Microsoft Word antibohran-vidadi
Yüklə 1,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
114 Maraqlıdır ki, qeyd olunduğu kimi həmin indikatorlar maliyyə bazarının bütün iştirakçılarının vəziyyətini və xarici ş okların mövcudluğunu əks etdirir. İndikatorların davranışının zaman dinamikasının təhlili onların müxtəlif zaman intervallarında böhranın baş vermə ehtimalı haqqında işarə verməsini müəyyən etməyə imkan verdi. İlk iki indikator qısamüddətli, qalan ikisi isə uzunmüddətlidir. Bu, ölkə qısamüddətli satılma qabiliyyətinlə problemlər yaşadığı və ya bazarlarda böhranlar dalğası yarandığı halda, yüksək sürətli reaksiyaya qarşı tələbləri müəyyən edir. Beləliklə, müəyyən olunmuşdur ki, maliyyə böhranlarının müəyyənləşdirilmiş indikatorları və maliyyə bazarının müxtəlif seqmentləri üçün tətbiq edilən erkən qarşısını alma modelləri birinci fəsildə müəyyən olunan, maliyyə bazarlarının qloballaşması şə raitində böhranların baş verməsi və yayılması səbəblərini və mexanizmlərini təsdiqləyirlər. Son on il ərzində valyuta və maliyyə böhranlarının qarşısının alınması üçün istifadə olunan üsulların sayı artmışdır. Onlardan ə sas hesab etdiyimiz bəzilərini müzakirə edək. Məlumdur ki, risklər haqqında məlumat yaxud proqnoz artıq qarşısını almadır. Onları təşkilatlar yaxud ayrı-ayrı alimlər təqdim edir. BVF, ÜDB, BMT, BHB kimi beynəlxalq təşkilatların, universitetlərin və özəl tədqiqat institutlarının nəşrləri böyük diqqətlə izlənilir. Tanınmış alimlərin əsərləri böhranların qarşısının alınması üçün görülən tədbirlərə mühüm təsir göstərə bilərlər. D.Stiqlitsin qloballaşmaya və dünya miqyasında neoliberal eksper- imentin yekun nəticələrinin qiymətləndirilməsinə həsr olunmuş ki- tabında 100 inkişaf edən ölkələrin iqtisadi siyasətinin formalaşması zamanı şablon tövsiyələrin istifadəsi nəticəsində yaranan beynəl- xalq təşkilatların problemləri və səhvləri göstərilir. Beynəlxalq ictimaiyyət və ölkələrin hökumətləri böhran hadisələrini azaltmaq və sabit iqtisadi inkişafı təmin etmək üçün həmin tövsiyələri nə- zərə almalıdırlar. A.Kobyakov və M.Xazin ABŞ iqtisadiyyatının 100 Стиглиц Дж. Глобализация: тревожные тенденции. 115 inkişaf tendensiyalarını təhlil edərək Amerika dollarının ehtiyat valyutası kimi keyfiyyətlərinin kəskin pisləşməsini və dünya val- yuta sisteminin strukturunun dəyişməsini proqnozlaşdırırlar 101 . Proqnozların və əvvəlcədən deyilənlərin həyata keçməsi çətin ida- rə edilən ehtimal prosesidir. Proqnozun əsas məqsədi – böhranın qarşısının alınması üsullarının hazırlanması, təhlükənin dəf edil- məsinə hazırlığın gücləndirilməsi, qabaqlayıcı tədbirlərin görülmə- si. Xəbərdarlıqlara vaxtında və adekvat reaksiya verildikdə proq- nozda göstərilən müddətlər təxirə salına, nəticələrinin təsiri isə yüngülləşdirilə bilər. Məlumatlandırma KİV, nəşrlər və konfranslarda edilən çıxışlar vasitəsilə ya məxfi surətdə həyata keçirilməklə risklərin təsirinə məruz qalan və ya böhranların qarşısının alınması üzrə tədbirlər görən məqsədli qruplar üçün yaxud ictimai surətdə həyata keçirilməklə dünya ictimaiyyəti, hökumətlər, iqtisadi subyektlər və digər maraqlı şəxslər üçün nəzərdə tutulmuş olur. Böhranların qarşısının alınması üçün mühüm element döv- lətlərin və iqtisadi subyektlərin iqtisadiyyatının və maliyyəsinin vəziyyəti haqqında standartlaşdırılmış məlumatın vaxtında təqdim edilməsi və yayılması, yalnız statistik məlumatların deyil, həm- çinin qəbul edilən qərarların şəffaflığının təminatıdır. Geniş mənada, məlumat funksiyasına əlavə kimi, böhranların qarşısının alınması mexanizmi maliyyə bazarında böhranların yaranma ehti- malının və onların sosial-iqtisadi nəticələrinin azaldılması tədbir- lərini təklif etməlidir. Toplanmış təcrübənin təhlilini aparsaq dünya təcrübəsində istifadə olunan maliyyə bazarı böhranlarının qarşısının alınması üzrə aşağıdakı əsas tədbirləri ayıra bilərik: • şəffaflığın təminatı, maliyyə göstəriciləri və beynəlxalq təşkilatların, hökumət və korporasiyaların siyasəti haqqında məlu- matlandırma; 101 Кобяков А.Б., Хазин М.Л. Закат империи доллара и конец «pax americana». – М.: Вече, 2003. – s. 386. 116 • praktik fəaliyyətdə beynəlxalq səviyyədə tanınmış stan- dartların və məcəllələrin tətbiqi; • əsas maliyyə göstəriciləri və maliyyə institutları təcrübə- sinin müəyyən olunmuş normalara uyğunluğu üzərində nəzarətdən istifadə; • böhranlı vəziyyətlərin proqnozlaşdırılması üçün böhranla- rın erkən qarşısının alınması modellərindən istifadə, risklərin hər- tərəfli təhlili və qiymətləndirilməsi. Nəzarət böhran sarsıntılarının və normalardan kənarlaşmala- rın qarşısının alınması məqsədilə iqtisadiyyatın bütün sahələrinin tənzimlənməsinin mühüm tərkib hissəsidir. Nəzarət aşağıdakı nizamlayıcı orqanlar tərəfindən həyata keçirilir: Mərkəzi Bank, Bank nəzarət orqanları, Maliyyə nazirliyi, Qiymətli kağızlar üzrə komissiya, Beynəlxalq təşkilatlar, Reytinq agentliklikləri və digər təşkilatlar. Xüsusilə, nizamlayıcı orqanlar qanunvericilikdən kənarlaşma və ya onun pozulması hallarını aş- kar etdikdə inandırmadan və xəbərdar etmədən tutmuş sanksiyala- rın, cərimələrin tətbiqi və alınmış borcların dəyərinin artmasına sə- bəb olan reytinqlərin aşağı düşməsinə kimi dəyişən düzəldici təd- birlər görürlər. Ə nənəvi olaraq maliyyə bazarının tənzimlənməsi hissələrlə və bir neçə nizamlayıcı arasında bölüşdürülərək aparılır. Maliyyə bazarlarının qloballaşması nəticəsində yaranan şəraitə cavab olaraq bir çox ölkələr maliyyə bazarının bütün sektorlarına inteqrasiya olunmuş (birləşmiş) nəzarətin yaradılmasına yönəlmiş meqatən- zimləyıcı institutundan istifadə edirlər. Həmin institut açıq və li- berallaşmış bazarlarda maliyyə institutlarının universallaşması ma- raqlarına cavab verir, bazar risklərini daha operativ surətdə idarə etmək qabiliyyətinə malikdir və özündə qanunvericilik üsulların- dan tutmuş əməliyyat üsullarına kimi birləşdirir. Maliyyə bazarının dinamik inkişafı, yeni vasitələrin və institutların yaranması sabitliyə qarşı aşkar və gizli təhlükələrin yaranmasına səbəb olurlar. Böhranların qarşısının alınması Yüklə 1,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|