Microsoft Word beyn?L umumi huquq docx

neftlə və digər zərərli maddələrlə çirkləndirilməsi ilə mübarizə üzrə əməkdaşlıq haqqında 1983-
cü il Sazişi; Baltik dənizi rayonunun dəniz mühitinin çirklənmədən qorunması haqında 1992-ci 
il Konvensiyası; Qara dəniz çirklənmədən qorunması haqında 1992-ci il Konvensiyası; Şimali 
Atlantikanın dəniz mühitinin mühafizəsi haqqında 1992-ci il Konvensiyası və s. 
 
  Ə
traf  mühitin  mühafizəsi  və  ətraf  mühitə  vurulan  zərərin  ödənilməsi  ilə  bağlı  bir  sıra 
mühüm normalar beynəlxalq adət hüququna daxildir.  
  Beynəlxalq ekologiya hüququnda tövsiyə xaraqterli aktlar əhəmiyyətli rol oynayır. Müxtəlif 
xaraqterli ekoloji tələblər ilk əvvəl tövsiyə kimi qətnamələrdə, bəyannamələrdə, proqramlarda 
və  s.  əks  olunur  (belə  normalara  beynəlxalq  hüquq  elmində  “yumşaq  hüquq”  da  deyirlər), 
müəyyən müddət keçdikdən sonra isə bu standartların bəziləri ya müqavilə qaydasında, ya da 
beynəlxalq adət şəklində məcburi hüquq normaları kimi tanınır. Tövsiyə xaraqterli aktlara misal 
olaraq,  yuxarıda  adları  çəkilmiş  Stokholm  və  Rio-de-Janeyro  Bəyannamələrini,  1982-ci 
Ümumdünya  təbiəti  mühafizə  Xartiyasını 
göstərmək  olar.  Məsələn,  Rio  Bəyannaməsində 
dövlətlərin aşağıdakı vəzifələri müəyyən edilmişdir: ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində hər bir 
dövlət  tərəfindən  effektiv  qanunların  qəbul  edilməsi;  ətraf  mühitin  çirkləndirilməsinə  görə 
dövlətlərin  məsuliyyəti; ətraf mühitə və insana zərər vuran çirkləndiricilərin digər dövlətlərdə 
yerləşdirilməsinə  yol  verilməməsi;  ətraf  mühit  üçün  neqativ  nəticələr  verə  biləcək  tədbirlər 
haqqında  dövlətlərin  bir-birinə  məlumat  verməsi;  Yerin  ekosistemlərini  qorumaq  məqsədilə 
dövlətlərin  qlobal  əməkdaşlığı;  planlaşdırılan  fəaliyyətin  ekoloji  nəticələrinin  qabaqcadan 
qiymətləndirilməsi;  ətraf  mühitin  vəziyyətinin  pisləşməsi  hallarının  qarşısının  alınması  üzrə 
bürün  zəruri  tədbirlərin  görülməsi;  hərbi  münaqişələr  dövründə  ətraf  mühitin  mühafizəsinin 
təmin edilməsi və s. 
4.  Dəniz  mühitinin  mühafizəsi.  Dünya okeanının mühafizəsi məqsədilə bir sıra universal və 
regional müqavilələr qəbul edilmişdir. 
  Dəniz  hüququ  üzrə  1982-ci  il  BMT  Konvensiyası  bu  sahədə  əsas  beynəlxalq-hüquqi  akt 
hesab  edilə  bilər.  Konvensiyada  birbaşa  bəyan  edilir  ki,  iştirakçı  dövlətlər  dəniz  mühitini 
mühafizə etməli və qoruyub saxlamalıdırlar. Dövlətlər bütün zəruri tədbirləri görməlidirlər ki, 
onların yurisdiksiyası və nəzarəti altında həyata keçirilən fəaliyyət digər dövlətlərə və onların 
dəniz  mühitinə  zərər  yetirməsin.  Bu  tədbirlərə  aşağıdakılar  daxildir:  quruda  yerləşən 
mənbələrdən,  atmosferdən,  gəmilərdən  və  dəniz  dibinin  və  onun  təkinin  təbii  ehtiyyatlaranın 
kəşfiyyatı  və  çıxarılması  üçün  istifadə  olunan  qurğulardan,  zərərli  və  ya  zəhərli  maddələrin 

---

dənizə  atılmamasına  mümkün  dərəcədə  yol  verilməməsi;  dənizdə  aparılan  bütün  işlərin 
təhlükəsizliyinin  təmin  edilməsi,  qəzaların  qarşısının  alınması  və  fövqəladə  situasiyaların 
aradan    qaldırılması  və  s.  Müxtəlif  mənbələrdən  dəniz  mühitinin  çirklənməsinin  qarşısını 
almaq,  bu  çirklənməni  azaltmaq  və  nəzarətdə  saxlamaq  üçün  dövlətlər  müvafiq  qanun  və 
qaydalar qəbul etməlidirlər. Konvensiyada göstərilir ki, dəniz mühitinin qorunub saxlanması ilə 
bağlı  öz  beynəlxalq  öhdəliklərini  yerinə  yetirməyən  dövlət  beynəlxalq  hüquqa  uyğun 
məsuliyyət daşıyır. 
  Gəmilərdən  çirkləndirmənin  qarşısının  alınmasına  dair  1973-cü  il  Beynəlxalq 
Konvensiyasında 
dənizin neftlə və gəmilərdə daşınan və ya onların istismarı prosesində yaranan 
digər  maddələrlə  çirklənməsinin  qarşısının  alınmasına  dair  texniki-hüquqi  normalar  təsbit 
olunmuşdur.  Konvensiyanın  qüvvəsi  altına  düşən  gəmilər  beynəlxalq  şəhadətnaməyə  malik 
olmalıdır.  Konvensiya  gəmilərin  istismarı  nəticəsində  yaranan  bütün  növ  zərərli  maddələrlə 
dənizin çirklənməsinin qarşısının alınmasına dair vahid beynəlxalq standartlar müəyyən edir və 
bu bu standartları nəinki Konvensiya iştirakçılarına, habelə onu imzalamamış dövlətlərə şamil 
edir.  
  Neftlə çirklənməyə gətirib çıxaran qəzalar zamanı açıq dənizdə müdaxiləyə dair 1969-cu il 
Konvensiyasında
 bu cür qəzaların ardan qaldırılması üzrə zəruri tədbirlər müəyyən edilmişdir. 
Konvensiyaya  müvafiq  olaraq,  sahilyanı    dövlət  qəzanı  aradan  qaldırmaq  məqsədilə 
məcburiyyət  tədbirlərinə  əl  ata  bilər  və  sahilboyunun  çirklənmə  təhlükəsi  olduqda,  həmin 
gəmini batıra bilər. 
  Neftlə  çirklənmədən  dəyən  zərərə  görə  mülki  məsuliyyət  haqqında  1992-ci  il  Beynəlxalq 
Konvensiyasında  nəzərdə  tutulmuşdur  ki,  gəminin  sahibi  çirklənmədən  dəyən  istənilən  zərərə 
görə məsuliyyət daşıyır. 
  Neftlə  çirklənmə  hallarına  hazırlığın  təmin  edilməsi,  onunla  mübarizə  və  əməkdaşlıq 
haqqında  1990-cı  il  Beynəlxalq  Konvensiyası  xəbərdaredici  və  preventiv  tədbirlərin  həyata 
keçirilməsini nəzərdə tutur. Hər bir iştirakçı dövlət, onun bayrağı altında üzən gəmilərdə neftlə 
çırklənmə ilə mübarizə üzrə fövqəladə  tədbirlər planının olmasını təmin etməlidir. 
  Dənizin  tullantılarla  və  digər  materiallarla  çırklənməsinin  qarşısının  alınması  haqqında 
1972-ci 
il 
Konvensiyası 
gəmilərdən, 
təyyarələrdən, 
platformalardan 
və 
digər 
konstruksiyalardan  dənizə  tullantıların  və  digər  materialların  atılmasını,  bu  materialların 

---