NƏT CƏ VƏ TƏKL FLƏR
qtisadi alətlərlə tənzimləmə metodlarına keçid iqtisadi sistemdə dərin
dəyişkliklərin edilməsini tələb edir. Pul-kredit siyasəti iqtisadi sistemin tərkib
hissəsi olduğundan onun tədqiq edilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Pul-kredit
siyasətinin dolayı alətlərinin tətbiqinin səmərəliliyini artırmaq məqsədilə bir sıra
tədbirlər görülmüşdür.
Beynəlxalq mühasibat standartlarına keçidin sürətlənməsi, bank nəzarətinin
gücləndirilməsi, müasir real vaxt rejimində işləyən elektron ödəmə sisteminin
yaradılması və qanunvericiliyinin təkmilləşdirilməsi sahəsində radikal addımlar
atılmışdır.
Bütövlükdə, Azərbaycanda pul-kredit siyasətinin işlənməsi prosesində
aşağıdakı meyarlara önəm verilməlidir:
1.
Geniş makroiqtisadi təhlil həyata keçirilməli və yalnız bundan sonra
pul kütləsinin hədəf parametrlərini müəyyən etməklə pul tənzimləmə alətlərinin
uyğun arsenalı seçilməlidir;
2.
Ödəmə sistemi təkmilləşdirilməlidir. Belə ki, neft dollarlarının axını
ilə bağlı açıq bazar əməliyyatlarının tərbiqinin zərurəti müasir klirinq-hesablaşma
sisteminin yaradılmasını şərtləndirir. Bunsuz, bütövlükdə qiymətli kağızların alqı-
satqısı üzərində qurulmuş açıq bazar əməliyyatlarını həyata keçirməklə izafı
likvidliyin çevik tənzimlənməsi çətinləşə bilər.
3.
Uğurlu pul-kredit siyasətinin aparılmasının əsas şərtlərindən biri
onun daşıyıcı və ötürücüsünün bank sistemi olduğunu nəzərə alaraq Mərkəzi Bank
88
islahatların dərinləşdirilməsi istiqamətində mühüm işlər görməlidir. Mərkəzi Bank
bankların rəqabət imkanlarını genişləndirmək, üzərinə düşən öhdəliklərin vaxtında
və keyfıyyətlə yerinə yetirilməsini təmin etmək məqsədilə bankların kapitallarının
iriləşdirilməsi, təmərküzləşdirilməsi və bu əsasda onların iqtisadiyyatı maliyyə-
ləşdirmək imkanlarını da genişləndirməlidir.
4.
Mərkəzi Bankın mühasibat uçotu sistemi tam avtomatlaşdırılmalıdır.
bu da öz növbəsində ödənişlərin şürətinin artırılmasına imkan verəcək. Şübhəsiz
ки
, банк системи вя bank infrastrukturu, xüsusilə də ödəniş sistemi inkişaf etdikcə
Mərkəzi Bankın pul-kredit siyasətinin dha mürəkkəb alətlərini tətbiq etmək
imkanı yaranacaqdır.
5.
Etibarlı bank sisteminin formalaşması yüksək və peşəkar idrərəçilik
sisteminin təşkilini tələb etdiyindən banklarda beynəlxalq standartlara cavab verən
korporativ idarəetmə prinsiplərinin tətbiqinə xüsusi diqqət yetirilməlidir.
6.
Regionlar üzrə sərbəst pul vəsaitlərinin bank sisteminə cəlb olunması
iqtisadiyyatın pulla təminatının yaxşılaşdırılmasına mühüm nail olunduğundan
bank sisteminin regional əhatəsi genişləndirilməlidir. Bu məqsədlə regional filial
şə
bəkələrinin genişləndirilməsi davam etdirilməli, müxtəlif xarici texniki yardımın
reallaşdırılması üçün hökumət orqanları ilə birlikdə tədbirlər intensivləşdiril-
məlidir.
7.
Hazırda başlıca məsələ yenidənmaliyyələşmə alətlərinin spektrinin
genişləndirilməsindən ibarətdir.
8.
Hazırda Mərkəzi Bankın mərkəzləşdirilmiş kredit resurslarının
kommersiya banklarına ayrılması рrosesində tətbiq etdiyi girov mexanizmi, yəni
daşınmaz əmlakın istifadə olunması çox primitivdir. Girov təminatı ilk növbədə
onun yüksək likvidlik meyari əsasında formalaşdırılmalıdır. Dünya təcrübəsi
göstərir ki, yüksək likvidli girov yüksək etibarlılıq keyfiyyəti ilə xarakterizə olunan
dövlət qiymətli kağızlarıdır.
Bütün ölkələrdə olduğu kimi, respublikamızda da valyuta siyasəti
iqtisadiyyatın inkişafında mühüm rol oynayır. Valyuta siyasəti ümumdünya
89
təsərrüfat əlaqələri sitemində iqtisadiyyatın daxili və xarici dinamik müvazinətini
təmin etmək, beynəlxalq ödəmələri müəyyən bir sistem daxilində yerinə yetirmək
və xarici ticarət balansını tənzimləmək məqsədi ilə ölkənin cari və strateji
məqsədlərinə uyğun olaraq hökümətin həyata keçirdiyi tədbirlərin məcmusudur.
Valyuta siyasəti iqtisadi siyasətin mühüm tərkib hissəsidir və onun çoxtərəfli
məqsədlərinin yerinə yetirilməsinə, yəni güclü iqtisadi inkişafın təmin edilməsinə
,işsizlik və inflyasiyanın artımının dayandırılmasına tədiyyə balansı müvazinətinin
dəstəklənməsinə yönəldilir. Valyuta siyasəti dövlətlər arasındakı qarşılıqlı əlaqəni
ə
ks etdirir.
Hazırda Respublikamızda sosial-iqtisadi vəziyyət sabitlik və dinamik
inkişaf mərhələsindədir.Bu sabitlik və dinamik inkişafı daha da səmərəli şəkildə
stimullaşdirmaq üçün aşağıdakı təklifləri veririk:
• dollarlaşma ilə ilə mübarizə məqsədilə məzənnə proqnozunu verərək,
iqtisadi ədədləri dəyişikliklərə hazırlamaq;
• milli valyutanın gücünün artırılmasına, onun pulun daxili sistemlə
ə
laqədar oynadığı funksiyalarda inhisarçılığına,yığımda SDV manat
nisbətinin manatın xeyrinə dəyişdirilməsinə səy etmək;
• rezident və qeyri-rezidentlər ölkəmizə daxil olarkən, onların xarici
valyuta vasitələrini sərhəddə milli valyutaya çevirmək;
• strateji valyuta ehtiyatlarının bir hissəsini Azərbaycan iqtisadiyyatına
yönəltmək
• devalvasiya tətbiq olunanda tədiyyə balansı komponentlər üzrə
araşdırılmalı və istehsalçılarımıza lazım olan faizdə məzənnə
dəyişikliyi tətbiq olunmalıdır
• strateji valyuta ehtiyatlarını müxtəlif ehtiyat valyutalarda saxlayaraq
valyuta riskini azaltmaq.
• Getdikcə valyuta rejimini yumşaltmaq və s.
Dostları ilə paylaş: |