Microsoft Word A. Shalala Dissertasiya docx

10 

 

Və nəticədə mənfəətin cəmi K

T

 şəklində göstərilir. 

Ancaq,  bu  düstur,  müəssisənin  istehsal  etdiyi  və  satdığı  müxtəlif  malları  buna 

uyğun  olan  fəaliyyətlərin  bir-birlərində  heç  bir  asılılığı  olmadığı  şərtlərdə  etibarlıdır. 

Başqa  sözlə  ifadə  etsək,  müxtəlif  fəaliyyətlərin  bir-birləriylə  qarşılıqlı  olaraq 

ə

laqələnmədiyi  hallarda  mənfəət,  xərc  və  investisiya  məbləğlərinin  sadə  bir  məbləği, 

bizə  müəssisənin  bütünlüklə  gəlirliliyini  müəyyənəşdirməyə  kömək  edir.  Halbuki 

müşahidələrdə  bu  vəziyyət,  müəssisənin  müxtəlif  fəaliyyətlərinin  bir-birlərinə  təsir 

etdiyini sübut edir. Ümumiyyətlə böyük müəssisələr, kiçik müəssisələrlə nisbətən daha 

ucuz  investisiyalar  etmə  şansına  malikdir.  Çünki  onların  əvvəlcədən  sahib  olduqları 

investisiyalar və təşkilatlar fəaliyyətlərinə dəstək olacaq, yeni işləri daha az xərclə etmə 

imkanı  yaradacaqdır.  Bu  səbəblə,  yuxarıda  eyni  satış  miqdarını  reallaşdıran  bir 

Holdinqin xərcləri və investisiya məbləği daha az olacaqdır. 

Ə

gər  S

H

=S

T

 Onda M

S

≤

M

T

 və Y

H

≤

Y ifadələri doğrudur. 

Burandan  da  mənfəətin  böyük  şirkətlərin  və  ya  Holdinqin  şirkətlərinin  lehinə 

çevrildiyini göstərmək olar. 

 

K

M

≥

K

T 

Düsturumuzu ,kapitalı bir-biri ilə əlaqəsi olmayan şirkətlərinç,kapitalının cəmi kimi 

gödtərilmiş  M

T

  ilə  böyük  şirkətin  ya  da  holdinqin  kapital  məbləği  olan  Y

H

  bərabər 

olduğunu fərz etsək 

Y

H

=Y

T

 

M

H

 ≤ M

T

 

S

H

≥

 S

T

 

nəticəsini  alırıq.

 

Bu  vəziyyət  bizə,  investisiyaların  bərabər  olduğu  şəraitdə,  geniş 

yayılmış  məhsul  növlərinə  sahib  olan  böyük  bir  müəssisənin,  xərclər  və  satışlar 

---

11 

 

baxımından  daha  üstün  olaraq  işləyəcəyini  göstərir.  Geniş  yayılmış  məhsul  növlərinə 

sahib olan böyük müəssisələrin üstünlüyü sinergetika anlayışı adı altında açıqlanır. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

12 

 

1.2 Sinergetikanın tipləri və xüsusiyyətləri 

Böyük şirkətlər və xüsusilə holdinqlər lehinə olan Sinergetikanın müxtəlif növləri 

mövcuddur.Ansoff'un da şərhlərindən faydalanaraq sinergetikanı dörd tip qrupa ayırmaq 

olar. bunlar; 

Marketinq:  bu  sinergetika  tipi,  müxtəlif  məhsulların  satış  və  paylanmasında 

müştərək  rəhbərlik  vasitələrindən,  satış  anbarlarından  və  paylama  kanallarından 

faydalanma  şəraitində  meydana  çıxır.  Beləcə,  marketinq  xidmətinin  əmrində  olan 

vasitələrdən  və  satış  işçilərindən  bir  çox  məhsul  üçün  faydalanmaq  mümkün  olur. 

Reklâm və digər satış artırma fəaliyyətləri də eyni zamanda bir çox məhsullar üçün birgə 

həyata keçirilir. Bu vəziyyətdə, həm marketinq xidmətinin səmərəliliyini artırmaqda və 

həm də xərclər və investisiyalar cəhətdən istismara əhəmiyyətli qənaətlər etməyi təmin 

etdir. 

Müəssisə;  geniş  yayılmış  ümumi  xərclərdən,  müştərək  işlərdə  işlədilən  heyətdən, 

satın  alma  və  təhsil  güclərinin  bir  çox  məhsulları  üçün  birləşdirilməsi  nəticəsində 

meydana gələn üstünlüklərdən ortaya çıxan sinergetikanın bir növüdür. 

nvestisiya: müəssisənin təşkilati və idarəetmə problemlərində sahib olduğu köhnə 

təcrübələrinin  sonradan  fəaliyyətlərinə  qatılacaq  yeni  işlərə  asanca  uyğunlaşmasını  

təmin  edən  təsirdir.  Beləcə  müəssisə,  ona  yad  olmayan  bir  rəhbərlik  və  təşkilat 

probleminə,yeni  yaradılan  başqa  bir  müəssisədən  daha  tez  uyğunlaşacaq.  Əgər,  yeni 

başlayan  fəaliyyət,  müəssisənin  köhnə  fəaliyyətlərinə  çox  yaxındırsa  mövcud  personal 

və  idarəçilərdən,  yeni  fəaliyyətin  planlaşdırılması  işlərində  də  faydalanacağı  üçün 

sinergetikanın təsiri daha da böyüyəcək. Çünki eyni tipdən olan rəhbərlik problemlərinin 

həlli  daha  qısa  zamanda  və  şüurlu  olaraq  reallaşdırırlacaq.  Ancaq,  mühasibat,  maliyyə 

rəhbərliyi,  personal  rəhbərliyi,  sənaye  və  xalqla  əlaqələr  kimi  bir  sənaye  qolundan 

digərinə  çox  az  fərqliliklər  göstərən  xüsuslarda  rəhbərlik  sinergetikası  marketinq, 

---

13 

 

istehsal  rəhbərliyi  və  satın  alma  mövzularına  nəzərən  daima  yüksək  dərəcəsini 

qoruyacaq. 

Müəssisənin mövcud fəaliyyətlərinə, yeni bir fəaliyyətin əlavəsi, bir-birini izləyən 

iki mərhələdən ibarətdir. Birincisi; işə başlama hazırlıqları;  kincisi isə işə başladıqdan 

sonrakı  mərhələdir.  şə  başlamaqa,  yeni  bir  fəaliyyətin  görülməyən  xərcləri  daxildir. 

Bunlar, üsulları qurmaqdan, fəaliyyət xidmətləri yaratmaqdan, ixtisaslı bir kadr heyətini 

işə  almaqdan,  müştərilər  tərəfindən  mənimsənilməkdən  və  bu  cür  bir  fəaliyyətin 

təcrübəsizliyinə  bağlı  səhvlərin  xərclərini  qarşılamaqdan  ibarətdir.  Bu  xərclər, 

başlanğıcda  bir  dəfə  üçün  çəkilməyinə  baxmayaraq,  bunların  bir  çoxu,  investisiya 

xərclərinə  deyil,  müəssisə  xərclərinə  daxildir.  Mühasibatda  hansı  hesaba  dacil 

olacaqlarinı  təxmin  etmək  çətin  olduğundan  görünməyən  xərc  maddələrini  dı  daxil 

edilir.  Müəssisənin  bu  cür  xərclərinin  artması  daha  işin  başlanğıcında  rəqabət  gücünü 

azaldıcı əhəmiyyətli bir faktor olur. 

Müəssisənin  əlində  saxladığı  mənbələr    yeni  başlayacağı  fəaliyyətin  tələbləri 

arasındakı vəhdət dərəcəsiylə görünməyən  maddələr şəklində qeyd etdiyimiz başlanğıc 

xərcləri  arasında  tərs  bir  nisbət  mövcuddur.  Digər  bir  deyimlə,  vəhdət  dərəcəsi 

yüksəldikcə  xərclər  da  əhəmiyyətli  ölçüdə  azalmış  olacaq.  Ancaq,  yeni  fəaliyyətin 

tələbləri mövcud mənbələr və imkanlardan tamamilə fərqlidirsə başlanğıc xərcləri böyük 

ölçüdə yüksələcək. Beləcə yeni bir fəaliyyətə başlamağın xərci də artmış olacaq. 

Qısaca yekunlaşdıracaq olsaq, yeni bir fəaliyyətə başlamağın müsbət  ya da  mənfi 

sinergetikası  vardır.  Xüsusilə  məhsul  fərqləndirmələrinə  gedən  müəssisələrdə  ehtiyac 

duyulan  iqtisadi  seqmentlərində,  bazarlara  qısa  zamanda  hakim  olma  cəhətdən,  bu  tip 

sinergetikanın  əhəmiyyəti  daha  böyük  olacaq.  Tələbin,  yeni  fəaliyyətin  köhnə 

fəaliyyətlərə  yaxınlığı,  müəssisə  üçün  müsbət  bir  sinergetika  ünsürüdür.  Bu  yaxınlığın 

dərəcəsi  azaldığı  təqdirdə,  yeni  fəaliyyəti  köhnə  fəaliyyətlərə  uyğunlaşdırma 

bahalaşacağı üçün  mənfi  bir  sinergetika ünsürü  təşkil  edir. Müsbət  sinergetikaya  sahib 

---