36
məbləğ və ümumi müddət daxilində aparılır. Kredit xətti haqqında müqavilədə nəzərdə
tutlan məbləğ kreditin maksimum məbləği hesab edilir və borc alan həmin məbləğdən
razılaşdırılmış müddət ərzində istifadə edə bilər.
Verilmə limiti üzrə açılan kredit xətt üzrə alınmış kreditlər ödəyicinin ödəmə
tapşırıqları əsasında ödənilir.
Kredit xətti açmaq üçün müştəri lazım olan sənədləri banka təqdim etdikdən sonra
limit məbləği üzrə razılıq edilərsə o zaman tərəflər arasında kredit müqaviləsi imzalanır.
Bankın kredit şöbəsi müqaviləyə əsasən mühasibatlığa müştəriyə kredit xətti açılması
haqqında sərəncam verir və ona müvafiq ssuda hesabı açır. Müqavilənin qüvvədə olduğu
müddətdə borc alan yalnız sifariş verməklə istənilən vaxt heç bir sənəd təqdim etmədən
bankdan ssuda (trans) ala bilər. Borc limiti üzrə kredit xətti açılmaqla kreditləşmə zamanı
gündəlik ssuda borcu limitləşdirilir. Borc alan kredit müqaviləsi qüvvədə olduğu
müddətdə aldığı kreditin maksimum məbləği limitləşdirilir. Borc alan öz borcunu
ödədikdən sonra müəyyən olunan borc limiti daxilində yenidən kredit almaq hüququ əldə
edir.
Qısa müddətli kreditləşmənin bir növüdə overdraft qaydasında kreditləşmədir. Bu
zaman bank müştərinin cari hesablarında vəsait olmadıqda bu hesabdan ödənişləri kredit
hesabına aparır. Bu əməliyyatlar bank hesabı üzrə bağlanılan müqavilə əsasında aparılır.
Bank belə kreditləri bankın etimadını qazanmış, möhkəm maliyyə vəziyyətli müəssisələrə
verir. Cari hesabların sabit fəaliyyət göstərməsi, həmin bankda cari hesabın fəaliyyət
müddəti, müəyyən müddətdən artıq müddətə vaxtında ödənilməyən borcun olmamsı,
müəssisənin təsərrüfat
maliyyə vəziyyəti
müəssisənin overdraft qaydasında
kreditləşməsinə əsas verir. Belə kredit hesabına ödəniş tapşırıqları, ödəmə tələbnamələri,
əmək haqqı ödənişləri və digər hesablaşma sənədləri ödənilir.
Bank kreditləşməsinin bir növüdə kontonorrent hesablar üzrə aparılan kreditləşmədir.
Kontonarrent hesab üzrə kreditləşmə zamanı cari hesabların saxlanılmasına ehtiyac
qalmır. Bütün daxili olmalar hesabın kreditinə, bütün ödənişlər isə hesabın depitinə yazılır.
Bank iş gününün axırında hesabı bağlayır. Hesab üzrə debet qalığı müəssisənin banka olan
borcunu, kredit qalığı isə müəssisənin sərbəst vəsaitə malik olmasını göstərir.
Kontonarrent hesab açılır
Bankın etimadını
qazananlara
Bank
kreditinə
daima
ehtiyacı olanlara
Bank ilə
uzun müddə
tli
münasibə
tdə
olanlara
37
Kommersiya banklarının etibar etdikləri, onların etimadını qazanan müştərilərə
təminatsız kredit verə bilər ki, bu kredit blank kredit adlanır.
Belə kreditlər qısa müddətə, kredit qabliyyətli müəssisələrə istehsal prosesində
yaranan müvəqqəti maliyyə çətinliyinin aradan qaldmlmasına verilir.
Blank krediti təminatsız verildiyindən yüksək riskli kreditləşmə kimi qiymətləndirilir
və bu kredit üzrə digər kreditlərə nisbətən yüksək faiz dərəcəsi müəyyən edilir. Kredit
müştərinin ərizəsi əsasında təminat olmadan verilir. Ərizədə kreditin məbləği, məqsədi,
müddəti göstərilməlidir.
Bank kreditləşməsində əsas yerlərdən birini daşınmaz əmlakın girovu üzrə verilən
kredit (ipoteka) təşkil edir. Daşınmaz əmlakın girovu üzrə verilən kreditlər ipoteka
krediti adlanır. Deməli bu məqsədlə verilən kredit əmlakla təmin olunur.
poteka krediti almaq üçün borc alan banka ümumiyyətlə kreditləşmə üçün zəruri
sənədləri təqdim etməlidir. Bu sənədlərlə yanaşı bank borc alandan ipotekanın
xüsusiyyətlərinə aid olan sənədləri də tələb edir.
poteka kreditləşməsi ipoteka haqqındakı əsasnaməyə uyğun olaraq həyata keçirilir.
poteka kreditləşməsində güzəştli qaydalarda müəyyən edilmişdir. Kredit müqaviləsində
kreditin məbləği, kreditin verilmə müddəti, kreditə görə ödəniləsi faizin həcmi, eləcədə
kredit müqaviləsinin vaxtından əvvəl pozulması şərtləri göstərilir.
Kommersiya banklarının fəaliyyətində kənd təsərrüfatının kreditləşdirilməsi
əməliyyatları əhəmiyyətli yer tutur.
Kənd təsərrüfatının kreditləşməsində problem ssudaların vaxtında geri
qaytarılmasının təmin olunmamasıdır. Kreditin vaxtında geri qaytarılması üçün banklar
kəndli təsərrüfatlarının kreditləşməsinə kompleks yanaşmalıdır. Bunun üçün kənd
təsərrüfatında istehsal prosesinin ilk mərhələsindən başlamış bütün proses bankın
diqqətində olmalı və vəsait çatışmamazlığı bank krediti ilə örtülməlidir.
Kənd təsərrüfatının qısa müddətli kreditləşməsi zamanı kredit ya bir dəfəlik tam
məbləğ və ya da kredit xəttinin açılması yolu ilə xərclərin artmasına müvafiq olaraq
verilir.
Kənd təsərrüfatında əsas kreditləşmə obyektləri
Toxum
Yem
Gübrə
Neft
məhsulları
Ehtiyyat
hissələri
Cavan və
kökəlməkdə olan
mal - qara
Ə
sas
fondlar