Microsoft Word D. Nurmatova Mehnat ta`limi mashg`ulotlarida texnik ijodkorlikka oid plakatlar majmuasidan foydalanishni pedago

1.
Ixtironi aniqlang va uning barcha sifatlarini 
sanab chiqing va ularni o`zgartiring.
3. Fantastik, biologik, ekonomik, molekulyar 
va boshqa analoglarning keltiring.
T.Eyloort tomonidan tayyorlangan
tekshiruv savollari
2. Echimning kamchiliklarini sanab chiqing 
va yangi takliflar, ularning asosiy printsiplari. 
Ularning ichida eng yaxshisi T.Eyloort tomonidan tayyorlangan 
tekshiruv savollari
xisoblanadi.
1. Ixtironi aniqlang va uning barcha sifatlarini sinab chiqing va ularni o`zgartiring.
2. Echimning kamchiliklarini sanab chiqing va yangi takliflar, ularning asosiy printsiplari.
3. Fantastik, biologik, ekonomik, molekulyar va boshqa analoglarning keltiring.
Ixtiro masalalarni echish algoritm. ARIZ
.
Bu metod ixtirochi va yozuvchi fantast G.S.Altshuller tomonidan ishlab chiqarilgan. 
Metod tasodifiy bo`lmagan: tasodif bo`lmagandan tasodif bo`lgan voqealarni qidirish 
xususiyatli.
Morfologik tahlil
ixtiro qilishning birinchi sistemali yunalishidir. Uning mazmuni 
kuyidagichadir: texnik sistemalarda ixtironing bir necha xarakterli belgilari strukturali va 
funktsiyalari ajratib olinadi.
ARIZda texnik qarama-qarshiliklarni oldini olishning 4 ta mexanizmi yotadi:
ARIZda texnik qarama-qarshiliklarni
oldini olishning mexanizmlari:
1. Ideal echimni shakllantirish: masalaning
barcha echimlari talabini qondira olish.
2. Texnik qarama-qarshilikdan fizik
qarama-qarshilikka utish.
4. Operatsiyalarni qo`llash, kuprok effekt beruvchi
ma`lumotlar asosida qarama-qarshilikni zabt etish.
3. Fizik qarama-qarshiliklarni tug`rilash
1. Ideal yechimni shakllantirish: ya`ni masalaning barcha yechimlari talabani qondira olish.
2. Texnik qarama-qarshilikdan fizik qarama-qarshilikka o`tish.
3. Fizik qarama-qarshiliklarni to`g`rilash
4. Operatsiyalarni qo`llash, kuprok effekt beruvchi ma`lumotlar asosida qarama-qarshilikni zabt 
etish.
Mana shu mexanizmlar asosida texnik masalalarni jarayoni shakllanadi.

---

26
Ixtiroga bo`lgan talab, muxandis, ishchi, yangilik tarafdorlarining faoliyati tufayli qidiruv 
natijalarini tahlil qilish va umumlashtirishlari natijasida yangidan-yangi qidiruv metodlari ishlab 
chiqarilmoqda. Xaqiqatan ham xar qanday masalani yechishda o`ziga xos bo`lgan kamchiliklar 
mavjud.
FSA – tahlilning funktsiyali qiymati, loyixalashning funktsional fizik metodi, tahlil 
yechimlarining assotsiativ metodlarini qidirish.
F.A.S. metodi bilan ishlovchi mutaxassislar guruxiga “3-6 kishi” loyixachi, texnolog, 
muxandis, qidiruvchilardan tashqari shu masalaga aloqador bo`lgan bir ikkita ratsionalizatorlar 
kiradi. Guruxga maxsus tayyorgarlikdan o`tgan muxandis boshchilik qiladi. Ish loyixa bo`yicha
yettita bosqich asosida olib boriladi 
4
Funktsional
Funktsional
Funktsional
Funktsional
Funktsional
Funktsional
Funktsional
Funktsional
assotsiativ
assotsiativ
assotsiativ
assotsiativ
assotsiativ
assotsiativ
assotsiativ
assotsiativ
sistema
sistema
sistema
sistema
sistema
sistema
sistema
sistema
bosqichlari
bosqichlari
bosqichlari
bosqichlari
bosqichlari
bosqichlari
bosqichlari
bosqichlari
1111----bosqich
bosqich
bosqich
bosqich
Ob`ektni tanlash tahlilning maqsadi aniqlanadi 
Ob`ektni tanlash tahlilning maqsadi aniqlanadi 
Ob`ektni tanlash tahlilning maqsadi aniqlanadi 
Ob`ektni tanlash tahlilning maqsadi aniqlanadi 
va qidiruv loyixasi tuziladi.
va qidiruv loyixasi tuziladi.
va qidiruv loyixasi tuziladi.
va qidiruv loyixasi tuziladi.
2222----bosqich 
bosqich 
bosqich 
bosqich 
Ob`ekt xa
Ob`ekt xa
Ob`ekt xa
Ob`ekt xaqqqqida ma`lumotlar yig`ish, ob`ektni 
ida ma`lumotlar yig`ish, ob`ektni 
ida ma`lumotlar yig`ish, ob`ektni 
ida ma`lumotlar yig`ish, ob`ektni 
yaratish uchun xujjatlarni aniqlash.
yaratish uchun xujjatlarni aniqlash.
yaratish uchun xujjatlarni aniqlash.
yaratish uchun xujjatlarni aniqlash.
3333----bosqich
bosqich
bosqich
bosqich
Ob`ektni chu
Ob`ektni chu
Ob`ektni chu
Ob`ektni chuqqqqurro
urro
urro
urroqqqq o`rganish.
o`rganish.
o`rganish.
o`rganish.
4444----bosqich
bosqich
bosqich
bosqich
Foyda beruvchi texnik echimlarni qidirish ishlari 
Foyda beruvchi texnik echimlarni qidirish ishlari 
Foyda beruvchi texnik echimlarni qidirish ishlari 
Foyda beruvchi texnik echimlarni qidirish ishlari 
olib boriladi.
olib boriladi.
olib boriladi.
olib boriladi.
5555----bosqich 
bosqich 
bosqich 
bosqich 
Takliflarni amalga oshirish uchun tavsiyalar 
Takliflarni amalga oshirish uchun tavsiyalar 
Takliflarni amalga oshirish uchun tavsiyalar 
Takliflarni amalga oshirish uchun tavsiyalar 
beriladi va ish loyixasi t
beriladi va ish loyixasi t
beriladi va ish loyixasi t
beriladi va ish loyixasi tuuuuziladi.
ziladi.
ziladi.
ziladi.
6666----bosqich 
bosqich 
bosqich 
bosqich 
Eng yaxshi foyda beruvchi texnik echimlar 
Eng yaxshi foyda beruvchi texnik echimlar 
Eng yaxshi foyda beruvchi texnik echimlar 
Eng yaxshi foyda beruvchi texnik echimlar 
varianti tanlab olinadi.
varianti tanlab olinadi.
varianti tanlab olinadi.
varianti tanlab olinadi.
7777----bosqich 
bosqich 
bosqich 
bosqich 
Eng 
Eng 
Eng 
Eng iqtisodiy
iqtisodiy
iqtisodiy
iqtisodiy samarador
samarador
samarador
samarador variant 
variant 
variant 
variant belgilanadi
belgilanadi
belgilanadi
belgilanadi....
 
Loyixaning funktsional-fizik metodi G.Keller tomonidan yaratilgan. Bu oqim ko`pchilik 
texnik masalalar ixtiro qilishning yoki takomillashtirishni talab qilmasdan, balki boshqa yangi 
usullar bilan ularning vazifasini bajarish mumkinligini izlab qoldi. Misol uchun ko`pchilik 
predmet insonda qiziqish uyg`otmaydi, agar u foydali vazifani bajarmasa.
Badiiy konstruktsiyalashni (dizayni) amalga oshiradi.
Mamlakatimizda “Dizayner” termini 70chi yillar oxirida paydo bo`ldi. Inglizchadan 
tarjima qilinganda “dizayn” rasm chizishni bildiradi. Bunga qadar narsalarni loyxalashtirish 
“badiiy konstruktsiyalash”, narsalarni yaratish nazariyasi esa “texnik estetika” deb atalib 
kelinardi. “Dizayn” so`zi yasama tushunchalar: “Dizayner” – rassom korstruktor, “dizayn-
forma” – buyumning tashqi formasi tushunchalarini keltirdi.