Microsoft Word Az?rbaycan Milli m?tbuat?

~ 61 ~
Сящяр, ахшам чıхıб щяр йан доланıр, 
Чямяндя эязиниб, шещя буланıр, 
Кянардан баханıн аьзı суланıр, 
Гярибядир цнасларı Новрузун. 
Ярмянизадядядир бурада бир пяри, 
Щуринин, мяляйин эуйадıр бири. 
Истядим, салдıрам сянин тяк йери, 
Мян дя олам ишэцзарı Новрузун 
Эюрдцм, бурда артıг галан дейилям, 
Нащаг дуруб она - буна яйилям. 
Йахшı олар, бяри башдан якилям, 
Мян олмайам эцнащкарı Новрузун. 
Фикрим будур, солтанлıьа мян эялям, 
Бир заман йетирям дилдара ялим. 
Новрузун тяркини билмярря гıлıм, 
Истямийям щяр ня варı Новрузун. 
Щал ящлиня лазıм дурур ящли-Щал, 
Олсун эяряк ня щабеля, бу минвал. 
Инди эялиб бура долуб ящли-Щал, 
Щяддян ашıб дилазарı Новрузун. 
Бекзадов - судйа эюрмяйя мяни, 
Эялибдир, истяйир бир дя ол сяни. 
Буна эюря эюндярирям Щясяни, 
Эяля бир дя мцлкядарı Новрузун. 
Мян Гарадаьийям, вятяним Шишя, 
Бу йердя ня сянят, ня дя ки, пешя. 
Йаманcа эялибян дцшмцшям ишя, 
Гярибийям мян бекарı Новрузун. 

---

~ 62 ~
Щясяняли аьа тез-тез Щал кяндиня эялиб анасıнıн щалıндан хя-
бярдар олурду. Беля эялишлярин бириндя шаир досту Молла Сяди Cинлийя 
йазмıшдı: 
Ей Сяди, йеня няди, ня хябяр, 
Динc дейилсян, дяхи сян дя бу гядяр? 
Şuşaдан беш эцндц эялмишям Щала, 
Юзцмц салмıшам гейля, щям гала… 
Молла Сяди шаир иди. Сядийи-сани, икинcи Сяди тяхяллцсц иля шер 
йазıрдı. Яслян Şuşa гязасıнıн Cинли (индики Аьдам бюлэясинин) кян-
диндян  иди.  Сцннимязщяб  олдуьундан  Зянэязур  гязасıнıн  Мирляр 
кяндиндя йашайıрдı. Щясяняли аьайла достлуг едирди. 
Щясяняли аьа щям дя мцлкядар иди. Зянэязур гязасıнıн Сарıлı 
кяндиндя хейли торпаг сащяси вардı. Бу торпагларı якинчиляря иcаряйя 
верир,  газанcı  иля  доланıрдı.  Варлı  олдуьу  гядяр  cомярд  вя  ялачıг 
иди.  Цстцня  диляйя  эялянляри,  гапıсıна  йалаваcлıьа  цз  тутанларı  бош 
гайтармаздı. 
Щясяняли аьа 1880-cи илдя мцяллимликля мяшьул иди. Ушаглара 
дярс  дейир,  онларı  Загафгазийа  (Гори)  мцяллимляр  семинарийасıна 
щазıрлашдıрıр. 
Щясяняли  аьа 1888-cи  илдя  ямиси  Мящяммядщцсейн  аьанıн 
гıзı Балаханıм ханıмла аиля гурур. Бир мцддятдян сонра Балаханıм 
ханıмıн психолоъи хястялийи цзя чıхıр. 
Щясяняли аьа 1891-cи илдя йенидян Şuşaйа гайıдıб мцяллимлик 
фяалиййяти иля йанашı йарадıcıлıьıнı да давам етдирир. 
Щясяняли  аьа  педагог  иди.  Юмрц  бойу  ушаглара  дярс  дейиб, 
маарифляндирмишди.  О,  методист  мцяллим  иди.  Дярс  демякля  йанашı 
дярслик дя йазмıшдı. 
Щясяняли аьа шаир иди. Азярбайcан вя фарс дилляриндя инcя тябли 
шерлярин  мцяллифидир.  Şuşaда  фяалиййят  эюстярян  «Мяcлиси-фяряму-
шан» ядяби йıьıнcаьıн цзви иди. Шящярдяки диэяр, «Мяcлиси-цнс» адлı 
дярнякля дя йахıндан ялагя сахлайıрдı. 
Щясяняли  аьа  тярcцмячи  иди.  Нечя-нечя  эярякли  ясярляри  дили-
мизя чевирмишди. 

---

~ 63 ~
Щясяняли  аьа  ядябиййатшцнас  иди.  Азярбайcан  йазарларı  щаг-
гıнда  дяйярли  гайнаг  сайıлан  «Тязкирейи-Гарадаьи»  адлı  ясярин 
гялямчисидир. 
Щясяняли аьа тарихчи иди. Гарабаь тарихиня даир «Гарабаь вила-
йятинин гядим вя cядид кейфиййят вя ювзаларı, Пянащ хан, Ибращим 
хан  вя  Мещдигулу  хан  яййами-щюкумятляринин  яксяр  вягайе  вя 
щекайятляри» вя «Гарабаь шящяри» адлı ясярляр орталıьа эятирмишди. 
Щясяняли аьа хяттат иди. Бир нечя хятти хошсıьаллıгла йаза билир-
ди.  Нечя-нечя  ясярляря  катиблик  етмишди. 1880-cи  илдя  Мир  Мещди 
Хязанинин  «Тарихи-Гарабаь»  ясярини  шикястя-нястялиг  хятти  иля 
кючцрмцшдц. 
Щясяняли  аьа  актйор  иди.  Şuşaда  йени  айаг  ачан  театр  тама-
шаларıнда ойунчу вя суфлйор кими чалıшмıшдı. 
Щясяняли аьа 1922-cи илдя тягацдя чıхмıшдı. 
Щясяняли аьа 1929-cу илдя Şuşa шящяриндя вяфат едиб. 
Щясяняли  аьа  jурналист  иди.  Дюврцнцн  сечилян  няшрляриндя 
мягалялярля чıхıш едирди. Sankt-Peterburq, Krım, və əlbəttə ki, Azər-
baycan ziyalıları ilə  həmişə  əlaqə saxlamışdır.  İsmayıl bəy Qasp-
rinski, Ünsizadə qardaşları, Cəlil Məmmədquluzadə, Firidun bəy 
Köçərli ilə daim məktublaşmada idi. 
Firidun bəy Köçərlinin Həsənəli ağaya yazdığı  məktubların 
birində onun roman janrında əsər yaratması kimi təklifi var: "Xahişim 
var ki, öz dirilik və zindəganlığımıza dair roman kimi bir əhvalat 
tərtib və təsnif edin... əvvəlinci şəxs təzə və yeni yetişən cavanlardan 
birisinin  əsvat və hüsn-əxlaqi və  nəsif işləri təqrirə  gətirilsin... bu 
barədə Siz də öz fikrinizi və təqdirinizi yazıb göndərəsiniz". 
Həsənəli ağa Qaradağski mütəmadi olaraq dövrü mətbuatda 
çıxış edir, mövqeyini bildirirdi. 
 
 

---

~ 64 ~
Nəcəf bəy Vəzirov
Nəcəfqulu bəy (Nəcəf bəy Vəzirov) 
1854-cü ildə Şuşa şəhərində doğulmuşdu. Ya-
zıçının uşaqlığı fərəhsiz keçmişdir. Atası Fətə-
li bəy xəstə olduğundan ailənin çətinliyi anası 
Mina xanımın üstünə düşmüşdür. Nəcəf özü 
də təbiətən sakit və qaradinməz, bədəncə zəif 
və xəstə olmuşdur. Anasının arzusu bu idi ki, 
yeganə oğlunu sağlam görsün və onu məktəbə 
göndərsin. Lakin Nəcəfin səhhəti buna imkan 
vermir, ananın arzusu hər il ürəyində qalırdı. 
Özünün yazdığına görə, Nəcəf bəy yalnız on 
iki yaşında olanda məktəbə gedə bilmiş, tez bir zamanda oxuyub-
yazmağı öyrənmişdir. 1868-ci ildə ikiillik məktəbi bitirib, Bakıya 
yollanıb. Bakıda real məktəbdə oxuyub. 1874-ci ildə bu məktəbi bi-
tirib, Sankt-Peterburqa getdi. Universitetə daxil oldu, amma şəhərin 
sərt iqlimi səhhətinə  zərər verdiyindən oxuya bilmədi. Moskvaya 
dönüb, Petrovski Kənd Təsərrüfatı Akademiyasına daxil oldu. 
1878-ci ildə akademiyanı bitirib, aqronom-meşəçi ixtisası 
alıb, vətənə döndü. Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasının Dilican qə-
səbəsində meşəbəyi işlədi. 1894-cü ildə  işdən çıxıb, Bakıya gəldi. 
Ədəbi işlə, yaradıcılıqla məşqul olmağa başladı. Eyni zamanda da 
hüquq fakültəsinin qiyabi şöbəsinə daxil oldu. Vəkil kimi məhkəmə 
orqanlarında iştirak etdi. 
N.Vəzirov 1903-cü ildə Bakı Dumasına katib seçilir. Az keç-
mədən Dumanın marifçilik şöbəsinə müdir yardımçısı təyin olunur. 
1913-cü ildə Bakı  şəhərində  Nəcəf bəy Vəzirovun  ədəbi 
yaradıcılığının 40 illiyi keçirilir. 
Nəcəf bəy böyük yazıçı olub. Azərbaycanda realist faciə janrı-
nın əsasını qoyub. Milli teatrımızın ilk aktyorudur. «Dərviş» təxəl-
lüsü ilə mətbuatda çıxış etmişdir. Onun qələmindən neçə-neçə gözəl 
ədəbi örnəklər boy göstərmişdir. 
Nəcəf bəy 1926-cı ildə vəfat edib. Bakıda dəfn olunub. 

---