Caucasus and Central Asia in the Globalization Process
298
Azerbaycan Ekonomisi yüksek oranda petrol
ve doğal gazdan elde edilen gelirlere bağlıdır.
Toplam ihracatın %86, GSYĐH’nın %31’i ve mali
gelirlerin %36’ı petrol ve gaz ile ilişkilidir.
1
Doğal gaz ihracat eden konuma yükseldikten
sonra bu gelirlerde daha da artış beklenmektedir.
Azerbaycan’da enerji sektöründen elde edilen
gelirler GSYĐH içinde önemli bir yer tutmaktadır.
Örneğin, enerji sektörünün GSYĐH içindeki payı
2000 yılında % 27 iken, 2005 yılında %41’e
yükselmiştir ( EIA, 2006).
Tablo 7: Azerbaycan’ da Đhracat, Gelirler
2002 2003 2004 2005 2006
Ülkedeki toplam yabancı
sermaye
1048 2353 2351 1176 -157
Petrol Sektöründeki Net D.
Y.Y
984 2315 2258 1173 -245
Petrol yatırım / toplam
yabancı sermaye
%94 %98 %96 %93 -
Petrol sektörü Đhracı
milyon dolar
2046 2250 3097 4989 7931
Petrol Fonu (milyon dolar) 693 821 974 1320 2165
EIA, 2006
Devlete ait olan petrol şirketi SOCAR ve
diğer yeni petrol ve gaz alanlarından gelir vergisi
yoluyla elde edilen gelirler bütçe kullanımına
aktarılmaktadır.
2
Bununla birlikte devlete ait olan
petrol fonu SOFAZ, yeni petrol ve gazlarından
elde edilen devlet karlarının gelecek nesiller göz
önüne alınarak ileriye yönelik kullanılmasını
amaçlamaktadır (EC, 2005). Azerbaycan devlet
petrol fonlarının kuruluşu Aliyev tarafından hükü-
met kararnamesi 1999 yılında imzalandı. Bu ant-
laşmanın amacı petrol gelirlerinin geri kalmış
yörelerdeki halkların ve mültecilerin sosyal ve
ekonomik şartlarının iyileştirmesi için kullanıl-
ması amaçlanmıştır. Gerçekleştirilen yeni düzenle-
melere göre, petrol fonundan gerçekleştirilen
harcamalar, o yılda fona giren miktarı aşamaz.
AB’ nin Bölgeye Yönelik Politikaları
AB, Hazar kıyısında yer alan Orta Asya
ülkelerine, bağımsızlıklarını kazanmalarından iti-
baren önem vermektedir. Bu bağlamda 1996 yılın-
da bölgeye gerçekleştirilen ve ilk ziyaretlerden
biri olan Đngiltere Prensi Charles’ın, Türkmenis-
tan, Özbekistan ve Kazakistan’a gerçekleştirdiği
1
Ekonomideki büyüme tamamıyle petrol ve gazdan elde
edilen gelirlere bağlı olduğundan, kısa bir süre sonra bu
büyümenin yavaşlayacağı dikkate alınmalıdır.
2
SOCAR, bütün uluslararası projelerde ortak durumundadır.
Azeri petrolünün ihracatının yarısını gerçekleştirmektedir.
SOCAR halen iki tane rafineriye sahiptir. Bu rafineriler
2003 yılında alınan karar uyarınca modernize edilmektedir.
ziyaretler dikkat çekicidir. Prens Charles’ın petrol
veya doğal gaz açısından zengin ülkelerde çok
uzun kalması ve bu ülkelerde yoğun bir görüşme
trafiğinin gerçekleşmesi bu durumu desteklemek-
tedir. Prens Charles Orta Asya gezisi sırasında
Kırgızistan’a da uğramıştır. Fakat, Prensin Kırgı-
zistan gezisi sadece emekli askerlerin kaldığı bir
yeri ziyaretle sınırlı kalmıştır. Prens Charles’ın bu
gezisi sırasında gündeme gelen tek konu enerji
olmuştur (Reynolds, 2006).
AB, 27 üyesi ile daha da büyümüş ve yeni
sınır komşularına sahip olmuştur. Genişlemeyle
birlikte AB “Avrupa Komşuluk Politikası (AKP)”
adı altında yeni açılımlara gitmiştir. Bu çerçevede
Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan ile yeni
ilişkiler geliştirmeyi planlamaktadır. Bu politikalar
çerçevesinde komşu ülkelerle stratejik enerji
ortaklığının geliştirilmesi AKP’nin en temel amaç-
larından biridir. Bunun en önemli nedeni ise enerji
arz güvenliğini sağlamak olarak gösterilebilir. Bu
politikalar arasında, bölge içindeki enerji sektörü-
nün uluslararası standartlara çekilmesi yönünde
uygulanan politikalar önemlidir. Bu doğrultuda
enerji sektöründe yasal ve teknik standartlara ulaş-
ma yönünde çabalar gösterilmektedir. Enerji arzını
geliştirmeye ve enerji talep yönetimine yönelik
destekler verilmektedir. Enerji arz kaynaklarının
güvenliğini sağlamaya yönelik politikalar gelişti-
rilmektedir. Buna ek olarak enerji verimliliği ve
enerji tasarrufu gibi konuların yanı sıra, yenilene-
bilir enerjinin kullanılması ve enerji teknolojile-
rinde işbirliğinin sağlanması yer almaktadır. Bu
kapsamda, komşu ülkelerin ‘Akıllı Enerji Prog-
ramı’ gibi uygulamalara ve AB’nin diğer düzen-
leyici uygulamalarına katılımı teşvik edilmektedir.
Bu hususta Eylem Planları ve Hazar Havzası’nı
kapsayan INOGATE programı gibi varolan ikili
ve bölgesel girişimleri geliştirme yönünde bir
politika izlemektedir (EC, 2005)
AB Azerbaycan ve diğer Orta Asya ülkelerin-
deki milli şirketlerin özelleştirilmesi yönünde
baskı yaparken, Azerbaycan da bunu gerçekleş-
tirmeye yönelik herhangi bir somut faaliyet görül-
memektedir. Bu nedenle AB daha çok bu firma-
ların harcamalarının şeffaflaştırılmasına yönelik
taleplerde bulunmaktadır. 1992-2004 yılları ara-
sında AB tarafından Azerbaycan’a verilen yardım-
ların tutarı 400 milyon Euro’dur. Yardımların 116
milyon Euro’luk kısmı TACIS programı kapsa-
mında verilmiştir (EC, 2005). AB’nin Azerbay-
can’dan ithal ettiği ürünlere bakıldığında, neredey-
se tamamıyla enerji ürünleri (petrol ve gaz) olduğu
görülmektedir. Bu oran 2003 yılı için %95,3tir.
Buna karşılık, AB Azerbaycan’a daha çok makine
ve teçhizat ihracatı gerçekleştirmektedir. (EC,
2005). Kasım 2004 yılında enerji fiyatlarının yeni-
Dostları ilə paylaş: |