Microsoft Word Bio mv az -aq doc

 
82
  müxtəlif heyvan növlərində olan skelet formaları, onların funksiyaları  və 
xüsusiyyətləri; 
Bu məlumatlar şagirdlərdə orqanizmin yaşadığı mühit şəraiti ilə hərəkət uyğunlaş-
malarını tutuşdurmaq bacarığını formalaşdırmağa imkan verir. 
Nəzəri materialı öyrəndikcə müəllim  şagirdlərə növbəti ümumiləşdirici nəticəyə 
gəlmək üçün istiqamətləndirici suallar verir.  
Hərəkət heyvanlara xas əlamət olub xüsusi orqanların və uyğunlaşmaların hesabına 
baş verir. Heyvanların əksəriyyəti uyğunlaşdığı mühitdə fəal hərəkət edə bilir. 
 Təqdim olunmuş tapşırıq dərsdə  mənimsənilən biliklərin ümumiləşdirilməsinə 
imkan yaradır.  Şagirdlər tapşırığı yerinə yetirərkən heyvanların hərəkətlə bağlı 
quruluş xüsusiyyətlərini yaşadığı mühitlə əlaqələndirirlər. Dərslikdəki məlumatlara 
və həyati biliklərə əsaslanan şagirdlərin cavabları belə ola bilər: 
 
Üzən heyvanlar
 
Yeriyən heyvanlar
 
Uçan heyvanlar
 
Xarici
 
skelet
 
Daxili
 
skelet
 
Xarici
 
skelet
 
Daxili
 
skelet
 
Xarici
 
skelet
 
Daxili
 
skelet
 
Xərçəng
 
Balıq
 
Hörümçək
 
İt
 
Mayböcəyi
 
Qartal
 
 
 Təqdim olunmuş tapşırıqlar dərsdə mənimsənilən biliklərin ümumiləşdirilməsi 
və dərsin məqsədində qeyd olunmuş bacarıqların formalaşması üçün imkan yaradır.  
1. Heyvanların adını cədvəlin uyğun sütunlarına yazın: 
 
Xarici skelet 
Daxili skelet 
Böcək, əqrəb Quş, ilan, pişik, yarasa 
 
2. Bu canlılarda suda üzmək üçün hansı uyğunlaşmaları göstərə bilərsiniz? 
(üzgəclər, barmaqların arasında olan pərdələr və s.) 
3. Mətndəki səhvləri tapın:  
A) Amyöb  İnfuzor-tərlik bədənini örtən kirpikciklər vasitəsilə sürətlə üzür.  
Kirpikciklərdən kürək kimi istifadə edərək irəli-geri hərəkət edə bilir və ya 
yerindəcə durur. B) Balıqlar Bəzi molyusklar reaktiv hərəkət formasından istifadə 
edərək irəliləyirlər. C) Qamçı burulan pər kimi  işləyir.  İnfuzor  Yaşıl evqlena belə 
hərəkət edir. 
 
Qiymətləndirmə meyarları: 
Sadalama 
Təsviretmə 
Əlaqələndirmə 
Zəif
 
Orta
 
Yüksək
 
Birhüceyrəli və çoxhüceyrəli 
orqanizmlərin hərəkət xüsu-
siyyətlərinin bir qismini sa-
dalayır. 
 
Birhüceyrəli və çoxhüceyrəli 
orqanizmlərin hərəkət xüsu-
siyyətlərini müəllimin 
sualları əsasında sadalayır. 
 
Birhüceyrəli və çoxhüceyrəli 
orqanizmlərin hərəkət xüsu-
siyyətlərini düzgün sadalayır 
və uyğun nümunələr göstərir.  

---

 
83
Birhüceyrəli və çoxhüceyrəli 
orqanizmlərin dayaq-hərəkət 
orqanlarının quruluşunu 
təsvir etdikdə çətinlik çəkir. 
 
Birhüceyrəli və çoxhüceyrəli 
orqanizmlərin dayaq-hərəkət 
orqanlarının quruluşunu 
müəllimin sualları əsasında 
təsvir edir.
 
Birhüceyrəli və çoxhüceyrəli 
orqanizmlərin hərəkət xüsu-
siyyətlərini düzgün təsvir 
edir, uyğun nümunələr 
göstərir.  
Müxtəlif heyvanların hərə-
kətlə bağlı xüsusiyyətlərini 
yaşadığı mühitlə əlaqələn-
dirməkdə çətinlik çəkir. 
 
Müxtəlif heyvanların hərə-
kətlə bağlı xüsusiyyətlərini 
yaşadığı mühitlə əlaqələndi-
rərkən müəyyən səhvlərə yol 
verir.
 
Müxtəlif heyvanların hərə-
kətlə bağlı xüsusiyyətlərini 
yaşadığı mühitlə düzgün əla-
qələndirir, uyğun nümunələr 
göstərir. 
 
 
 
Dərs 33 / Mövzu 29:
 BİTKİLƏRDƏ DAYAQ SİSTEMİ 
 
 
 
 
 
 Müəllim dərsin  əvvəlində keçən dərsin materialına istinad edərək  şagirdlərlə 
növbəti sualları müzakirə edə bilər:
 
– Heyvanların dayaq sistemi nədən ibarətdir?  
– Heyvanların həyatında dayaq sisteminin əhəmiyyəti nədədir?  (müdafiə, dayaq, 
hərəkət) 
Sonra müəllim şagirdlərlə birlikdə dərslikdəki mətnlə tanış olur. Müzakirə olunan 
suallar: 
– Bitkinin istənilən orqanı hansı toxumalardan təşkil olunub? (örtük, ötürücü, 
mexaniki, əsas, törədici) 
Alt
 
STANDARTLAR
1.1.2. Canlıların quruluşunu təsvir edir. 
2.1.1. Bioloji proseslərin xüsusiyyətlərini sadalayır. 
4.1.1. Canlıların ətraf mühitlə və bir-birilə əlaqəsini izah edir
.
 
 
 
Dərsin
 
MƏQSƏDİ
 
 
Bitkilərin dayaq sistemini təsvir edir.
 
 
Bitki orqanlarının hərəkətini təsvir edir.
 
 
Bitkilərin dayaq sisteminin formalaşmasını yaşadığı mühitlə 
əlaqələndirir.
 
 
 

---

 
84
– Onlardan hansı bitkiyə möhkəmlik verir? (Mexaniki toxumanın hüceyrələri qalın 
qılaflı, oduncaqlaşmış olur) 
–
 
Bitkilərin dayaq sisteminin əhəmiyyəti nədədir? 
 
Praktik işi yerinə yetirərkən nəyə diqqət etmək lazımdır:
  
  bitki gövdələrinin fəzada müxtəlif cür yerləşməsi;  
  günəş  işığının bitki orqanlarının böyüməsinə  və  hərəkətinə  təsiri.  (Heyvanlar-
dan fərqli olaraq bitkilərdə bəzi amillərin təsiri nəticəsində passiv hərəkət mü-
şahidə olunur) 
 
Müəllim əyani vəsaitlərə (sxemlər, şəkillər, elektron təqdimatlar) istinad edərək 
nəzəri materialı izah edir. Dərsin məqsədlərini nəzərə alaraq müəllim növbəti 
məsələlərə xüsusi diqqət yetirməlidir:  
  şagirddə gövdələrin növləri və müxtəlifliyi barədə təsəvvürlər formalaşdırmaq;  
  bitkilərin dayaq orqanlarının quruluşu barədə təsəvvürlər formalaşdırmaq; 
  toxumaların quruluşu və funksiyaları arasında uyğunluğun tapılması vərdişlərini 
möhkəmləndirmək; 
  günəş  şüalarının yarpaqlara düşməsini təmin edən uyğunlaşmalar barədə 
təsəvvür yaratmaq; 
  bitkilərin, göbələklərin passiv hərəkətinə  səbəb olan amillər barədə  təsəvvür 
yaratmaq. 
Dərs zamanı müvafiq təqdimat 
və videomaterialların istifadəsi 
məqsədəuyğundur. Keçilmiş 
materialın ümumiləşdirilməsinin 
sxem və ya cədvəl formasına 
salınması tövsiyə olunur. Belə 
forma bitkilərin və heyvanların 
dayaq sistemini müqayisə etmə-
yə imkan yaradır. Məsələn,
  
 1 və 5 – dikduran, 2 və 3 – sarmaşan, 4 – sürünən   
 1. Günəş şüaları, həşərat, Yerin cazibə qüvvəsi. 
      2. “Dayaq sisteminin funksiyaları”  cədvəli. Məsələn,  
Heyvanlarda dayaq sistemi
 
Bitkilərin dayaq sistemi
 
1. Bədən quruluşu
 
2. Zədələrdən müdafiə
 
3. Daxili orqanlar üçün dayaq
 
4. Hərəkət
 
1. Yarpaqları işığa çıxarmaq
 
2. Karkas
 
3. Dayaq
 
4. Bədən quruluşu
 
 

---