Microsoft Word Design Hukuk Sempozyum last doc
Yüklə 3,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
“Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium
418 Ümumi məhkəmələr ilə iqtisad məhkəmələri arasındakı münasibəti tənzimləyən normaların pozulduğunu təsbit edən ikinci yol isə, hakimin öz təşəbbüsü ilə bunu araşdırmasıdır. Belə ki, MPM-nin 37.3-cü maddəsinə görə, hakim özü də mübahisənin məhkəmə aidiyyatı olmama- sını aşkara çıxara bilər. Təbii ki, burada iki məsələ çox önəmlidir. Birincisi, mübahisənin aidiyyat qaydalarına əməl edilərək açılıb açıl- madığının araşdırılmasının məhkəmənin təqdi- rinə verilmiş olmasıdır. Çünki, qanun norması, hakimi araşdırmağa məcbur etmir, sadəcə ola- raq araşdıra biləcəyini nəzərdə tutur. Hakimin bu geniş səlahiyyətindən sui-istifadə edə bilə- cəyi problemi ortaya çıxacaqdır. Đkinci məsələ isə, hakimin bir mübahisənin aidiyyat qaydalarına əməl edərək, açılıb açıl- madığını öz təşəbbüsü ilə araşdırma səlahiy- yətinin müəyyən bir müddətə tabe tutulmamış olmasıdır. Yəni, hakim məhkəmənin hər mər- hələsində “ aidiyyat qaydalarının” pozulduğunu göstərərək əsaslandırılmış qərardad çıxara bilər. Bu isə, yenə səlahiyyətdən sui-istifadə təhlükəsini meydana gətirəcəkdir. Buna görə də, Qanunverici orqan hər iki məsələni həll edən qaydalar qoymalıdır. NƏTĐC Ə T arixə nəzər yetirdikdə, sahibkarlığın (iqtisadi həyatın) sürətlə inkişaf etdiyini və özünü yeni- lədiyini görmək mümkündür. Bu inkişaf və yeniləmə prosesləri, ticari (iqtisadi) xarakterli mübahisələrin xüsusi qaydalar ilə, mütəxəssis hakimlər tərəfindən həll edilməsinin məqsədə uyğun olacağı fikrini ortaya çıxarmışdır. Bu məqsədlə, orta əsrlərdə sərgi, bazar və lonca məhkəmələri təsis edilmişdir. Həmin məhkə- mələrin müasir dövrün “Ticarət Məhkəmə- sinin” mənbəyi olduğu qə bul e dilir. Azərbaycan hüququnda daha yeni qəbul edilməyə başlanılan “ticari (iqtisadi) məhkəmə prosesinin” əsas məqsədi, sahibkarların, həyata keçirdikləri sahibkarlıq fəaliyyətindən mey- dana gələn “ticari (sahibkarlıq) mübahisələrə”, bu mübahisələr xüsusi ixtisas və təcrübə tələb etdiyi üçün, ixtisaslaşmış “ Đqtisad (T icarət) Məhkəməsində” baxılmasını təmin etməkdir. Lakin Azərbaycan qanunvericiliyində “ticari mübahisə”, “T icarət Məhkəməsi” kimi anlayış- lar, açıq norma ilə qanunvericilikdə tənzimlən- məyib. Amma, sahibkarların, sahibkarlıq fəa- liyyətindən irəli gələn “ticari (sahibkarlıq) xarakterli mübahisələri” də öz çətiri altında KAYNAKÇA − ARKAN. S., Ticari Đşletme Hukuku, Ankara 1997 ; − DAYANLARLI. K., HUMUK’da Düzenlenmiş Đç Tahkim, Ankara 1997; − DOMANĐÇ. H., Ticaret Hukukunun Genel Esasları, 4B, Đstanbul 1988;. − ÇELĐKTAŞ. Đ., Milli ve Milletlerarası Tahkim Karşılaştırılması, www.hukukcu.com
− HACIB EYLĐ. E., Azerbaycan’ da Mahkeme ve Hukuk Islahatları, Bakü 2003; − KARAHAN. S., Ticari Đşletme Hukuku, 12B, Konya 2003; − KARAYALÇIN. Y., Ticaret Hukuku I. Giriş. Ticari Đşleteme 3.B., Anakara 1968; − KURU. B / ARSLAN. R./ YILMAZ. E., Medeni Usul Hukuku, 7.B., Ankara 1995; − POROY. R., Ticari Đşletme Hukuku, B.6., Đstanbul 1991; − ÖZEL C., Türk Hukuk Sistemi, www.hukukcu.com . Ocak 2003. − TUNA. E., Ticaret Hukuku, Ticari Đşletme C.1., Đstanbul 1993;
“Özel Hukuk” Uluslararası Sempozyum
419 toplayan “ iqtisadi mübahisələr” və bu müba- hisələrə baxan “ Đqtisad Məhkəməsi” qanunve- ricilikdə açıq norma ilə tənzimlənib. Bu o deməkdir ki, ölkəmizdə “ticari mübahisələr”, “ iqtisadi mübahisələrin” bir qolu olaraq qə bul edilir və “Đqtisad Məhkəməsi” də qanunveri- cilikdə açıq norma olmasa belə əslində bir “T icarət Məhkəməsidir”, lakin inzibati (vergi) xarakterli mübahisələrə də baxan bir T icarət Məhkəməsidir. Bu vəziyyət praktikada qarışıqlıqlar meydana gətirdiyi üçün, hesab edirik ki, ölkəmizdə “ iq- tisadi məhkəmə prosesi” əvəzinə “ticari məh- kəmə prosesi” və dolayısıyla “ iqtisadi müba- hisə” əvəzinə “ticari mübahisə” və “ Đqtisad Məhkəməsi” əvəzinə isə, “Ticarət Məhkəməsi” kimi anlayışlar qanunvericilikdə açıq bir şəkil- də nizamlanmalıdır. Belə ki, “ticari məhkəmə prosesinin”, dolayısıyla “ticari (sahibkarlıq) xa- rakterli mübahisənin” və “T icarət Məhkəməsi- nin” qəbul e dilməsi və qanunvericilikdə açıq norma ilə nizamlanması hər şeydən əvvəl Azərbaycanda sahibkarlığın və dolayısıyla ölkə iqtisadiyyatının inkişafı üçün əhəmiyyətlidir. Bundan başqa, halhazırda Đqtisad Məhkəmə- sinin aidiyyatına daxil olan “vergi mübahisə- lərinə” və “ digər inzibati mübahisələrə” baxıl- ması üçün bir “Đnzibati Məhkəmənin” qurulma- sı və “ vergi mübahisələrinin”, “ iqtisadi müba- hisələr” kategoriyasından çıxarılaraq, bir çox ölkədə olduğu kimi, ölkəmizdə də “ inzibati xarakterli mübahisələr” çətirində nizamlanma- sı, ölkəmizin məhkəmə-hüquq sisteminin tək- milləşməsi və sahibkarlıq fəaliyyətinin inkişafı baxımından lüzumludur. Bundan əlavə, Azərbaycanda, digər ölkələrdə olduğu kimi, hüquqi mübahisələr mülki, inzi- bati, hərbi, cinayət xarakterli mübahisələr ol- maqla təsnif edilib. Bununla birlikdə, ölkə- mizdə eyni məhkəmə, hətta eyni hakim həm mülki, həm inzibati, həm də cinayət xarakterli məhkəmə işini icraatına qəbul edib baxmaqda- dır. Bu hal isə, çağdaş hüquq sisteminin tələbləri ilə bağlaşmayan bir haldır. Azərbay- canın çox gənc bir dövlət olduğu və maliyyə reallıqları nəzərə alındıqda, bu vəziyyətin məcburiyyətdən irəli gəldiyini söyləmək müm- kündür. Lakin, hesab edirik ki, eyni məhkə- mədə birdən çox hakim çalışdığı halda, mülki, inzibati, cinayət xarakterli məhkəmə işlərini, mübahisənin predmetini nəzərə alaraq həmin məhkəmədəki hakimlər arasında bölüşdürmək ixtisaslaşma və dolayısıyla düzgün qərar qəbul Yüklə 3,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|