Microsoft Word Design Glo Kongre doc

Caucasus and Central Asia in the Globalization Process
 
 
376 
government,  but  they  are  supportive  and  will 
continue  to  support  the  government  with  their 
expertise  and  resources  if  necessary.  Despite  this 
evidence  which  suggests  that  BP  administer 
citizenship  rights  thus  play  the  role  of 
governments  providing  social  rights  such  as 
rehabilitation  of  the  roads  and  schools;  the  paper 
does not conclude this way. Firstly, in that part of 
the  world,  it  is  not  possible  to  identify  and  draw 
the  line  between  the  government,  business  and 
NGOs  as  in  more  industrialized  countries. 
Readjustment of the traditional stakeholder circles 
is  necessary.  The  role  of  government  is  against 
and  not  matching  the  administrative  skills  and 
mentality  of  BP.  Both  CIP  and  RDI  contain 
elements of economic benefits and social benefits 
for BP and the other stakeholders so the activities 
cannot  be  compared  to  those  of  the  governments 
which focus solely on the social benefits for their 
citizens. 
“It is a line, everyone can draw a line”
6
 
 
This  paper  concludes  that  BP  is  doing  more 
than  its  traditional  business.  RSDP  is  neither 
designed  to  solve  all  the  problems  of  the 
stakeholders  of  BTC  pipeline  nor  to  enhance  the 
public image of BP.  BP found a way to integrate 
their social and economic objectives. The program 
has social impact on the stakeholders which helps 
to  improve  the  business  environment  that  BP 
operates and this translates into economic benefit 
for  BP.  Recognition  of  the  technical  and 
commercial success of the BTC pipeline critically 
depends  on  the  support  and  acceptance  of  local, 
national  and  international stakeholders.  However, 
as  expected  in  a  large  scale  project  like  BTC 
pipeline, different stakeholders represent different 
interests;  certain  stakeholders  will  favour  certain 
aspects while the others will oppose it.  As long as 
BP  keeps  communication  channels  open,  as  they 
have  so  far,  and  spreads  the  commitment  to  its 
partners  and  other  donors,  and  the  stakeholders 
respond  with  constructive  criticism,  RSDP  can 
play  an  extremely  important  role  for  the 
sustainable future of the region. 
 
                                                 
6
 From ield Note, BP, Baku, Azerbaijan  
 
“Azerbaijani Children swimming at the Caspian Sea” 
 
Word Count: 4,266

---

 
 
377 
MƏRKƏZĐ ASĐYA ENERJĐ LAYĐHƏLƏRĐNDƏ ĐRAN VƏ ÇĐNĐN ROLU 
Qalib Surac oğlu HÜSEYNOV 
Sumqayıt Dövlət Universitetinin dosenti 
Sumqayıt / AZƏRBAYCAN 
[e-mail] 
XÜLASƏ 
Hazırda  dünyada  enerji  resurslarına  nəzarətin  ələ  keçirilməsi  uğrunda  mübarizə  gedir.  Bu  mübarizənin  başında  nəhəng 
iqtisadi və hərbi potensiala malik  ABŞ durur. Yaxın Şərqdə bu istəyinə nail olan ABŞ, indi də hədəfə Đranı götürmüşdür. ABŞ 
başda  olmaqla  beynəlxalq  təşkilatlar  tərəfindən  nüvə  silahını  əldə  etməyə  cəhd  etmək  ittihamları  ilə  qarşılaşan  Đran,  həm  də 
iqtisadi sanksiyalarla üz-üzədir. Đran öz növbəsində karbohidrogen ehtiyatlarını milli maraqlarına uyğun reallaşdırmaq üçün özünə 
yaxın  bazarlar  axtarıır.  Đrana  qarşı  iqtisadi  sanksiyaların  əleyhinə  çıxış  edən  Çin  dövləti  son  dövrlərdə  onun  karbohidrogen 
ehtiyatlarının alıcısı kimi çıxış edir. Çinin Neft-kimya qrupu kimi tanınan Sinopek Đran dövləti ilə ilkin razılaşma imzalamışdır. 
Həmin razılaşmaya əsasən Çin şirkəti Đranın Đraqla sərhədində yerləşən Kuzestan əyalətindəki Yadavaran neft yataqlarındakı 51 % 
paya  və  əldə  etdiyi  neft  və  qaza  görə  25  il  ərzində  ona  100  milyard  dollar  ödəyəcəkdir.  Bundan  başqa  Çinin  Milli  Neft 
Korporasiyası  Đranın ofşor  qaz  yatağına  3,6  milyard  dollar  investisiya  qoyacağını  bəyan  etmişdir. Çin  Yaxın Şərq  xam  neftinin 
Çinin  qərbinə  daşınması  üçün  trans-Himalay  neft  kəmərini  çəkmək  və  Pakistanın  dərin  sulu  limanı  -  cvadarla  birləşdirmək 
niyyətindədir, bu liman Đran sərhədinə yaxındır. Çinin uzaq qərb regionları həmin kəmərdən yararlanmaq imkanı qazanacaqlar. 
THE ROLE OF IRAN AND CHINA IN ENERGY PROJECTS OF CENTRAL ASIA 
SUMMARY 
At  present  is  carried  a  struggle  for  process  of  control  to  energy  resources  in  the  world.  The  USA  is  in  the  head  of  this 
struggle, which has economic and military potential. The USA reached this at Near East and want to reach this in Iran. Iran, which 
meet with difficulties of taking away of atomic arm on international organizations with head of the USA, meets with economic 
sanctions.  At  the  same  time  Iran  is  looking  for  market  for  realisation  of  carbon  -  hydrogen  in  national  interests.  Being  in 
opposition  to taking  economic  sanctions  against  Iran  China  is  like  buyer  of  carbon-hydrogen.  Known  as  oil-chemical  group  of 
China, Sinopek  is  the  first  group  which  conclude  contract  with  Iran.  Under  this  contract  China  company  will  pay  100  milliard 
dollars  in  25  years  for  51  %  of  Yadavaran  oil-bed  in  Kuzestan  region  on  Irans  boundary  with  Iraq  and  for  extracting  of  gas. 
Besides that China National Oil Corporation informed about investitions about 3,6 milliard dollars in Irans offshore gas beds. For 
transportation of Near Easts oil to the west of China wants to lay on Trans-Himalay oilpipe and to connect  it with Cvadar seaport 
( Pakistan ), this seaport is near the Irans boundary. West regions of China will assum a possibility of using of this pipe. 
 
 
Neft  və  təbii  qaz  dünyanın  bütün  ölkələrinin 
energetika-yanacaq  balansında  mühüm  yer  tutur. 
Dünya  ölkələri  arasında  neft  və  təbii  qazdan  ən 
çox  istifadə  edən  ölkə  ABŞ-dır.  Qeyd  etmək  la-
zımdır  ki,  ABŞ-da  hər  adambaşına  düşən  neft  və 
qazın miqdarı dünyanın orta qiymət səviyyəsindən 
7 dəfəyədək çoxdur. Đstehsal olunan neft və qazın 
illik  miqdarı  yerli  tələbatı  ödəmədiyi  üçün,  ABŞ 
neft  və  qaz  hasil  edən  ölkələrdən  neft  və  neft 
məhsulları alır. ABŞ-da hər il 430 mln. tona qədər 
neft  istehsal  olunmasına  baxmayaraq  Venesuella, 
Küveyt,  Kanada  və  b.  ölkələrdən  bir  o  qədər  də 
neft məhsulları və xam neft alır.. Alimlərin hesab-
lamalarına  görə  dünyada  neft  ehtiyatları  200-250 
mlrd. ton, qaz ehtiyatları isə 142 trilyon kub metr-
dir. 2050-ci ilə qədər dünya neft və təbii qaz ehti-
yatlarının  tükənəcəyindən  ehtiyat  edən  mütəxəs-
sislər  yeni  yataqların  kəşfi  üçün  ən  mütərəqqi 
texnologiyalar  hazırlayır  və  quyulardan  hasilatın 
süni  yolla  artırılması  üçün  elmi-tədqiqat  işlərini 
genişləndirirlər.  Digər  tərəfdən  dünyada  enerji 
resurslarına  nəzarət  edilməsi  uğrunda  mübarizə 
yeni  sürət  götürür.  Yuxarıda  göstərilən  səbəblər 
üzündən bu mübarizədə ABŞ-ın fəallığı daha çox 
nəzərə  çarpır.  Dünyada  neft  və  təbii  qaz  ehtiyat-
larının  təqribən  72  %-i,  hasilatın  isə  42  %-i  Orta 
Şərq  və  keçmiş  Sovet  respublikalarının  payına 
düşür.  Buna  görə  də  ABŞ  bu  ehtiyatlara  sahib 
çıxmaq üçün Đraqın ilhaqından sonra Đran dövlətini 
hədəfə  almışdır.  Bunun  üçün  ABŞ  Đraqın  nüvə 
silahı əldə etmək istiqamətindəki fəaliyyətini əsas 
götürərək  ona  iqtisadi  sanksiyalar  tətbiq  edir.  Bu 
sanksiyalar 1996-cı ildə ABŞ prezidenti tərəfindən 
imzalanmış  Đran-Liviya  sanksiyası  sənədində  öz 
əksini tapmışdır. Həmin sənəddə Đranın enerji sek-
toruna 20 milyon dollardan artıq investisiya qoyan 
ABŞ şirkətlərinə sanksiyalar tətbiq etmək hüququ 
təsbit edilmişdir. Đran-Liviya sanksiyası sənədində 
6  mümkün  cəza  tədbirinin  siyahısı  verilmişdir. 
Burada nəzərdə tutulmayan fondların yaradılması, 
kreditlə təminat və bank ssudalarına görə ABŞ-ın 
ixrac lisenziyasının ləğvi təsdiq olunmuşdur. 
Bildiyimiz  kimi  Çin  və  Rusiya  BMT  (Bir-
ləşmiş Millətlər Təşkilatı) tərəfindən nüvə proqra-
mının həyata keçirilməsinə görə Đrana qarşı sank-
siyaların qoyulmasını nəzərdə tutan qətnamə layi-
həsinin əleyhinə çıxırlar. Eyni zamanda Đranın kar-
bohidrogen  ehtiyatlarının  alıcısı  kimi  çıxış  edən 

---