Microsoft Word arif son variant doc
Yüklə 3,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qrafik 1. P Q w w w
112 0 Q 1 Q 2 Q 3 P 1 P 2 P 3 D D 2 D 1 D 3
P Q w w w Q a b c w s w s n+t w s n
Qrafikdə ƏƏ s xətti gömrük tarifi tətbiq edilənədək bazarda mala olan təklifin dinamikasını göstərir; ƏƏ s n xətti T tarifi tətbiq edildikdə bazarda təklifin vəziyyətini göstərir ki, bu zaman xarici satıcı bazarı itirməkdən qorxaraq T tarifinin miqdarından çox, yəni P 1 P 2 qədər aşağı saldılar; ƏƏ s n+t
xətti tarif tətbiq edildikdən sonra mal təklifini əks etdirir. Q 1 , Q
2 , Q
3 parametri alınan malların müvafiq miqdarını, DD 1 xətti isə qiymətdən asılı olaraq idxal malına olan tələbi göstərir. Qrafikdən göründüyü kimi, qiymətlər aşağı düşdükcə istehlakçı məsrəflərinin həcmi satışın ümumi həcminin Q 1 – dən Q 2 – yə qədər birgə artması P 3 D 1 Q 1 O dördbucaqlısı əvəzinə P 2 D 2 Q 2 O dördbucaqlısının sahəsi ilə müəyyən ediləcək, istehlakçı faydası isə “a” dördbucaqlısı və “b” və “c” üçbucaqlısı miqdarında olacaqdır. Nəzərə almaq lazımdır ki, ixracatçıların qiyməti aşağı salması üçün əsas şərt idxal edən və gömrük rüsumunu artıran ölkədə istehlakın böyük həcmdə olmasıdır. Gömrük rüsumunun real himayəçilik səviyyəsi. Hər hansı bir mala qoyulan gömrük tarifi yalnız həmin malı istehsal edən firmaları himayə etmir. O, həmçinin, həmin firmada işləyən fəhlə və qulluqçuların gəlirlərini himayə edir.
Inkişaf etmiş sənaye ölkələrində gömrük tarifləri elə qurulur ki, vergiyə cəlb olunma səviyyəsi malın emalı dərəcəsi artdıqca çoxalır. Məsələn, emal olunmamış xam pambıq emalında gömrük rüsumu qoyulmadığı halda pmabıq parça ipliyi üçün bu tarif 7-9%, hazır məhsul üçün isə 20% səviyyəsində ola bilir. Miqdar
Qiymят 113 Bununla da hər hansı bir ölkənin pambıq – parça məmulatı istehlakçısı rüsumsuz xarici pambıq satın alaraq real müdafiə səviyyəsinə malik olur ki, bu da gömrük rüsumunun nominal miqdarından xeyli çoxdur. Təcrübədə bu miqdar rüsumsuz və ya rüsumla idxal olunan xammalın xüsusi çəkisi nə qədər yüksəkdirsə, bir o qədər çox olur. Gömrük müdafiəsinin real səviyyəsi aşağıdakı formula ilə müəyyən edilir:
Burada : t – son məhsul idxalına qoyulan gömrük rüsumunun nominal səviyyəsi; a
1 – gömrük rüsumu olmadığı halda son məhsulun qiymətində idxal olunan xammal dəyərinin payı; t
1 – idxal olunan xammala qoyulan nominal tarif. Formuladan aydın olur ki, müdafiə səviyyəsi yalnız xammal və hazır məhsula qoyulan rüsumun fərqi artdığı halda yüksəlmir. O, həmçinin malın emal səviyyəsi azaldıqca da artır. Şübhəsiz, inkişaf etmiş sənaye ölkələrinin belə siyasəti xammal ixrac edən inkişaf etməkdə olan ölkələrin ziyanınadır. 70 – ci illərdə aparılmış hesablamalar Avropa İqtisadi Birliyi (indiki Avropa Birliyi), ABŞ və Yaponiyada emal olunan malların gömrük müdafiəsinin həqiqi səviyyəsini üzə çıxartdı. Günümüzdə nominal və real tarif nisbətləri arasındakı fərqlər ciddi nəticələr doğurur. Inkişaf etmiş sənaye ölkələrində ən aşağı nominal tariflər xammala, ən yüksək tariflər isə sənaye məhsullarına tətbiq edilir. Belə vəziyyətdə sənaye məhsullarına tətbiq edilən real tariflər isə daha yüksəkdir ki, bu da inkişaf etməkdə olan ölkələrin sənaye ölkələrinə hazır mal ixrac etməsi yolunda maneçilikdir. Qeyd etmək lazımdır ki, nəzəriyyəçilər arasında “sərbəst ticarət” tərəfdarları üstünlük təşkil etsə də, bəzən siyasətçilər arasında “himayəçilik” tərəfdarları çoxluq təşkil edir. Bu zaman onlar himayəçilik siyasətini müdafiə etmək üçün, adətən aşağıdakı arqumentləri irəli sürürlər: Ölkə müdafiəsinin təmin edilməsi zərurəti. İqtisadi mahiyyətdən çox, hərbi – siyasi xarakter daşıyan bu arqument, ölkənin müdafiəsini təmin etmək üçün lazım olan strateci material və malları buraxan sahələrin gömrük rüsumu ilə himayə olunması məqsədini güdür. Bu ideyanın tərəfdarları göstərirlər ki, qeyri – sabit dünyada hərbi – siyasi məqsədlər (özünü müdafiə) İqtisadi məqsədlərdən (dünya ehtiyatlarının səmərəli yerləşdirilməsi) yüksək olmalıdır. Təcrübədə bu siyasətin həyata keçirilməsi və ehtiyatların strateci sahələrin xeyrinə bölüşdürülməsi milli təhlükəsizliyin təminatını yüksəldir, lakin istehsalın səmərəliliyini azaldır. Daxili məşğulluğun artırılması. Ölkə daxilində iş yerlərinin sayını, xüsusən istehsalın durğunluq dövründə qoruyub saxlamaq məqsədilə də siyasətçilər bəzən bu və ya digər mal növlərinə rüsum qoyulmasını tələb edirlər. Bu tələb makroİqtisadi göstəricilərin təhlili nəticəsində meydana çıxır. Belə ki,
Yüklə 3,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|