10
Və nəticədə mənfəətin cəmi K
T
şəklində göstərilir.
Ancaq, bu düstur, müəssisənin istehsal etdiyi və satdığı müxtəlif malları buna
uyğun olan fəaliyyətlərin bir-birlərində heç bir asılılığı olmadığı şərtlərdə etibarlıdır.
Başqa sözlə ifadə etsək, müxtəlif fəaliyyətlərin bir-birləriylə qarşılıqlı olaraq
ə
laqələnmədiyi hallarda mənfəət, xərc və investisiya məbləğlərinin sadə bir məbləği,
bizə müəssisənin bütünlüklə gəlirliliyini müəyyənəşdirməyə kömək edir. Halbuki
müşahidələrdə bu vəziyyət, müəssisənin müxtəlif fəaliyyətlərinin bir-birlərinə təsir
etdiyini sübut edir. Ümumiyyətlə böyük müəssisələr, kiçik müəssisələrlə nisbətən daha
ucuz investisiyalar etmə şansına malikdir. Çünki onların əvvəlcədən sahib olduqları
investisiyalar və təşkilatlar fəaliyyətlərinə dəstək olacaq, yeni işləri daha az xərclə etmə
imkanı yaradacaqdır. Bu səbəblə, yuxarıda eyni satış miqdarını reallaşdıran bir
Holdinqin xərcləri və investisiya məbləği daha az olacaqdır.
Ə
gər S
H
=S
T
Onda M
S
≤
M
T
və Y
H
≤
Y ifadələri doğrudur.
Burandan da mənfəətin böyük şirkətlərin və ya Holdinqin şirkətlərinin lehinə
çevrildiyini göstərmək olar.
K
M
≥
K
T
Düsturumuzu ,kapitalı bir-biri ilə əlaqəsi olmayan şirkətlərinç,kapitalının cəmi kimi
gödtərilmiş M
T
ilə böyük şirkətin ya da holdinqin kapital məbləği olan Y
H
bərabər
olduğunu fərz etsək
Y
H
=Y
T
M
H
≤ M
T
S
H
≥
S
T
nəticəsini alırıq.
Bu vəziyyət bizə, investisiyaların bərabər olduğu şəraitdə, geniş
yayılmış məhsul növlərinə sahib olan böyük bir müəssisənin, xərclər və satışlar
11
baxımından daha üstün olaraq işləyəcəyini göstərir. Geniş yayılmış məhsul növlərinə
sahib olan böyük müəssisələrin üstünlüyü sinergetika anlayışı adı altında açıqlanır.
12
1.2 Sinergetikanın tipləri və xüsusiyyətləri
Böyük şirkətlər və xüsusilə holdinqlər lehinə olan Sinergetikanın müxtəlif növləri
mövcuddur.Ansoff'un da şərhlərindən faydalanaraq sinergetikanı dörd tip qrupa ayırmaq
olar. bunlar;
Marketinq: bu sinergetika tipi, müxtəlif məhsulların satış və paylanmasında
müştərək rəhbərlik vasitələrindən, satış anbarlarından və paylama kanallarından
faydalanma şəraitində meydana çıxır. Beləcə, marketinq xidmətinin əmrində olan
vasitələrdən və satış işçilərindən bir çox məhsul üçün faydalanmaq mümkün olur.
Reklâm və digər satış artırma fəaliyyətləri də eyni zamanda bir çox məhsullar üçün birgə
həyata keçirilir. Bu vəziyyətdə, həm marketinq xidmətinin səmərəliliyini artırmaqda və
həm də xərclər və investisiyalar cəhətdən istismara əhəmiyyətli qənaətlər etməyi təmin
etdir.
Müəssisə; geniş yayılmış ümumi xərclərdən, müştərək işlərdə işlədilən heyətdən,
satın alma və təhsil güclərinin bir çox məhsulları üçün birləşdirilməsi nəticəsində
meydana gələn üstünlüklərdən ortaya çıxan sinergetikanın bir növüdür.
nvestisiya: müəssisənin təşkilati və idarəetmə problemlərində sahib olduğu köhnə
təcrübələrinin sonradan fəaliyyətlərinə qatılacaq yeni işlərə asanca uyğunlaşmasını
təmin edən təsirdir. Beləcə müəssisə, ona yad olmayan bir rəhbərlik və təşkilat
probleminə,yeni yaradılan başqa bir müəssisədən daha tez uyğunlaşacaq. Əgər, yeni
başlayan fəaliyyət, müəssisənin köhnə fəaliyyətlərinə çox yaxındırsa mövcud personal
və idarəçilərdən, yeni fəaliyyətin planlaşdırılması işlərində də faydalanacağı üçün
sinergetikanın təsiri daha da böyüyəcək. Çünki eyni tipdən olan rəhbərlik problemlərinin
həlli daha qısa zamanda və şüurlu olaraq reallaşdırırlacaq. Ancaq, mühasibat, maliyyə
rəhbərliyi, personal rəhbərliyi, sənaye və xalqla əlaqələr kimi bir sənaye qolundan
digərinə çox az fərqliliklər göstərən xüsuslarda rəhbərlik sinergetikası marketinq,
13
istehsal rəhbərliyi və satın alma mövzularına nəzərən daima yüksək dərəcəsini
qoruyacaq.
Müəssisənin mövcud fəaliyyətlərinə, yeni bir fəaliyyətin əlavəsi, bir-birini izləyən
iki mərhələdən ibarətdir. Birincisi; işə başlama hazırlıqları; kincisi isə işə başladıqdan
sonrakı mərhələdir. şə başlamaqa, yeni bir fəaliyyətin görülməyən xərcləri daxildir.
Bunlar, üsulları qurmaqdan, fəaliyyət xidmətləri yaratmaqdan, ixtisaslı bir kadr heyətini
işə almaqdan, müştərilər tərəfindən mənimsənilməkdən və bu cür bir fəaliyyətin
təcrübəsizliyinə bağlı səhvlərin xərclərini qarşılamaqdan ibarətdir. Bu xərclər,
başlanğıcda bir dəfə üçün çəkilməyinə baxmayaraq, bunların bir çoxu, investisiya
xərclərinə deyil, müəssisə xərclərinə daxildir. Mühasibatda hansı hesaba dacil
olacaqlarinı təxmin etmək çətin olduğundan görünməyən xərc maddələrini dı daxil
edilir. Müəssisənin bu cür xərclərinin artması daha işin başlanğıcında rəqabət gücünü
azaldıcı əhəmiyyətli bir faktor olur.
Müəssisənin əlində saxladığı mənbələr yeni başlayacağı fəaliyyətin tələbləri
arasındakı vəhdət dərəcəsiylə görünməyən maddələr şəklində qeyd etdiyimiz başlanğıc
xərcləri arasında tərs bir nisbət mövcuddur. Digər bir deyimlə, vəhdət dərəcəsi
yüksəldikcə xərclər da əhəmiyyətli ölçüdə azalmış olacaq. Ancaq, yeni fəaliyyətin
tələbləri mövcud mənbələr və imkanlardan tamamilə fərqlidirsə başlanğıc xərcləri böyük
ölçüdə yüksələcək. Beləcə yeni bir fəaliyyətə başlamağın xərci də artmış olacaq.
Qısaca yekunlaşdıracaq olsaq, yeni bir fəaliyyətə başlamağın müsbət ya da mənfi
sinergetikası vardır. Xüsusilə məhsul fərqləndirmələrinə gedən müəssisələrdə ehtiyac
duyulan iqtisadi seqmentlərində, bazarlara qısa zamanda hakim olma cəhətdən, bu tip
sinergetikanın əhəmiyyəti daha böyük olacaq. Tələbin, yeni fəaliyyətin köhnə
fəaliyyətlərə yaxınlığı, müəssisə üçün müsbət bir sinergetika ünsürüdür. Bu yaxınlığın
dərəcəsi azaldığı təqdirdə, yeni fəaliyyəti köhnə fəaliyyətlərə uyğunlaşdırma
bahalaşacağı üçün mənfi bir sinergetika ünsürü təşkil edir. Müsbət sinergetikaya sahib
Dostları ilə paylaş: |